دشت کبودراهنگ مرگ را انتظار می کشد

کمبود آب شیرین در حالی در اکثر کشورها وجود دارد که توزیع و پراکنش منابع آبی در نقاط مختلف دنیا نامتوازن است و از سویی هر از گاهی، بحران خشکسالی بخش هایی از کره زمین را گرفتار می کند.

در این میان استان همدان نیز باوجود داشتن قابلیت های فراوان اقتصادی به ویژه در زمینه کشاورزی از کمبود آب در مقیاس راهبردی رنج می برد و موضوع منابع آب به چالش مهمی در عرصه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این استان تبدیل شده است.

کارشناسان می گویند کاهش شدید آب دهی منابع زیرزمینی ناشی از برداشت های بی رویه در سال های اخیر، وجود تعداد قابل توجهی چاه غیرمجاز در دشت های استان همدان، متکی بودن اکثر فعالیت های کشاورزی و آب آشامیدنی و صنعت به منابع آب زیرزمینی، توسعه پایدار این استان را به چالش کشیده است.

آنها معتقدند ادامه این روند وضعیت نامطلوبی را در این حوزه به وجود خواهد آورد و احتمال تهدید زیربناهای عمرانی، نشست زمین، پایین آمدن کیفیت منابع تامین آب های آشامیدنی و خشک شدن چاه ها، قنوات و چشمه ها، بروز پدیده مهاجرت و بحران های اجتماعی و اقتصادی وجود خواهد داشت.

پرواضح است که برای مقابله با بحران کم آبی به عزم ملی نیاز است و این مهم زمانی تحقق می یابد که تمام بهره برداران منابع آب در حفظ و حراست از این منابع خدادادی فعالانه مشارکت کنند.

در این میان نباید از چشم دور بماند که اهمیت دادن به زندگانی نسل حاضر و نسل های آینده توجه به موضوع حفاظت از منابع آب به ویژه منابع آب زیرزمینی را ضروری کرده تا بدین طریق بتوان این سرمایه ملی را از وضعیت بحرانی نجات داد و از نابودی آن جلوگیری کرد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با بیان اینکه سالانه ۲۲۴ میلیون مترمکعب حجم سفره‌های زیرزمینی استان همدان بیلان منفی دارد، گفت: سالانه هفت برابر سد اکباتان بیلان دشت‌ها و سفره‌های زیرزمینی استان رو به نابودی می‌رود.

مرتضی عزالدین اظهار داشت: امروز بحث آب موضوعی است که با توجه به بحران‌ها و خشکسالی‌ها در سنوات گذشته باید بیشتر به آن توجه شود.

وی با تأکید بر مدیریت بر منابع آب در بخش‌های مختلف کشاورزی، شرب و صنعت افزود: با توجه به اقلیمی که در کشور و جهان در حال وقوع است بحث مدیریت مصرف آب بیش از پیش اهمیت می‌یابد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با اشاره به شعار امسال مبنی بر «دولت و ملت، همدلی و همزبانی» گفت: تنها مرجعی که طی سال‌های گذشته در گذر از خشکسالی‌های متمادی و بحران‌ها که هنوز نیز گریبان‌گیر کشور و حوزه خاورمیانه است یاریگر ما بوده، مردم هستند.

وی افزود: ۹۷ درصد از آب‌های جهان شور و فقط سه درصد شیرین هستند که از این میزان نیز دو درصد یخ و یخچال بوده و تنها یک درصد آب روان شیرین برای استفاده وجود دارد.

عزالدین با بیان اینکه استان همدان دارای اقلیم سرد و نیمه خشک است، گفت: متوسط بارش استان در ۲۰ تا ۲۵ سال گذشته ۳۳۰ میلیمتر بوده که از متوسط کشوری با ۲۵۰ میلیمتر کمی بالاتر است، اما با همین میزان بارش‌ها نیز استان در حوزه کشاورزی و شرب دچار تنش می‌شود که این امر مستلزم ورود جدی در بحث مدیریت مصرف است.

وی افزود: متوسط حجم نزولات جوی استان همدان نیز سالانه شش هزار و ۴۳۵ میلیون مترمکعب است که ۶۵ درصد آن بر حسب اقلیم استان تبخیر می‌شود و ۳۵ درصد از این نزولات برای استفاده باقی می‌ماند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با اشاره به وجود ۱۳ دشت حفاظتی در استان افزود: تمام دشت‌های استان همدان در سال‌های گذشته ممنوع شده و دشت کبودراهنگ نیز ممنوعه بحرانی شده است.

وی اظهار داشت: سرانه آب‌ تجدیدپذیر هر نفر در کشور در ۴۰ سال گذشته هفت هزار متر مکعب بوده که در حال حاضر به دو هزار متر مکعب کاهش یافته، که این موضوع نشان می دهد وارد مرحله تنش آبی شده ایم و این در حالیست که در همدان سرانه آب تجدید پذیر متاسفانه به ۱۶۳۰ متر مکعب کاهش یافته و نشانگر تنش آبی در استان است.

عزالدین افزود: در حال حاضر در استان همدان نیز سرانه آب‌های تجدیدپذیر زیر یک هزار و ۷۰۰ مترمکعب به ازای هر نفر بوده که از نظر بیلان آبی دچار تنش آبی است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر حدود ۱۷ هزار و ۱۲۴ حلقه چاه، دو هزار و ۸۷۷ چشمه و یک هزار و ۴۸۱ قنات در استان همدان وجود دارد، گفت: طبقه‌بندی میزان مصارف نیز ۹۰ درصد در بخش کشاورزی، هفت درصد در حوزه شرب و سه درصد در صنعت است در حالی که این میزان در جهان ۷۰ درصد کشاورزی، ۱۰ درصد شرب و ۲۰ درصد در بخش صنعت است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان افزود: با توجه به این آمار باید میزان مصرف از بخش کشاورزی به بخش صنعت سوق یابد و این امر مستلزم سیاست‌گذاری‌هایی در ان بخش است.

وی یادآور شد: در استان همدان در بخش آب شرب و صنعت ۷۰ درصد بهره‌وری و ۳۰ درصد هدررفت و در بخش کشاورزی بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی ۱۰ درصد بهره‌وری و ۹۰ درصد عدم استفاده صحیح وجود دارد.

عزالدین با اشاره به منابع آب زیرزمینی استان نیز گفت: سالانه ۸۵ درصد مصرف آب در حوزه شرب، صنعت و کشاورزی از چاه‌ها تخلیه و فقط ۱۵ درصد آن از آب‌های سطحی تأمین می‌شود.

وی با بیان اینکه سالانه ۲۲۴ میلیون مترمکعب حجم سفره های زیرزمینی استان بیلان منفی دارد، گفت: به عبارتی سالانه هفت برابر سد اکباتان بیلان دشت‌ها و سفره‌های زیرزمینی استان رو به نابودی می‌رود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با اشاره به اینکه طی سال‌های گذشته به طور متوسط سالی یک متر آب‌های زیرزمینی پایین آمده است، افزود: طی ۲۲ سال گذشته در دشت کبودراهنگ ۴۰ متر، در همدان ۲۰ متر در رزن و قهاوند ۲۲ متر، در ملایر ۲۴ متر، در نهاوند ۱۲ متر، در تویسرکان ۱۷ متر و در اسدآباد ۲۳ متر شاهد افت سفره‌های زیرزمینی بوده‌ایم.

وی با اشاره به وضعیت حاد و بحرانی دشت کبودراهنگ، افزود: در حوزه قهاوند و کبودراهنگ طی سال‌های گذشته حدود ۲۴ فروچاله به دلیل برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی ایجاد شده است که احیا سفره‌های از دست رفته دیگر امکانپذیر نیست.

عزالدین با تأکید بر حفظ منابع آبی موجود در استان گفت: یکی از معضلاتی که در استان با آن مواجه هستیم بحث چاه‌های غیرمجاز بوده که در سال گذشته ۶۴۹ چاه و به عبارتی ۳۰ کیلومتر چاه پر و بیش از ۱۴۴ دستگاه در این زمینه توقیف شد که مسدود کردن این تعداد چاه حدود ۸۰ میلیون مترمکعب یعنی ۲.۵ برابر سد اکباتان صرفه‌جویی را در پی داشت.

وی افزود: در حال حاضر ۱۷ گروه گشت و بازرسی شرکت آب منطقه‌ای استان به صورت مستمر و شبانه‌روزی پیگیر چاه‌های غیرمجاز و مقابله با آن هستند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با اشاره به اقدامات صورت گرفته، افزود: دشت نهاوند و رزن نخستین دشت‌هایی هستند که وضعیت آنها رو به بهبود بوده و احیا شده‌اند.

وی اظهارداشت: در حال حاضر در راستای کاهش سهم مصرفی آب استان از آب‌های زیرزمینی، سدهایی از قبیل سد کلان ملایر، سد سرابی تویسرکان، سد نعمت آباد در اسداباد، شنجور در رزن، گرین در نهاوند و... در دست ساخت بوده و طرح‌های تغذیه مصنوعی، بندهای انحرافی و... نیز در دستور کار قرار دارد.

عزالدین با بیان اینکه طرح آبرسانی از تالوار، آبرسانی از کلان به ملایر و آبرسانی از سد سرابی به تویسرکان و سرکان نیز در حال انجام است، گفت: در مجموع طرح‌های آبرسانی و سدهای استان حدود ۷۱۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

وی با اشاره به تهدیدهایی که در حال حاضر در استان وجود دارد، افزود: از جمله این تهدیدات می‌توان به نوسانات فصلی و تغییر اقلیم، افزایش دما، خشکسالی‌های پی در پی، ایجاد فروچاله‌ها، کاهش سرانه تجدیدپذیر، استفاده از روش‌های سنتی آبیاری، کاهش بهروری در بخش کشاورزی و... اشاره کرد که مقابله با آنها فقط با یاری و همراهی مردم و دستگاه های متولی، میسر می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان همدان با تأکید بر تعیین الگوی بهره‌وری برای کشاورزان و اجرای صحیح آمایش سرزمین در بخش کشاورزی که بر مدیریت مصرف در بحث آب تأثیرگذار است، گفت: رایگان بودن هزینه آب در بخش کشاورزی و پرداخت یک سوم قیمت تمام شده آب در شهرها و یک دهم در روستاها توسط مشترکین از دیگر چالش‌های کشور و استان به شمار می‌رود که قطعاً افزایش این هزینه برای مشترکین پرمصرف می‌تواند بر مصرف آن تأثیرگذار باشد.

آنچه مسلم است اینکه اگر وضعیت موجود به همین منوال ادامه پیدا کند تهدید جدی برای سفره های زیرزمینی است و بربحران کم آبی در استان همدان دامن زده می شود.(مهر)