چرا آن زمان که تحریم ها اعمال می‌شد، هیچ بحثی نبود؟

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، دو استاد دانشگاه در برنامه دوشنبه شب گفتگوی ویژه خبری واژه های حقوقی مذاکرات هسته ای را بررسی کردند.

سید کاظم سجادپور استاد روابط بین الملل گفت: واقعیت این است که فضای حاکم بر تحریم ها در پایان مذاکرات به هم می‌ریزد همان طور که هم اکنون به طور رسمی به هم ریخته است.

وی با اشاره به اینکه پیش از این هر کشوری تحریم هایی را که علیه ایران انجام می داد هزینه ای برایش نداشت، افزود: الآن این فضا دیگر نیست و تحریم هایی که دشمنان ایران در سال های گذشته علیه ملت ایران ایجاد کرده اند به هم ریخته است.

سجادپور گفت: بر اساس توافق لوزان تحریم های شورای امنیت که در چند قطعنامه علیه ایران به اجرا گذاشته شده است، با صدور یک قطعنامه جدید برچیده می شود.

وی افزود: تحریم های اتحادیه اروپا هم که در شورای وزیران اتحادیه اروپایی علیه ایران تصویب شد در بیانیه ای لغو خواهد شد.

این استاد روابط بین الملل گفت: اما در ارتباط با تحریم هایی که آمریکا علیه کشورمان به اجرا گذاشته است می توان این گونه گفت که برخی تحریم هایی که در اختیار رئیس جمهور آمریکاست لغو می شود و تحریم هایی که کنگره علیه ایران اعمال کرده رئیس جمهور آمریکا نمی تواند آنها را لغو کند زیرا قوه مجریه این کشور مجری این مصوبات است.

سجادپور افزود: در مذاکرات هسته ای کنونی دو طرف در حال بررسی ایده جمهوری اسلامی ایران برای چگونگی یکجا شدن لغو این تحریم ها هستند.

وی گفت: مسلم است که قطعنامه های شورای امنیت سریع تر از بقیه تحریم ها لغو می شود و این نقطه عطفی است که تا کنون در شورای امنیت بی سابقه بود.

سجادپور افزود: 30 سال است آمریکا ایران را تحریم کرده و مذاکرات کنونی درباره موضوع هسته ای و برداشتن تحریم های مرتبط با آن است و در صورت توافق، این تحریم ها لغو می شود نه همه تحریم هایی که بخشی از آنها از سال 1980 میلادی علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال شده است.

وی گفت: آن زمان که تحریم های هسته ای داشت علیه ایران اعمال می شد هیچ بحثی از آن نبود اما الآن در مذاکرات هسته ای بر روی تک تک کلمات و واژه ها تمرکز می کنیم.

بیانیه لوزان، توافقی سیاسی است

استاد روابط بین الملل تصریح کرد: متن بیانیه لوزان را از نظر حقوقی نباید بررسی کنیم و درباره کلمات و واژه های آن بحث نماییم باید بدانیم که این بیانیه، توافقی سیاسی است که چارچوب توافق حقوقی در حال مذاکره را مشخص می کند.

سجادپور گفت: باید مجموع آن چیزی را که بدست می آوریم ببینیم نه آنکه هر یک از کلمات چه بار معنایی دارند.

این استاد روابط بین الملل خاطرنشان کرد: در پایان مذاکرات 1+5 متعهد می شوند که تحریم ها را بردارند و هم اکنون دو طرف در حالی که هیچ اعتمادی به هم ندارند در حال مذاکره هستند تا نهایت دقت حقوقی سیاسی را به کار ببرند.

در ادامه این برنامه توکل حبیب زاده استاد حقوق بین الملل با تأیید متفاوت شدن فضای کنونی با قبل، گفت: باید در نظر داشته باشیم که هزینه هایی که قرار است ما در نتیجه مذاکرات بدهیم بسیار زیاد است و نمی توانیم صرفاً به شکستن فضای تحریم های کنونی بسنده کنیم.

وی با تأکید بر کنجکاوی و دقت نظر بیشتر به مذاکرات و کلمات و واژه ها افزود: با بررسی بیانیه لوزان متوجه می شویم که همه قطعنامه های شورای امنیت در زمینه تحریم جمهوری اسلامی ایران با یک قطعنامه جدید برطرف می شود و این نقطه مثبت مذاکرات است.

حبیب زاده گفت: با این حال در این بیانیه تأکید شد که در این قطعنامه جدید یک سری اقدامات محدودیت ساز توافق شده برای دوره زمانی مشخص در نظر گرفته می شود و این خود باعث ایجاد نگرانی است زیرا مشخص نیست این محدودیت های جدید چه هستند و فضای صدور قطعنامه جدید روشن و شفاف نیست.

وی با اشاره به تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران افزود: باید دانست که اولاً این تحریم ها همزمان با اجرای تعهدات هسته ای ایران متوقف خواهند شد یعنی زیرساخت تحریم ها حفظ می شود و این بدان معناست که اجرای آنها خاتمه می یابد و به طور موقت تعلیق می شود.

حبیب زاده خاطرنشان کرد: مصوبه اتحادیه اروپا در تحریم ها علیه ایران لغو نمی شود و با متوقف شدن اجرایش زیرساخت های آن باقی می ماند.

این استاد حقوق بین الملل با بررسی بندهای دیگر بیانیه لوزان گفت: نکته دیگری که باید به آن توجه شود این است که متوقف شدن این تحریم ها همزمان است با راستی آزمایی تعهدات هسته ای ایران از سوی آژانس بین المللی انرژی هسته ای و این نکته ای بسیار مهم است.

حبیب زاده تصریح کرد: بر اساس این بیانیه، یکی از تعهدات جمهوری اسلامی ایران روشن کردن موضوعات حال و آینده است تا آژانس اجرای تعهدهای ایران را راستی آزمایی کند و پس از آن تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا لغو شود.

وی این سؤال را مطرح کرد که آیا بالأخره راستی آزمایی برنامه صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران از سوی آژانس صورت خواهد گرفت؟

حبیب زاده یکی دیگر از ابهامات موجود در بیانیه لوزان را حفظ تحریم های اقتصادی و مالی دانست و گفت: این در حالی است که بسیاری از تحریم های کشورمان در حوزه انرژی است و لغو یا ادامه آن در این بیانیه به طور دقیق دیده نشده است.

وی با اشاره به اینکه تحریم های اولیه آمریکا که از اول انقلاب اسلامی علیه ایران وضع شده همچنان ادامه خواهد یافت، افزود: تحریم های ثانویه مد نظر مذاکره کنندگان و لغو تحریم های مرتبط با موضوع هسته ای در دستور کار است.

حبیب زاده با بیان اینکه تحریم های وسیعی در زمینه های مختلف ازجمله تروریسم، حقوق بشر و هسته ای علیه کشورمان وضع شده است، خاطرنشان کرد: در هیچ کدام از این تحریم ها، تحریم خالص هسته ای وجود ندارد و مشخص نیست که بعد از این با چه ساز و کاری می شود این مسئله را برطرف کرد.

باید قدر زحمات تیم هسته ای را بدانیم

استاد حقوق بین الملل گفت: نمی خواهیم زحمات تیم مذاکره کننده هسته ای را زیر سؤال ببریم اما باید واقعیات متن بیانیه لوزان برای مردم تبیین شود.

حبیب زاده افزود: تیم مذاکره کننده زحمات زیادی می کشد به ویژه اینکه جنگ دیپلماسی حتی از جنگ نظامی بالاتر است و باید قدر زحمات آنان را بدانیم اما این نگاه منافاتی ندارد در اینکه واقعیات را تبیین نکنیم.

وی تأکید کرد: باید بپذیریم مبنای قضاوت در مذاکرات هسته ای بیانیه لوزان است اما استفاده از عبارت توافق سیاسی درباره بیانیه لوزان از نظر حقوقی معنا ندارد.

حبیب زاده گفت: بر مبنای بیانیه لوزان، متن نهایی برجام پایه ریزی می شود بدین معنا که ما به هر حال در بیانیه لوزان تعهدات بسیار شفافی داده‌ایم که نمونه آن ساختار فردو و بازطراحی اراک است.

وی افزود: نمی توان گفت که این بیانیه یک توافق سیاسی است بلکه از نظر حقوقی می توان آن را بررسی کرد و بر مبنای آن تصمیم گرفت.

سجادپور استاد روابط بین الملل نیز گفت: این مذاکرات چندجانبه و در چارچوب سازمان ملل متحد برگزار می شود که از سه ضلع ماهیت فنی، حقوقی و سیاسی برخوردار است.

وی افزود: همه تحریم ها علیه ایران برای این بود که قدرت راهبردی ایران را تخلیه کند، ایرانی که اکنون با ثبات ترین کشور در دریای بی ثبات خاورمیانه است.

سجادپور گفت: بیانیه لوزان با یک توافق حقوقی متفاوت است و اینکه در متن گفته می شود «تصمیمی می گیریم» مشخص است که تصمیم هسته ای مسئله ای سیاسی است چرا که ایران بارها ثابت کرده که فناوری هسته ای اش صلح آمیز است.

وی ادامه داد: بیانیه لوزان از جمیع جهات قابل دفاع است اگر چه در هر مذاکراتی فضای داد و ستد حاکم است اما این بیانیه بیش از اینکه حقوقی باشد پایه سیاسی دارد.

حبیب زاده نیز گفت: در متن بیانیه ابهاماتی وجود دارد که نباید در متن نهایی باقی بماند.

وی افزود: به عنوان نمونه در بیانیه لوزان سخن از توقف تحریم هاست نه لغو کامل آن.

سجادپور نیز گفت: البته طرف غربی در مذاکرات اخیر در برخی موارد فراتر از خواسته های بیانیه لوزان درخواست کرده است که البته به دبه کردن تعبیر شد اما در هر صورت بیانیه مبنای مذاکرات است ولی به معنای تک تک کلمات متن نهایی نیست.

حبیب زاده در ادامه گفت: مردم باید بدانند که اگر توافقی صورت گیرد بلافاصله تحریم ها برداشته می شود و اتفاقاً موضوع ابهامی مهم در اینجاست که با اجرای تعهدات ایران و راستی آزمایی آژانس تحریم ها کی برداشته می شود.

نباید همه چیز به مذاکرات گره زده شود

سجادپور نیز گفت: نباید در هیچ یک از موارد مرتبط با مذاکرات در مردم امید واهی ایجاد کرد و نباید همه چیز به مذاکرات گره زده شود.

وی افزود: البته نباید این مسئله مهم را در نظر گرفت که ایران با توجه به قطعنامه های شورای امنیت که به عنوان یک مسئله امنیتی به آن نگاه می شد در توافق نهایی از این حالت خارج می شود چرا که اگر روند گذشته درباره ایران ادامه می یافت بسیار تلخ و وحشتناک بود هرچند مردم مقاومت می کردند.

حبیب زاده در ادامه با بیان اینکه آژانس تا کنون نگاه بی طرفانه ای نسبت به ایران نداشته است افزود: مشکل ما در اینجاست که دوباره آژانس که یکی از طرف های دعوای ماست در محور قرار می گیرد.

سجادپور پاسخ داد: آژانس شامل سه ضلع تکنیکی، سیاسی و حقوقی است و با توجه به اینکه طرف مقابل ما 1+5 است با حل مشکل با 1+5 تأثیر آن را در حل مشکلات با آژانس خواهیم دید.

رفتار آژانس قابل اعتماد نیست

استاد حقوق بین الملل افزود: باید ابهامات سند پیش رو را مطرح کنیم و چنانچه تا کنون نیز مطرح نشده بود مشخص نبود مذاکرات به کجا می رفت.

حبیب زاده با اشاره به اینکه اعضای تیم مذاکره افرادی قابل احترام هستند گفت: فعالیت های ما نشان دهنده اوج قدرت ماست و از آنجا که این قدرت را داریم باید ابهامات سند را بررسی کنیم.

وی افزود: تجربه برخورد آژانس با ما نشان می دهد که رفتار آژانس قابل اعتماد نیست زیرا آژانس در ابتدا قرار نبود سیاسی عمل کند اما درباره ما سیاسی شد، در حالی که آژانس نهادی تخصصی و فنی در زمینه نظارت بر فعالیت هسته ای کشورهاست.

این استاد حقوق بین الملل گفت: از آنجا که آژانس بین المللی انرژی اتمی سیاسی شده پس موضوع PMD نیز مهم است.

حبیب زاده افزود: نکته نگران کننده آن بحث نظارتی است که در قالب موافقتنامه نوشته شده است و به نظر می رسد نظارتی که برای ما طراحی شده فراتر از نظارت های معمول و بیشتر از پروتکل است.

سجادپور استاد روابط بین الملل دیگر کارشناس این برنامه گفت: چنانچه مسائل باز و به شکل جزئی به موضوعات پرداخته گردد باید راه حل هم برای آن ارائه و البته در روند مذاکرات هر چقدر بیشتر بحث شود بهتر است.

وی با بیان اینکه ما دو انتخاب بیشتر پیش راهمان نبود، افزود: یکی اینکه مسیر گذشته را ادامه دهیم و راه بعدی مذاکره است.

سجادپور گفت: علت اینکه آنها با ایران مذاکره کردند و خطوط قرمز خود را شکستند این بود که ایران قدرت خود را در بازی سیاسی به آنها تحمیل کرد تا جایی که اوباما می گوید انرژی هسته ای با غرور ملی ایرانیان گره خورده است.

وی افزود: این مذاکرات در رابطه با پذیرش قدرت منطقه ای و هسته ای ماست و برای طرح و بحث بر روی موضوعات مورد نظر باید جنبه های سیاسی، فنی و حقوقی را در نظر داشت.

سجادپور گفت: آژانس و سازمانهای جهانی در برخی جاها سیاسی عمل می کنند.

وی با اشاره به اینکه در بعد تکنولوژی و سیاسی ظرفیت ما خوب است افزود: البته نباید از توان دیپلماتیک و حقوقی نیز چشم پوشی کنیم.

سجادپور گفت: موضوع مذاکرات هسته ای فراجناحی و ملی است که به همین شکل باید به آن پرداخته شود.