کودکانی که سرمایه کولی ها شده اند!

کار کودک نزد بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی فعالیتی استثماری تلقی می‌شود. کار کودکان بسیار معمول است و می‌تواند شامل کار در کارخانه، معدن، روسپی‌گری، کشاورزی، کمک در کسب و کار والدین، داشتن کسب و کار شخصی (مانند فروش غذا) یا کارهای نامتعارف باشد. کار کودک به درجات مختلف در طول تاریخ وجود داشته است اما با آغاز سواد آموزی همگانی و تغییراتی که در شرایط کار طی صنعتی شدن به وجود آمد ، مفاهیمی چون حقوق کارگر و حقوق کودکان مورد نقد و بحث عمومی قرار گرفت.

به گزارش ایسنا، بر اساس آمار سازمان جهانی کار (ILO)، سالانه ۲۵۰ میلیون کودک ۵ تا ۱۴ ساله در جهان محروم از تجربه دوران کودکی می‌شوند. طبق این آمار ۱۲۰ میلیون ‌نفر از آنها وارد بازار کار شده و مشغول به کار تمام ‌وقت هستند. ۶۱ درصد این کودکان در آسیا، ۳۲ درصد در آفریقا و ۷ درصد در آمریکای لاتین زندگی می‌کنند.

لیلا ارشد با بیان اینکه درصد بالایی از کودکان کار دارای والدین هستند، گفت: تجربیات ما در انجمن حمایت از حقوق کودکان نشان دهنده این است که مشکلات اقتصادی، بیکاری و اعتیاد منجر به کار کردن کودکان و تقبل هزینه خانواده توسط آنها شده است.

این عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان با اشاره به اینکه از کودکان کار با عنوان نان آوران کوچک در انجمن یاد می‌شود، افزود: کار کردن کودکان در خیابان و جامعه مشکلات زیادی به صورت کودک آزاری جنسی، جسمی، اجتماعی و آموزشی را برای آنها به بار می‌آورد.

وی تصریح کرد: در صورتی که کودکان کار مراحل رشد خود را به صورت کامل پشت سر نگذارند، ممکن است خطر و تهدیدی برای جامعه محسوب شوند زیرا بسیاری از افرادی که در بزرگسالی مرتکب جرم و جنایت می شوند، به دلیل داشتن شرایط سخت و تلخ در کودکی بوده است و این باعث شده که اگر یک روزی قربانی بوده‌اند، اکنون عامل جرم و جنایت شوند.

یاری رساندن به کودکان کار به سود جامعه است

این مددکار اجتماعی، یاری رساندن به کودکان کار برای جلوگیری از ایجاد مشکلات را به نفع جامعه دانست و گفت: این به سود سیاستگذاران است که برنامه ریزی کنند تا این کودکان قربانی برای خانواده و جامعه خود تهدیدی به حساب نیایند.

ارشد با تاکید بر اینکه دیدگاه انجمن حمایت از حقوق کودکان این است که وجود یک نگاه کارشناسانه می‌تواند دلایل و مشکلاتی که سبب حضور کودکان در سطح جامعه شده را تشخیص و راهکار حل آن را پیدا کند، گفت: در کنوانسیون حقوق کودک و همینطور قوانین داخلی اشاره شده است که کودک دارای حق گذراندن دوران آموزشی است و اگر نتواند به هر دلیلی در مدرسه حضور یابد، خانواده باید دلیل عدم حضور او را اعلام کند؛ در غیر این صورت جرم محسوب شده و پدر یا مادر مجازات می شوند. در کشور ما نیز چنین قانونی وجود دارد، اما پدر به دلیل نرفتن فرزندش به مدرسه مورد مذاکره و مواخذه قرار نمی‌گیرد.

لزوم حمایت و مصاحبه با خانواده‌ها برای جلوگیری از کار کردن کودکان

وی در خصوص راهکار سازماندهی و کاهش میزان کودکان کار بیان کرد: برای مدت معینی باید با تشخیصی کارشناسانه از خانواده‌ها حمایت و مصاحبه شود تا علل عدم حضور کودکان در مدرسه مشخص و حل شود و این کودکان بتوانند با حضور در مدرسه به روش‌های صحیح آموزش داده شوند تا از اینکه با کار کردن در محیط خیابان و شهر مورد آزار و آسیب قرار بگیرند، جلوگیری شود اما به دلیل عدم وجود چنین حمایت هایی از خانواده ها، آنها مجبور به انجام کار در سطح شهر هستند.

ضرورت وجود مراکزی با مددکاران اجتماعی در سطح شهر

این عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان اضافه کرد: کودکان باید حمایت سازمانهای تابعه مانند پلیس کودکان را داشته باشند و در مناطقی که تعداد آنها بیشتر است؛ خانه‌ها و مراکزی با افراد متخصص و مددکار اجتماعی برای حمایت از آنها وجود داشته باشد تا دست افرادی که آنها را مورد آزار قرار می دهند، کوتاه شود.

فعالیت کودکان کار، مشکل اجتماعی اولیه است

دکتر علی باصری، جامعه شناس نیز با بیان این مطلب که یکی از مباحثی که در رابطه با جوامع بشری مد نظر قرار دارد، مفهوم کار است، گفت: امروزه به دلیل گسترش شهرنشینی، مهاجرت ای گوناگون و نیاز خانواده‌ها به معیشت اقتصادی مفهومی به نام کار اعضای خانواده از جمله کار کودکان مطرح شده است.

وی با تاکید بر اینکه امروزه فعالیتهای فیزیکی کودکان به جهت کسب درآمد و دستمزد در قبال فعالیت مشخص، مهم است، گفت: کودکان کار و فعالیت آنها امروزه به عنوان یک مشکل اجتماعی اولیه مطرح است. در واقع وقتی ساختار خانواده با مشکلات اقتصادی و فرهنگی روبرو می شود؛ کار یک وظیفه اجتماعی و اقتصادی برای کودکان تلقی می‌شود.

این انسان شناس و جامعه شناس افزود: عوامل گوناگون فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و روانی در رابطه با کودکان و کار آنها مدنظر است.

فقر علت اصلی کار کردن کودکان

باصری نکته مهم و اساسی را تفاوت قائل شدن بین کودکان کار و کودکان خیابانی دانست و اظهار کرد: هر کودک خیابانی کار مشخص و مشروعی ندارد و به نظر می رسد که عوامل اقتصادی و اجتماعی مانند فقر علت اصلی کار کودکان است که از منظر جامعه شناختی و انسان شناسی شهری می توان این مقوله را مورد بررسی قرار داد.

وی تصریح کرد: کودکان کار همواره در درون جامعه شهری به عنوان پدیده های اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرند که در کنار آن می توانند آسیبهای اجتماعی را نیز به همراه داشته باشد، مانند کودکی که در معرض کمک به سرقت، جابجایی مواد مخدر و اعتیاد قرار می‌گیرد.

لزوم سیاستگذاری کلی برای کودکان کار توسط سازمانهای حمایتی

این جامعه شناس خاطر نشان کرد: موضوع کودکان کار از مواردی است که دولتمردان، مدیران شهری، بهزیستی و سازمانهای حمایتی باید برای آن برنامه ریزی و سیاستگذاری کلی اجرا کنند چرا که این کودکان باید در سن خاص کودکی و حتی نوجوانی مشغول تحصیل باشند تا بتوان از آنها در آینده به عنوان یک سرمایه انسانی و اجتماعی استفاده کرد.

سطح سواد والدین و پایگاه اجتماعی، از متغیرهای گرایش کودکان به کار

باصری با اشاره به اینکه سطح سواد والدین و پایگاه اجتماعی فرد نیز می‌تواند از متغیرهای گرایش کودکان به کار باشد، گفت: از جمله برنامه هایی که برای کاهش تعداد کودکان کار می توان پیشنهاد داد؛ فعالیت خدمات اجتماعی شهرداری برای ساماندهی فعالیت کودکان و مشاغل کم آسیب به همراه سایر سازمانهایی که در زمینه کودکان فعالیت می‌کنند، است که می‌تواند تا میزانی راه گشا باشد.

مشخص شدن آمار کودکان کار حائز اهمیت است

طاهره پژوهش،عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان با تاکید بر اینکه در خواست ما در ابتدا مشخص شدن آمار کودکان کار است، گفت: این دسته از کودکان در انجمن حمایت از حقوق کودکان به سه دسته تقسیم می شوند که در رده اول آنهایی قرار دارند که به دلیل فقر مالی، اعتیاد، مسائل اجتماعی پدران خود را از دست می دهند و خانواده دیگر نمی تواند کودک را تامین کند، بنابراین نقش تامین هزینه خانواده به کودک واگذار می‌شود.

اهمیت شناسایی خانواده‌های کم درآمد و پرداخت کمک هزینه به آنها

وی با اشاره به اینکه کودکانی که به دلیل فقر مالی مجبور به کار کردن هستند، بیشترین میزان را تشکیل می دهند، گفت: امکان شناسایی این کودکان وجود دارد تا خانواده‌هایی که به عنوان مثال درآمدی کمتر از 600 هزار تومن دارند از طریق سازمان تامین اجتماعی و وزارت رفاه کمک هزینه به آنها پرداخت شود و هر هفته مددکاران اجتماعی با این خانواده‌ها ملاقات کنند تا چگونگی خرج این کمک هزینه را مدنظر داشته باشند.

این عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان اضافه کرد: در صورتی که مددکاران نحوه خرج کمک هزینه خانواده‌ها را تحت نظر بگیرند و برای توانمند کردن خانواده‌ها به مدت 2 تا 5 سال برنامه ریزی شود؛ خانواده امکان تامین خود را پس از این مدت به دست می آورند.

پژوهش یادآور شد: برنامه‌ریزی و طرح‌های بلند مدت به همراه دید تخصصی و کارشناسانه برای این دسته از خانواده‌ها از طرح های کوتاه مدت بهتر و کارسازتر است چرا که در چنین شرایطی قول می‌دهیم که 70 درصد از کودکان کار به مدرسه باز گردند.

لزوم قانون گذاری برای جلوگیری از ورود غیرقانونی کودکان افغان

وی دسته دوم کودکان کار را افغان‌هایی که به دلیل فقر مالی به شکل غیر قانونی وارد ایران می‌شوند دانست و افزود: بخشی از بار اقتصادی زیر زمینی ایران بر عهده کودکان افغان است که ساعتهای طولانی مشغول به کار هستند بنابراین باید یک قانون کار برای این دسته از کودکان تعریف شود تا از ورود غیر قانونی آنها جلوگیری شود.

این عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان در خصوص مشکلات ناشی از کار کردن کودکان بیان کرد: رشد عاطفی کودکان کار به دلیل حضور در بازار کار مختل می‌شود و به همین دلیل هزینه زندگی را با از دست دادن زندگی خود تامین می کند، در نتیجه نوع تفکر این کودکان در سن بزرگسالی به گونه‌ای می‌شود که فرزند خود را مجبور به کار کردن می‌کنند.

کودکان کولی کالایی سرمایه‌ای به حساب می‌آیند

پژوهش با اشاره به اینکه کودکان خانواده‌های کولی که 6 ماه از سال را در تهران و 6 ماه دیگر را در شمال شهر سپری می‌کنند، دسته ای دیگر از کودکان کار هستند، گفت: برنامه‌ریزی برای این دسته از کودکان به شدت نیاز جدی به دید تخصصی و کارشناسانه دارد چون بسیار پراکنده هستند.

وی خاطر نشان کرد: کودکان کولی به طور عمده در خیابانها کار می کنند و به عنوان یک کالای سرمایه‌ای برای خانواده محسوب و با پول سنجیده می‌شوند.