دستاوردهای ایران در مبارزه جهانی با خشونت

خشونت همواره یکی از ابزارهای رایج و مورد استفاده کشورهای قدرتمند بوده و سراسر تاریخ پر است از اعتراضات جهانی به رویه کشورهای ثروتمند و دارای قدرت در زمینه استفاده از خشونت برای توسعه منافع خود. هنوز پس از گذشت سال‌ها تصاویر هیروشیما و ناکازاکی، خاطره حمله وحشیانه‌ای را در ذهن‌ها زنده می‌کند که مدعیان امروز حقوق بشر نمی‌توانند به هیچ وجه آن را از اذهان بشریت پاک کنند.

در سال‌های اخیر نیز این تصاویر تکرار شده‌ است؛ از اقدامات داعش گرفته تا شکنجه‌های سازمان سیا و اعتراف رئیس جمهور آمریکا به وحشیانه بودن اقدامات ضد انسانی در بازداشتگاه‌های این سازمان امنیتی. سال گذشته دکتر روحانی در شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل ایده «جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری» را طرح کرد؛ ایده‌ای که با استقبال بی نظیری از سوی کشورهای مختلف جهان روبه‌رو شد. 190 کشور با رای به آن، قطعنامه‌ای را به تصویب رساندند که براساس آن از تمام کشورهای عضو و سازمان‌های بین‌المللی خواسته شد سیاست‌های تازه‌ای را برای جلوگیری از خشونت و افراطی‌گری در پیش گیرند. تنها رژیم صهیونیستی بود که به این قطعنامه رای منفی داد؛ اتفاقی که چندان دور از انتظار هم نبود.

هفته پیش شورای عالی انقلاب فرهنگی بیست‌و‌هفتم آذر، سالروز تصویب این قطعنامه در سازمان ملل را به عنوان روز مبارزه با خشونت و افراطی‌گری نامگذاری کرد. پاسخ مثبت کشورهای جهان به این طرح جمهوری اسلامی ایران به این صورت در تقویم ملی ایران ثبت شد و براساس پیشنهاد رئیس‌جمهور ایران از جامعه بین‌الملل خواسته شد این روز به عنوان روز جهانی مبارزه با خشونت و افراطی‌گری اعلام شود.

دستاوردهای طرح «جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری»

در وضع کنونی جهان، پیگیری چنین قطعنامه‌ای بیش از هر زمان دیگر ضروری می‌نماید. هنوز تصاویر منتشر شده از جنایات افراطی‌ها در عراق و سوریه، افکار عمومی دنیا را رها نکرده است که خبرهای شکنجه و اقدامات غیرانسانی بزرگ‌ترین مدعی حقوق بشر در دنیا از بازداشتگاه‌های سازمان سیا در صدر اخبار قرار می‌گیرند، بند چهاردهم قطعنامه پیشنهادی ایران، به دبیرکل سازمان ملل ماموریت داده است تا با پیگیری مفاد قطعنامه، دو سال بعد از تصویب آن گزارشی درخصوص اقدامات این نهاد بین‌المللی برای اجرای بندهای قطعنامه یادشده به اعضای مجمع عمومی گزارش دهد. گزارشی که باید به تک‌تک این اتفاقات غیر‌انسانی بپردازد و راه‌حل‌های اجرایی برای پیشگیری از آنها را مورد بررسی قرار دهد.‌ ایران در جایگاه طراح این ایده و قطعنامه با موضعگیری‌های مختلفی که در طول سال داشته، توانسته است افکار عمومی دنیا را در این مساله به خود جلب کند. منطقه غرب آسیا که چند سالی است دستخوش زیاده‌خواهی‌های کشورهای غربی و منطقه‌ای قرار گرفته است یکی از زمینه‌های جدی برای تحقق قطعنامه یاد شده خواهد بود. ایران از ابتدای ناآرامی‌ها در این منطقه با تاکید بر پیگیری حل اختلافات از راه مسالمت‌آمیز، تلاش کرده است ثبات و آرامش را به منطقه بازگرداند. نقشی که هیچ کشور دیگر نخواسته یا نتوانسته است آن را برعهده گیرد.

طبیعی است که در این موقعیت، ایران به عنوان یکی از فعالان در پروژه ساخت جهانی عاری از خشونت و افراطی‌گری در جایگاه مدعی‌العموم قرار گرفته و این تغییر موضع، اثرات ارزشمندی در حوزه دیپلماسی برای این کشور به همراه خواهد داشت. بحث و بررسی برای مبارزه با خشونت و افراطی‌گری همچون گذشته یکی از محورهای جدی در تعاملات بین‌المللی و دیپلماتیک ایران شده است و اقدامات دیگر این کشور در حوزه دیپلماسی مانند رفتار تهران در پرونده هسته‌ای و ماجراهای بحران در سوریه و عراق، این تصویر را تکمیل کرده است. قطعا این تصویر با آنچه آمریکا و متحدان اروپایی‌اش به دنبال القای آن در جامعه بین‌الملل بودند، تغییر بسیاری کرده است. روحانی تصویب قطعنامه یادشده از سوی سازمان ملل را دستاوردی گرانقدر برای ایران خوانده بود؛ این دستاورد از همین زاویه قابل تحلیل است. وی گفته بود: «امروز دیگر هیچ‌کس تردید ندارد و نمی‌تواند منکر شود که جمهوری اسلامی ایران پیشتاز مبارزه با تروریست‌ها در منطقه است و همه‌جا با خشونت و افراط و ترور مقابله می‌کند تا ندای رحمانی اسلام به گوش جهانیان برسد.»

نقش ایران در کاهش خشونت در جهان

اقدام جمهوری اسلامی ایران برای پیشنهاد قطعنامه، ثبت روز مبارزه با خشونت و افراطی‌گری در تقویم ملی و همچنین برگزاری کنفرانس بین‌المللی در این رابطه موجب شده است بار دیگر مفهوم خشونت و تروریسم در سطح جهان مورد بازخوانی قرار گیرد. تا امروز کشورهایی مدعیان مبارزه با تروریسم در سطح جهان بوده‌اند که کارنامه آنها در این حوزه مطابقتی با ادعاهایشان ندارد.

ایران به عنوان بازیگر قدرتمند منطقه‌ای و یکی از کشورهای تاثیرگذار در معادلات جهانی باید به شایستگی از فرصت پیش آمده بهره‌برداری کرده و با فعالسازی ظرفیت‌هایی مانند جنبش عدم تعهد و سازمان‌های همکاری‌های منطقه‌ای در دنیا، راهکارهای مناسبی را برای مبارزه با خشونت و تروریسم ارائه دهد. نگرانی‌های جهانی از افراطی‌گری در سطحی قرار دارد که به نظر می‌رسد بیشترین همکاری با این حرکت صلح‌جویانه در جهان انجام خواهد شد.

مبارزه با تروریسم نیازمند اصلاح ساختارهای بین‌المللی

پیشنهادهای دکتر روحانی، در کنفرانس بین‌المللی جهان علیه خشونت و افراطی‌گری که چندی قبل در تهران برگزار شد، می‌تواند محور تازه پیگیری‌های جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌المللی باشد. رئیس جمهور در این کنفرانس، گوشه نگاهی به نظم جدید جهانی داشت و به نقد ساختارهای کنونی بین‌المللی پرداخت. وی این طور عنوان کرده بود: «تلاش قدرت‌های جهانی برای تأمین منافع خود و ناکامی از ایجاد قواعد لازم‌الاجرا در نظام بین‌الملل، زمینه‌ساز این‌گونه خشونت‌هاست گر چه تشکیل سازمان ملل متحد یکی از دستاوردهای مهم جامعه جهانی است و این سازمان نیز نقش تأثیرگذاری در نظام بین‌الملل ایفا کرده، اما واقعیت ناخوشایند این است که سازمان ملل با همه موفقیت‌هایش در برابر بزرگی مسائلی که جهان ما با آن روبه‌روست، کاستی‌های قابل توجهی دارد.»

در واقع شرایط موجود نتیجه نقص در ساختار‌های کنونی جهانی است و باید ضمن پیگیری اهداف صلح‌جویانه دست به اصلاح ساختارهای جهانی در قالب سازمان‌های بین‌المللی زد. جمهوری اسلامی ایران با طرح مباحثی همچون طرح یادشده باید زمینه‌های چنین تغییراتی را با مشارکت کشورهای عضو سازمان ملل فراهم سازد.

روحانی در این کنفرانس با ده پیشنهاد فوری پشت تریبون رفت و در جمع نمایندگان 53 کشور جهان با این عبارات به لزوم تغییر اشاره کرد: «تلاش جامعه بین‌المللی برای اصلاحات در سازمان ملل بویژه شورای امنیت و کاربرد حق وتو که در موارد جدی تهدید صلح و امنیت بین‌المللی عملا سازمان ملل را فلج کرده است، تاکنون با موفقیت چندانی روبه‌رو نبوده است.» او در این پیشنهادها از «ضرورت کمک بین‌المللی برای بازسازی خانه‌های ویران شده، اماکن مذهبی تخریب شده و تاسیسات زیرساختی نابود شده بر اثر اقدامات تروریستی و خسارات ناشی از عملیات نظامی مقابله با آن» تا «تاسیس صندوق بین‌المللی، اشتغالزایی و توسعه برای کمک به رشد سرمایه‌گذاری در کشورهای قربانی تروریسم بین‌المللی» سخن گفت.

رئیس‌جمهور ایران «همکاری منطقه‌ای میان کشورهای جدی در مبارزه با تروریسم درخصوص تبادل اطلاعاتی» را در کنار نقش آفرینی رسانه‌ها برای افزایش آگاهی جهانیان در این رابطه مهم برشمرد. علاوه بر این ضرورت همکاری جهانی برای مقابله با سوءاستفاده تروریست‌ها از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، ایجاد مانع در مسیر ترانزیت تروریست‌ها و تقویت سازوکار‌های ضروری در این عرصه و اعلام و نامگذاری هجدهم دسامبر که سالروز تصویب قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل در سال 2013 است، به‌عنوان روز جهانی علیه خشونت و افراط‌گرایی از دیگر پیشنهادهای رئیس‌جمهور ایران بود. این آغاز راهی است برای مبارزه جدی‌تر با خشونت و تروریسم در جهان و جمهوری اسلامی ایران می‌تواند نقش اثرگذاری در آن داشته باشد.

حسین اسماعیلی / جام‌جم