جنون سرعت در بزرگراه‌های پایتخت

عاشقان سرعت، رانندگی را بهترین گزینه برای تفریح کردن می‌دانند، تفریحی که به دنبال آن لذت فراوانی نصیب‌شان می‌شود، لذتی که در کنار آن به هویت جدیدی هم می‌رسند، هویتی متفاوت از دیگران. امروزه ماشین به عنوان یکی از ابزارهای کسب هویت در بین جوانان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده، جوان‌هایی که تلاش می‌کنند با اسپرت کردن ماشین‌های خود، حرکات نمایشی و خطرناک یا ایجاد سر و صدا در سطح خیابان‌های شهر، توجه دیگران را به خود جلب کنند. این تب و تاب در بین جوانان ایرانی به این آسانی فروکش نمی‌کند و نیاز به فرهنگسازی دارد. هرچند که ریشه‌های تربیتی هم نقش بسزایی در رونق گرفتن چنین تفریحاتی در بین برخی جوانان داشته است. حادثه تلخ بزرگراه همت و خیابان شریعتی که به مرگ پنج جوان منجر شد، باز هم زنگ خطر را درباره این شیوه تخلیه انرژی به صدا درآورد که در گفت‌وگو با کارشناسان به ریشه‌یابی علل این حوادث و راهکاری برای جلوگیری از تکرار آن پرداختیم.

کورس‌های مرگبار

کورس‌های شبانه در بزرگراه‌های تهران گاهی با حوادث تلخ همراه است. راننده این خودروها جوانانی هستند که با سرعت به تاخت و تاز در بزرگراه‌ها می‌پردازند و حوادثی مرگبار را رقم می‌زنند.

شامگاه مرگ در حکیم

در نخستین حادثه کورس مرگبار دو خودروی پژو 206 در مسیر شرق به غرب بزرگراه حکیم، سه کشته برجا گذاشت. شامگاه نخستین پنجشنبه بهمن 92، دو دستگاه خودروی 206 در بزرگراه حکیم کورس گذاشته و با حرکات مارپیچ در میان خودروها حرکت می‌کردند، اما راننده یکی از خودروها هنگام سبقت در لاین سرعت ناگهان کنترل خودرو را از دست داد و پس از برخورد با دو خودرو به لاین مخالف رفت و با پنج خودروی دیگر هم برخورد کرد. آتش‌نشانان پس از حضور در محل افراد گرفتار در این خودروها را خارج کرده که سه نفر جان خود را از دست داده و چهار نفر از جمله یک زن باردار مجروح شدند. مجروحان بلافاصله به بیمارستان منتقل شدند که زن باردار بر اثر شدت جراحات جان خود را از دست داد.

مراسمی که برگزار نشد

ساعت یک بامداد هشتم آبان سال گذشته خودروهای عبوری در بزرگراه چمران با سامانه ١٢٥ آتش‌نشانی تماس گرفتند و خبر از وقوع یک تصادف شدید در محور شمال به جنوب بزرگراه چمران زیرپل یادگار دادند. پس از دریافت خبر بلافاصله آژیر خطر ایستگاه ٨٨ آتش‌نشانی تهران به صدا درآمد و امدادگران راهی محل حادثه شدند. بررسی‌های میدانی نشان می‌داد یک خودروی لکسوس با یک خودرو اسپورتیج در لاین کندرو برخورد کرده است. شدت برخورد به‌حدی بود که دو سرنشین خودروی اسپورتیج و همچنین راننده خودروی لکسوس در میان ستون‌های درهم پیچیده شده خودروها گرفتار شده بودند. ماموران آتش‌نشانی سریع دست به کار شدند و با استفاده از قیچی آهنبر ابتدا ستون‌های درهم پیچیده شده خودروی اسپورتیج را برش داده و هردوسرنشین خودرو را ـ که یک زوج ٢٨ساله به نام ایمان ولی‌زاده و یاسمین وزیری بودند ـ از درون اتاقک درهم پیچیده خودرو خارج کردند و تحویل عوامل اورژانس حاضر در محل حادثه دادند. زوج جوان توسط تکنیسین‌های اورژانس تحت‌معاینه قرار گرفتند اما متاسفانه کار از کار گذشته بود و آنها به علت شدت جراحات وارده جانشان را از دست دادند. این حادثه با مرگ ایمان و یاسمین به پایان رسید. زوج جوانی که دوران نامزدی را پشت‌سر می‌گذاشتند و لحظه‌شماری می‌کردند تا روز عروسی‌شان فرا برسد. احسان برادر مرد جوانی است که در این حادثه هولناک جانش را از دست داد. او می‌گوید: برادرم و همسرش یاسمین تازه با هم نامزد شده بودند و قرار بود بعد از ایام عزاداری باهم ازدواج کنند. یاسمین تبعه آلمان بود و به همین خاطر باید یکسری کارهای اداری را انجام می‌داد. آنها سه روز پیش از این حادثه توانسته بودند اجازه ازدواج‌شان را از سفارت آلمان بگیرند. همه از این‌که قرار است به‌زودی ایمان را در لباس دامادی ببینیم، خوشحال بودیم اما این خوشحالی زیاد ماندگار نشد. برادرم چندین دوره در لیگ‌برتر واترپلو کشور و مسابقات نیروهای مسلح قهرمان شده بود. او عضو سابق تیم‌ملی نجات‌غریق نوجوانان و جوانان و همچنین عضو تیم ‌ملی واترپلو نوجوانان و بزرگسالان بود. نمی‌دانم چرا یک خودرو باید با این سرعت زیاد در اتوبان حرکت کند. در گزارش پلیس و آتش‌نشانی آمده بود که ١٢ ایربگ خودروی ایمان باز شده بود اما خودروی لکسوس آن‌قدر با شدت به خودرو اسپورتیج برخورد کرده که با شتاب ماشین ایمان از زمین بلند شده و از سمت چپ با ستون‌های پل یادگار برخورد می‌کند. بعد از شکایت خانواده این زوج، راننده خاطی بازداشت شد اما این کار نیز از غم خانواده داغدار کم نکرد.

مرگ تلخ 2 دختر

ساعت 11 و 22 دقیقه 23 دی 93 خودروهای عبوری در بزرگراه بابایی، مقابل دانشگاه امام حسین(ع) خودروی هیوندای را دیدند که به طور ناگهانی از مسیر اصلی منحرف و واژگون شد. راننده چند خودرو برای کمک به سرنشینان هوندا از خودرو پیدا شدند اما قبل از این که بتوانند به پنج سرنشین خودرو کمکی کنند، ناگهان تمام خودرو شعله‌ور شد. سه پسر جوان بسختی خود را از مهلکه نجات دادند، اما دو دختر در داخل خودرو گرفتار شده بودند و حتی کپسول‌های اطفای حریق خودرو هم نتوانست به آنها کمک کند. با اطلاع موضوع به سازمان آتش‌نشانی، آتش‌نشانان ایستگاه‌های 56، 57 و گروه امداد و نجات 10 خود را به محل حادثه رساندند. در جریان این حادثه هر دو سرنشین دختر به علت شدت سوختگی و صدمات وارده در همان لحظات اولیه جان خود را از دست دادند که پس از تائید فوت آنان از سوی عوامل اورژانس، جنازه این دو دختر جوان توسط آتش‌نشانان تحویل نیروی انتظامی شد. راننده جوان خودرو پس از وقوع حادثه از محل متواری شد.

تصادف مرگبار خودروهای لوکس

سی‌ویکم فروردین امسال هم تصادف خودروهای بی‌ام‌و و پورشه در پایتخت خبرساز شد. در نخستین حادثه خودروی بی‌ام‌و با چهار سرنشین در بزرگراه همت روی پل یادگار با گاردریل برخورد کرد و چهار سرنشین آن از جمله قهرمان رالی کشور به بیرون از خودرو پرت شدند. در این حادثه سه نفر از سرنشینان جان خود را از دست دادند. چند ساعت بعد هم خودروی پورشه که دختر و پسر جوانی سرنشین آن بودند با درختان خیابان شریعتی تصادف کرد که در جریان این حادثه هم دو سرنشین خودروها جان باختند. البته گفته می‌شود دختر جوان راننده خودرو بوده است.

پلیس سرعت بالای دو خودرو را علت این حادثه اعلام کرد.

نگاه کارشناس1

واپسماندگی یا تأخر فرهنگی

دکتر امان‌الله قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس: در جامعه شناسی یک تئوری تحت عنوان واپسماندگی یا تأخر فرهنگی مطرح است که بر اساس آن افراد نمی‌توانند رفتاری متناسب با وسیله یا تکنولوژی که در اختیار دارند، داشته باشند. ما دو نوع فرهنگ مادی و معنوی داریم، در فرهنگ مادی تا جایی پیش رفته‌ایم که پول، طلا، ماشین و منزل شخصیت افراد را تعیین می‌کند، اما در فرهنگ معنوی دچار عقب‌ماندگی هستیم. بر اساس تئوری تاخر فرهنگی افراد نوکیسه طرز استفاده از امکانات جدید را نمی‌دانند، هرکسی زودتر با یک تکنولوژی آشنا شده استفاده از آن را هم بهتر یاد گرفته است، بنابراین اصلاح این طرز تفکر و رفتار، زمان می‌برد. از روزی که اولین تکنولوژی وارد ایران شد، رفتارها تغییر کرد، در حالی که مردم خارج از کشور چون زودتر با آن آشنا شدند، کمتر تاخر فرهنگی دارند، بی‌توجهی به قانون، سرعت زیاد و به مخاطره انداختن جان دیگران همگی نشان‌دهنده تاخر فرهنگی است. تربیت نادرست خانواده و ضعف آموزشی هم از جمله عواملی است که سبب شده چنین حوادثی رقم بخورد.

مسئولان ما کاری نکردند که جوانان ما انرژی خود را در جای درست و به شکلی مناسب تخلیه کنند. تا وقتی جوان‌ها اوقات فراغت لذت‌بخش و جذابی نداشته باشند، باید شاهد ویراژ خودروها در اتوبان‌های پایتخت و حوادث پس از آن باشیم.

نگاه کارشناس2

خانواده‌ها نظارت کنند

سرهنگ حسن عابدی، جانشین پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ: حضور پلیس در بزرگراه‌ها و معابر پایتخت کمرنگ نیست که اگر این‌گونه بود، آمار تصادفات ما هم کاهشی نداشت، تیم‌های گشت شبانه ما به صورت محسوس و نامحسوس فعال است و حتی در هفته، فرماندهان هم دو شب در این تیم‌ها حضور دارند.

ما تا ساعت 12 از ابتدای همت تا انتهای زین‌الدین حتی یک مورد حرکات مخاطره‌آمیزی که قبلا زیاد شاهد آن بودیم نداشتیم، حرکات مارپیچ یا تغییر مسیرها حذف شده اما بی‌توجهی به جلو یا خواب‌آلودگی راننده ناشی از عواملی است که باید روی آن کار شود.

ما بحث تست الکل را شبانه انجام می‌دهیم و ماموران ما در کل مناطق بویژه مناطق شمالی شهر تهران مستقر هستند و به محض مشاهده موارد مشکوک، بسرعت تست را انجام می‌دهند. بخشی از تصادفات ما ناشی از بی‌توجهی به جلو و خواب‌آلودگی، صحبت با تلفن همراه، شوخی در ماشین و استفاده از مواد محرک است، سرعت‌ها و حرکات مخاطره‌آمیز از طریق دوربین‌ها کنترل می‌شود.

ما آمار داریم که هرشب، چند مورد خودرو را توقیف می‌کنیم، اما اصلاح قوانین و به روزرسانی برخوردها لازم است، باید برخوردهایی صورت گیرد که پیشگیرانه‌تر باشد.

خانواده‌ها باید به ساعات تردد فرزندان خود بویژه با خودرو توجه کنند و ازجو مهمانی یا نوع تفریحات فرزندان خود اطلاع داشته باشند، زیرا بیشتر تصادفات از سوی جوان‌ها اتفاق می‌افتد.

تست سلامت ما نسبت به سال‌های قبل فعال‌تر شده و در گشت شبانه هم از ساعت یک شب تا صبح، 70 تیم در سطح شهر فعالیت می‌کنند.

نگاه کارشناس3

میل به سرعت در دنیای مدرن

دکتر سعید خراط‌ها، جامعه‌شناس و آسیب‌شناس اجتماعی:جنون را نمی‌توان به تمام افرادی که تمایل به سرعت دارند نسبت داد، اما میل به سرعت در دنیای مدرن وجود دارد و این یک واقعیت است.

مثلا سرعت در اینترنت، غذاهای فست‌فودی و استفاده از وسایل حمل و نقل سریع همگی نشان از میل به سرعت در جوامع امروزی دارد.

در بحث سرعت با خودرو هم همین امر صادق است، اما افزایش ترافیک باعث شده حتی اگر ثانیه‌ای امکان سرعت رفتن وجود داشته باشد، افراد به سمت اقناع میل به سرعت بروند؛ از سوی دیگر مکانی برای تخلیه این حس برای جوانان وجود ندارد، اگر جایی بود که این هیجانات تخلیه شود، ممکن بود بخش قابل توجهی از این میل به سرعت آنجا تخلیه شود.

در کشورهای پیشرفته لاین‌های سرعت آزاد با امنیت کافی وجود دارد، در اتوبان‌های تهران امکان سرعت نیست اما اگر این امکان فراهم شود، هرکسی با هر خودرویی تلاش می‌کند از این فرصت نهایت استفاده
را ببرد.

البته گاهی عده‌ای از افراد در شرایطی اقدام به رانندگی می‌کنند که تعادل درستی ندارند و این عدم تعادل به دلیل استفاده از مواد مخدر یا مشروبات الکلی بوده است.

در همه جای دنیا ماشین نشان‌دهنده طبقه اقتصادی و اجتماعی افراد است و نمی‌شود از جامعه مادی ما انتظار داشت که یک خودروی لوکس را به خاطر امکاناتی که دارد سوار نشوند، همه ملاک‌ها به سمت مادی شدن پیش رفته، در این دنیا باید دیده شوی و این یک نیاز در همه افراد است.

نگاه کارشناس4

مسئولیت کیفری راننده

محمدعلی اسفنانی، عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس: طبق قانون بیمه اجباری، حتی افرادی که وسیله نقلیه‌شان بیمه نیست یا بیمه تمام یا باطل شده دارد، بیمه مکلف است خسارت وارده را به کسی که زخمی شده یا فوت کرده، پرداخت کند.

قبلاً اگر کسی بیمه بود اما گواهینامه نداشت، بیمه خسارت را پرداخت نمی‌کرد اما در قانون جدید این موضوع اصلاح شده و حتی اگر فرد گواهینامه هم نداشته باشد، بیمه مکلف به پرداخت هزینه است اما بعدا به لحاظ تقصیری که فرد داشته، خسارت از راننده دریافت می‌شود. در مورد کسی که بدون گواهینامه یا به اصطلاح قانونی، بدون پروانه رانندگی پشت ماشین نشسته و تصادف منجر به فوت یا زخمی شدن کسی را داشته باشد، قانون برای او یک تا سه سال حبس و پرداخت دیه در نظر گرفته است. در پنج مورد اعم از نداشتن گواهینامه، سرعت غیرمجاز، فرار از صحنه، نقص فنی خودرو یا رانندگی در حالت مستی، قانونگذار حداقل مجازات را 21‌ماه حبس و پرداخت دیه تعیین کرده است. بر این اساس قاضی در این پنج موردی که ذکرشد حق ندارد کمتر از 21 ماه حبس را برای فرد متخلف در نظر بگیرد.

نگاه کارشناس5

نقش محرک‌ها جدی گرفته شود

دکتر غنچه راهب، روان‌شناس اجتماعی: در بسیاری از تصادفات علت وقوع حادثه این است که راننده به‌دلیل مصرف مواد محرک تعادل نداشته است. افرادی که مواد محرک مصرف می‌کنند، برداشت درستی از واقعیت‌ها ندارند و همین امر سبب می‌شود بدون پیش‌بینی از وقوع حادثه، دست به کاری بزنند که هیجان زیادی را برایشان به وجود آورد. این هیجان می‌تواند سرعت خیلی زیاد، قتل یا هر چیز دیگری برای تخلیه هیجانی باشد.

اما در برخی موارد هم مواد محرک نقشی ندارد و این انرژی طبیعی در جوانان است که باید به نحو درست تخلیه شود، ما نمی‌توانیم نیازهای افراد را بویژه در سنین نوجوانی و جوانی نادیده بگیریم، نیاز به تخلیه هیجانی در همه جای دنیا به شکلی متفاوت دیده می‌شود و ابزارهای خاصی هم برای تخلیه این هیجانات درنظر گرفته شده است. مثلا شهربازی‌هایی در برخی کشورهای دنیا می‌بینیم که خطرپذیری را بالا می‌برد و تخلیه انرژی را برای جوانان و نوجوانان رقم می‌زند. اینها نیازهای این سنین است و اگر دولت‌ها به این فکر نباشند که نیازهای هیجانی جوان‌ها را چگونه آرام کنند، ممکن است تخلیه هیجان از منبعی که خطرپذیری کمتری دارد به جاهایی مثل خیابان‌ها که خطرپذیری بالایی دارد کشیده شود که در این صورت برای دیگران هم خطرآفرین می‌شود.

از سوی دیگر، نباید الگوهایی که این افراد برای تخلیه هیجانات خود انتخاب کرده‌اند، نادیده گرفت؛ فیلم‌هایی که احساس هیجان و نیاز به تخلیه هیجانی را در جوانان بالا می‌برد، گروه‌ها و همسالانی که خطر کردن بیشتر برایشان احساس ارزش‌پذیری بیشتری به همراه دارد از جمله این الگوها هستند. البته نمی‌توان دیده شدن را در این ماجرا نادیده گرفت. افراد بسیاری هستند که وضعیت مالی چندان مناسبی ندارند، اما برای دیده شدن با افرادی همراه می‌شوند که در مقایسه با خود، در سطح بسیار بالاتری قرار دارند، نیاز به دیده شدن هم یکی از نیازهای افراد بویژه در سنین نوجوانی و جوانی است.

سعیده اسدیان / تپش (ضمیمه چهارشنبه روزنامه جام جم)