توانمندی بازیگر؛ شرط ماندگاری نقش

برخی از کارگردانان جرات این را دارند که نقش‌های مهم کار خود را به بازیگر گمنام یا نابازیگر بسپارند مثل محمدرضا ورزی که از نابازیگران استفاده می‌کند و با استفاده از گریم‌های متفاوت و سنگین نقش‌های تاریخی را به کسانی می‌دهد که گاهی اوقات تجربه بازیگری ندارند. ورزی در سریال معمای شاه که برای شبکه یک تولید می‌شود نقش‌هایی مثل مصدق و محمدرضا پهلوی را به کسانی سپرده که اولین تجربه بازیگری خود را مقابل دوربین ثبت می‌کنند یا کمال تبریزی که نقش شهریار جوان در سریال شهریار را به اردشیر رستمی سپرد؛ کاریکاتوریستی که با این نقش بین عموم مردم معروف شد.

اما کارگردانانی هم هستند که نقش‌های اصلی و مهم را به ستاره‌ها می‌سپارند و به استفاده از نابازیگر اعتقادی ندارند مثل داوود میرباقری که مثلا با سپردن نقش مختار به فریبرز عرب‌نیا از توانایی‌های این بازیگر برای جذابیت و ماندگاری نقش مختار استفاده کرد. هر دو گروه این کارگردانان برای روش خود دلایلی دارند، اما نکته قابل توجه در این است که گاهی نقش به بازیگر اعتبار می‌دهد و برخی اوقات بازیگر است که نقش را ماندگار و جاودانه می‌کند.اما کدام‌یک از این روش‌ها درست است و تاثیر بیشتری در موفقیت کار دارد؟

بازیگر باید برای نقش زحمت بکشد

«گاهی انتخاب بازیگران در سریال‌ها براساس چهره، تن‌صدا ، قد و قامت و برخی مواقع براساس توانمندی‌ بازیگران یا حتی نابازیگران صورت می‌گیرد» محمدرضا ورزی با این دیدگاه بازیگران کارهایش را انتخاب می‌کند.

وی معتقد است نقش‌های تاریخی به دلیل اهمیت همیشه باعث ماندگاری بازیگران می‌شود.برخی از بازیگران برای دیده شدن و اهمیت بخشیدن به نقش زحمت می‌کشند و همه تلاش و خلاقیت خود را به کار می‌گیرند و از این روش در کارهای دیگر هم استفاده می‌کنند. آنها هیچ‌وقت از تلاش برای اجرای خوب خسته نمی‌شوند. اما بازیگرانی هم هستند که بعد از بازی در یک نقش بزرگ که به چشم می‌آید و دیده می‌شود در سایه آن نقش می‌مانند و از شهرت به دست آمده نان می‌خورند تا زمانی که به حاشیه بروند.

علی نصیریان در سریال میوه ممنوعه عالی ظاهر شد و با بازی درخشان، شکوه و جذابیت خاصی به نقش حاج یونس داد. در این سریال نصیریان بود که باعث شهرت حاج یونس شد همان‌گونه که جمشید مشایخی نقش رضا خوش‌نویس را در سریال هزاردستان جاودانه کرد. ورزی معتقد است در این‌‌گونه کارها بازیگر به نقش اعتبار می‌دهد. اما همیشه لازم نیست که نقش‌های مهم را به بازیگران معروف سپرد بلکه باید شرایط سریال و قصه را در نظر گرفت و بازیگران را انتخاب کرد. مهم توانمندی فردی است که قرار است نقش را بازی کند. شاید گاهی یک نابازیگر آن‌قدر توانمند باشد که بتواند یک نقش را عالی اجرا کند. برای کارگردان کاری که می‌سازد اهمیت دارد و سرنوشت و ادامه کار بازیگر دیگر به خود او بستگی دارد.

ورزی درباره چگونگی انتخاب بازیگران کارهایش می‌گوید:‌ سابقه تئاتری بازیگران برایم خیلی مهم است. ما بازیگران توانایی در تئاتر داریم که می‌توانیم از حضور آنها در آثار نمایشی تلویزیون استفاده کنیم. برخی از بازیگران تئاتر شاید بین عموم مردم ناشناخته باشند اما با بازی خود به کار اعتبار می‌بخشند. بازیگران تئاتر پله پله حرفه بازیگری را طی می‌‌کنند به همین دلیل قدر نقش را می‌دانند و از همه خلاقیت خود برای متفاوت اجرا کردن نقش استفاده می‌کنند.

انتخاب درست، شرط موفقیت

منوچهر اکبرلو، منتقد و نویسنده اما نظر دیگری دارد؛ او بر این باور است تا زمانی که نقش پیچیدگی و جذابیت لازم را نداشته باشد، بهترین بازیگر هم نمی‌تواند نقش را جذاب یا ماندگار کند. اگر کارگردانی به ماندگاری نقش‌های کارش اعتقاد دارد باید انتخاب‌های درستی هم داشته باشد. هر بازیگری ویژگی‌های بیانی، حسی و حرکتی خاص خود را دارد و هر چقدر انتخاب درست بوده و با نقش همخوانی لازم را داشته باشد، نقش‌ بیشتر به چشم می‌آید و در ذهن بیننده می‌ماند.

هر چند بازهم تاکید می‌کنم که فیلمنامه باید پیچیدگی و کشش لازم را داشته باشد و طراحی شخصیت‌ها درست باشد تا بازیگر بتواند آن را درست اجرا کند. در این مسیر کارگردان و نوع هدایت او هم اهمیت دارد همان‌گونه که نمابندی و دکوپاژ می‌تواند در موفقیت بازیگر موثر باشد.

این منتقد رسانه در پاسخ به این پرسش که آیا همیشه نقش‌های بزرگ را باید به بازیگران معروف سپرد ؟ توضیح داد: برای این موضوع نمی‌توان حکم کلی داد. باید به این نکته توجه کرد که حس، بیان و حرکت کدام بازیگر متناسب با نقش مربوط است. انتخاب اشتباه بازیگر می‌تواند به کار آسیب بزند.گاهی لازم است یک نقش را بازیگر معروف اجرا کند و گاهی یک نابازیگر هم می‌تواند از عهده نقش بخوبی برآید.

طهماسب صلح‌جو، منتقد سینما و تلویزیون هم معتقد است این نقش است که به بازیگر راه ارائه توانمندی‌هایش را نشان می‌دهد. اگر نقش جذابیت و پیچیدگی نداشته باشد هر چقدر هم بازیگر تلاش کند، نمی‌تواند تماشاگر را با خود همراه کند.

بهتر است بپذیریم نقش‌ها هستند که به بازیگر جان می‌دهند و اجرای بازیگر در درجه بعدی قرار می‌گیرد. نقش‌ها می‌توانند بازیگران را به ستاره تبدیل کنند. بازیگر زمانی می‌تواند توانمندی‌ و خلاقیتش را ارائه کند که نقش برایش خوب نوشته شده باشد. نقش مثل ظرفی می‌ماند که بازیگر با توانمندی و خلاقیت، خود را به شکل آن در می‌آورد. هر چقدر ظرف زیباتر باشد بازیگر بیشتر جلوه می‌کند. در این خوب دیده ‌شدن مسلما کارگردانی، گریم، موسیقی، تدوین و بقیه عوامل فنی و ساختاری هم اهمیت بسزایی دارد.

فاطمه عودباشی / گروه رادیو و تلویزیون جام‌جم