استاندارد در قفس باغ‌وحش‌ها

واقعیت اینجاست که باغ‌ وحش‌های کشور به محلی برای انتشار اخبار ناگوار تبدیل شده‌اند، از ابتلای ببر سیبری و 14 قلاده شیرهای باغ‌ وحش ارم به مشمشه بگیرید تا آسیب‌دیدن و فرارکردن گونه‌های جانوری از این مراکز در سایر استان‌های کشور. نکته اینجاست که تمامی این حوادث به دلیل نبود نظارت اتفاق افتاده است.برای نمونه می‌توان گفت مسئولان این باغ‌ وحش‌ها حتی شناخت کاملی از نحوه تغذیه گونه‌های جانوری ندارند، زیرا به ببر و شیرهای باغ‌ وحش ارم آنقدر گوشت الاغ خوراندند که آنها به مشمشه مبتلا شده و مسئولان دستور مرگ آنها را صادر کردند. آن هم به شیوه‌ای که سبب اعتراض طرفداران حقوق حیوانات شد، دامپزشک کلینیک حیات وحش پارک پردیسان مدتی قبل در این باره گفت: عکس‌هایی که کارشناسان محیط زیست از حادثه گرفته بودند نشان می‌داد شیرهای بزرگ را سر بریده و شیر‌های کوچک را در آتش سوزانده بودند در حالی که شیرها کامل بیهوش نشده بودند.

باید تاکید کرد وقتی چنین اتفاق‌های تلخی در بزرگ‌ترین باغ‌ وحش پایتخت می‌افتد، می‌توان آب پاکی را روی سایر مراکز نگهداری حیوانات کشور ریخت و از خواندن خبرهایی مانند رها کردن الاغ زنده در قفس شیرها آن هم در حضور بازدیدکنندگان تعجب نکرد. از این گذشته می‌توان به حادثه‌ای که مدتی قبل در پارک بعثت دزفول اتفاق افتاد اشاره کرد، که منجر به مرگ یک قلاده شیر شد، چون مسئولان این مرکز آنقدر سهل‌‌انگار بودند که دو شیر نر را در یک قفس جای داده بودند و دعوای بین آنها با مرگ یکی از آنها خاتمه یافت، افزون بر این باید یادآور شد مسئولان این مرکز تجهیزاتی مانند دارت بیهوشی نیز در اختیار نداشتند تا شیرها را بیهوش کنند.

این در حالی است که باید به این اخبار ناگوار چند حادثه را اضافه کرد که در جریان آن بازدیدکنندگان آسیب دیده‌اند.

باید یاد آور شد مراکز زیادی در کشور وجود دارد که بدون مجوز اقدام به نگهداری حیوانات کرده و از این راه کسب درآمد می‌کنند، برای نمونه تابه حال چند مرکز غیرقانونی در اطراف تهران شناسایی شده و مسئولان به ضبط گونه‌های جانوری آنها اقدام کرده‌اند.

این درحالی است که آشفته بازار نگهداری غیرقانونی از حیات وحش در کشور سبب شده قاچاق حیوانات نیز در کشور رواج پیدا کند.

باغ‌ وحش یا باغ ترس

این روزها بیشتر افرادی که به باغ‌ وحش‌های کشور مراجعه می‌کنند، این محل‌ها را نامناسب توصیف کرده و به دیگران توصیه می‌کنند محل دیگری را برای گذراندن اوقات‌فراغت کودکان خود در نظر بگیرند. این در حالی است که کشورهای پیشرفته با درنظر گرفتن بالاترین استاندارد‌ها از باغ‌ وحش محلی ساخته‌اند برای آموزش، پژوهش، سرگرمی و آشتی دادن مردم با حیات وحش اما رعایت نکردن اصول اولیه در باغ‌ وحش‌های کشور از این مراکز محل‌های متفاوتی ساخته است، زیرا بازدیدکنندگان نه فقط اطلاعات مناسبی از گونه‌های جانوری به دست نمی‌آورند بلکه ذهنیت بدی نسبت به حیات وحش پیدا می‌کنند، برای نمونه در باغ‌ وحش‌های کشور افراد مشخص و مطلعی نیستند که به بازدیدکنندگان اطلاعات مناسبی درباره گونه‌های جانوری بدهند، به همین دلیل حین بازدید از این مراکز افراد ناآگاه اطلاعی را به شهروندان می‌دهند که در آنها زمینه ترس و تنفر از گونه‌های جانوری به وجود می‌آید.

70 مرکز نگهداری از حیوانات در کشور

براساس دستورالعمل‌های بین‌المللی اشخاص برای ساخت باغ‌ وحش باید نکاتی را رعایت کنند، این مقرارت شامل حال افرادی می‌شود که قصد دارند مرکزی را افتتاح کنند، اما مشکل اینجاست که بیشتر باغ‌ وحش‌های کشور بدون توجه به این استاندارد‌ها ساخته شده‌اند و اکنون مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست در حال وادار کردن آنها به رعایت این ضوابط هستند.

امیر حسین داداشی، رئیس اداره ساماندهی و هماهنگی امور مناطق سازمان محیط زیست درباره تعداد باغ‌ وحش‌های کشور به جام‌جم می‌گوید: اکنون حدود 70 مرکز نگهداری حیوانات در کشور وجود دارد، در این میان اگر این مراکز بخواهند استانداردهای لازم را رعایت کنند باید بناهای کنونی را ویران کرده و دوباره شروع به ساخت و ساز کنند.

وی ادامه می‌دهد: تا پایان سال گذشته حدود 40 مرکز نگهداری حیوانات از محیط زیست مجوز گرفتند، سعی کردیم بقیه مراکزی نیز که شرایط نامناسبی دارند محل جدیدی را برای ساخت باغ‌ وحش در نظر بگیرند، زیرا در غیر این صورت با آنها برخورد قانونی خواهیم کرد.

داداشی درباره تقاضا برای ساخت باغ‌ وحش درکشور نیز یادآور می‌شود: چنانچه دراستانی یک یا دو باغ‌ وحش وجود داشته باشد، مجوز دیگری برای ساخت باغ‌ وحش صادر نمی‌کنیم.

به گفته وی برنامه سازمان حفاظت محیط زیست امسال این است که تمامی مراکز نگهداری حیوانات کشور ضوابط و استاندارد‌های لازم را رعایت کنند.

نکته اینجاست که حیات وحش علاوه بر باغ‌ وحش‌ها در سیرک‌ها نیز آسیب می‌بینند. رئیس اداره ساماندهی و هماهنگی امور مناطق سازمان محیط زیست درباره برنامه‌های محیط زیست برای رفع این مشکل می‌افزاید: حدود 13 سیرک در کشور داریم. سال گذشته چهار سیرک گونه‌های جانوری را کنار گذاشتند. براساس برنامه‌ریزهای ما تا شش ماه دیگر شش سیرک دیگر نیز باید این کار را انجام بدهند، از سه سیرک باقی مانده نیز تعهد گرفته‌ایم تا مدتی دیگر استفاده از گونه‌های جانوری را در برنامه‌هایشان ممنوع کنند.

جای خالی پارک وحش در کشور

باتوجه به مشکلاتی که مراکز نگهداری غیر استاندارد در کشور برای انسان‌ها و حیات وحش ایجاد کرده باید پیشنهاد داد مسئولان هرچه زودتر به این مساله رسیدگی و برای پاسخ دادن به نیازهای جامعه دراین باره مقدمات ساخت پارک وحشی استاندارد را آماده کنند، زیرا امروز در بیشتر کشورها باغ‌ وحش‌ها جای خود را به پارک وحش داده‌اند و این شکل گونه‌های جانوری در محیط طبیعی خود زندگی کرده و بازدیدکنندگان برای دیدن آنها سوار برخودروهایی که حکم قفس را دارند، می‌شوند. نکته اینجاست که تا چند سال پیش قرار بود پارک پردیسان به پارک وحش تبدیل شود، به این شکل که همه زیستگاه‌های کشور از شمال تا جنوب بازسازی شده و برای گونه‌هایی که در شمال کشورمان زندگی می‌کنند در قسمت شمالی پارک زیستگاه مناسبی ایجاد شود و در قسمت جنوبی پارک نیز آکواریوم بزرگی پذیرای آبزیان خلیج فارس باشد، اما این روزها مسئولان شهرداری و محیط زیست برسر مالکیت این پارک بایکدیگر بحث می‌کنند.

واقعیت اینجاست که ساخت پارک وحش استاندارد زمانبر است، اما مسئولان تمایل دارند به کارهایی بپردازند که در کوتاه‌مدت نتیجه داده و برای آنها حکم تبلیغات مثبت را داشته باشد، این در حالی است که دست‌کم دولت باحمایت از بخش خصوصی می‌تواند مقدمات این کار را فراهم کند.

مهدی آیینی ‌/ ‌گروه جامعه