وقتی بازی با جان تفریح می‌شود

خودروهایی مدرن و کلاسیک در کنار هم پارک شده است. ناگهان دو خودرو با سرعتی بسیار زیاد از جاده مجاور مرکز خرید عبور می‌کنند و سر یک پیچ به حرکتی می‌پردازند که در اتومبیلرانی به آن drifting می‌گویند. این حرکت باعث ایجاد دود بسیار شدیدی در ناحیه چرخ‌ها شده و صدایی مهیب را ایجاد می‌کند. این یکی از تجمعات جوانان عرب برای اتومبیلرانی است که خبرنگار نیویورک‌تایمز آن را توصیف کرده است؛ تجمعاتی که ممکن است در دل شهر یا در میانه بیابان باشد اما محوریت آنها دو چیز است؛ جوانان و خودرو.

مساله رالی‌های جوانان عرب آن وقت تبدیل به یک مشکل برای حکومت عربستان سعودی می‌شود که خطرات این شیوه گذران اوقات فراغت را درک کنیم، شیوه‌ای که در آن هیچ بهره‌وری وجود ندارد و حتی می‌تواند باعث مشکلاتی برای این جوانان، خانواده آنها و دیگر شهروندان شود. مثل پرونده آقای قطیبی بیست و هفت ساله که سال 2005 بر اثر تصادف باعث شد سه نوجوان همراهش در این رالی مرگ از بین بروند و ابتدا به اعدام و بعدها با تخفیف مجازات به 20 سال حبس و 3000 ضربه شلاق محکوم شد.

اما ریشه چنین رفتارهایی چیست؟ نخستین مساله‌ای که به نظر می‌رسد بیکاری در میان جوانان عربستانی است. آمارها نشان می‌دهد نرخ بیکاری در میان جوانان عربستانی 28.3 درصد است.

در میان مردان جوان، این نرخ به 20.8 درصد می‌رسد. همین مساله عده‌ای را بر آن داشته که بگویند بیکاری دلیل اصلی چنین رفتارهایی است. البته در بیان چرایی بیکاری بالا در میان جوانان عربستانی باید گفت اگرچه عربستان کشوری ثروتمند است، اما ثروت خود را از یک بخش یعنی منابع طبیعی چون نفت و گاز به‌دست می‌آورد و از این رو فاقد عرصه‌های کلان صنعتی برای کار جوانان عرب است.

ضمنا جوانان عرب هم شان خود را از کارهایی چون رانندگی و کار در هتل‌ها بالاتر می‌دانند و مشاغل این بخش به طور عمده توسط کارگران مهاجر خارجی اشغال شده است. شاید بتوان گفت که این نظر در راستای نظریه ساختار فرصت‌ها در جامعه‌شناسی انحرافات هم قابل تحلیل و بررسی است؛ نظریه‌ای که معتقد است رفتار انحرافی در واقع نوعی تلاش برای گرفتن فرصت در جامعه‌ای است که در آن ادعا شود فرصت‌ها برای همه به طور برابر وجود دارد.

نکته دوم مساله‌ای است که توسط استاد انسان‌شناسی دانشگاه پرینستون آقای مونورت در گفت‌وگو با نشریه نیویورک‌تایمز بیان می‌شود. او معتقد است این جوانان اکثرا از بادیه‌نشین‌هایی هستند که زندگی تلخ و پرعذابی داشتند و حالا با آمدن به شهر، طبقه نوظهوری را تشکیل داده و چنین رفتارهای ضد اجتماعی از این طبقه به دور نیست.

نکته سوم در راستای همان مساله قبلی است. قدرت خرید در جامعه عربستان بسیار بالاست. آمارها نشان می‌دهد درآمد سرانه مردم عربستان بر شاخص قدرت خرید یا PPP حدود 31 هزار دلار در سال است و این در حالی است که خودروهای روز جهان با 20 هزار دلار آن هم به صورت اعتباری و اقساطی قابل خریداری است.

نگارنده در حرم نبوی با فرد شیعی همکلام شد که با وجود فرصت‌های نابرابری که در اختیار این مردم قرار گرفته است،70 درصد حقوق یک ماه خود را پس‌انداز می‌کرد! از این‌رو از همان جوان بادیه‌نشین بعید نیست که برای تفریح خود و به اتکای قدرت خرید بالای خود به خرید این خودروها و انجام آن گونه حرکات محیرالعقول روی بیاورد.

از همین جا باید به نکته چهارم رفت و آن نبود امکانات تفریحی مناسب است. در جامعه‌ای که بسیاری از تفریحات با استناد به فهمی از اسلام حرام شمرده می‌شود بعید نیست بازی با جان خود و دیگران به شکل یک تفریح دربیاید.