چرا من این قدر زشتم؟!

جام جم سرا به نقل از خراسان: شخصی که معتقد است قوز روی بینی‌اش باید فورا عمل زیبایی شود، باید برای کاشت مو اقدام کند و... در اصطلاح روان‌شناسی به وسواس‌های فکری مانند این‌ها «اختلال بدشکلی بدن» می‌گویند که برخی از افراد به آن دچار هستند.

ویژگی‌های افرادی با اختلال «بدشکلی بدنی»

در بعضی افراد بخصوص در دوره نوجوانی و جوانی، دلمشغولی وسواسگونه و افراطی درباره ظاهرشان به وجود می‌آید. از این نگرانی به عنوان اختلال «بدشکلی بدنی» یا «اختلال زشتی تصوری» نام برده می‌شود.

افرادی که دچار چنین اختلالی هستند، درباره آنچه که به نظر می‌رسند دارای دیدی تحریف شده و نابهنجار هستند. این درحالی است که معمولا دیگران، آن‌ها را دارای قیافه‌ای معمولی یا دارای نقصی که به سختی محسوس است، می‌پندارند.

افراد مبتلا به بدشکلی بدنی ممکن است هر روز ساعاتی را به وارسی خود در آینه اختصاص بدهند و برای پنهان کردن نقصی که تصور می‌کنند به آن گرفتارند، تلاش کنند. چنین افرادی معمولا از حضور در موقعیت‌های اجتماعی اجتناب و در مواجهه با دیگران احساس خجالت می‌کنند.

در خور ذکر است که تمایل به برطرف کردن نقص‌ها ممکن است به تلاش سرسختانه برای یافتن راه حل‌هایی همچون جراحی پلاستیک یا استفاده از لوازم آرایشی منجر شود.

عوامل زمینه ساز اختلال «بدشکلی بدنی»

ایجاد چنین تصوری به خصوص در سن نوجوانی و جوانی که با بلوغ جسمی، چهره افراد تغییر می‌کند بیشتر می‌شود. در ادامه به عوامل زمینه ساز این تصور اشاره خواهد شد.

۱ - عوامل زیست شناختی- ژنتیکی

به علت وجود ژن‌های مشترک در بین اعضای یک خانواده، خطر ابتلا به این اختلال ممکن است در بعضی خانواده‌ها افزایش یابد؛ به طور مثال در خانواده‌هایی که به زیبایی ظاهری ارزش زیادی داده می‌شود، احتمال ابتلا به اختلال بد شکلی بدنی افزایش می‌یابد. بنابراین ابتلا به این اختلال را می‌توان به عوامل محیطی هم نسبت داد.

۲ - توجه بیش از اندازه به جزئیات

تمرکز بیش از اندازه به جزئیات باعث به وجود آمدن افکار منفی، نارضایتی واشغال منفی ذهنی نسبت به ظاهر خود در هر فردی می‌شود. در این حالت، بعضی از نقص‌های جزئی غیرقابل تحمل و بزرگ نمایی می‌شود.

۳ - تجارب زندگی گذشته

روان‌شناسان به این نکته دست یافته‌اند که تصویر بدنی منفی افراد ریشه در ارتباط‌های آن‌ها با دیگران در گذشته دارد. مواجهه با افراد مورد علاقه و جویا شدن نظر آن‌ها درباره چهره خود، ممکن است نارضایتی آن‌ها را در پی داشته باشد که ایجاد مشکل می‌کند.

۴ - دیدگاه فرهنگی- اجتماعی

زندگی و سلیقه افراد توسط رسانه‌ها و عوامل اجتماعی-فرهنگی در معرض ایده آل‌های غیرواقعی قرار می‌گیرد؛ به طور مثال، حضور افرادی با بدن‌هایی قوی و چهره‌هایی زیبا در تبلیغات تلویزیونی می‌تواند باعث نارضایتی افراد از ظاهرشان شود.

۵ - باورهای غیرمنطقی‌شناختی

افکاری همچون همه من را می‌بینند و از قیافه من بدشان می‌آید و هیچ فردی به خاطر زشت بودنم با من صحبت نمی‌کند، باورهای غیرمنطقی‌شناختی است. این افراد خیال می‌کنند که انسان خوب، انسانی است که فقط از لحاظ چهره زیبا و بی‌نقص باشد.

راهکار رفع اختلال «بدشکلی بدنی»

به نظر می‌رسد که ساده‌ترین و راحت‌ترین راه درمان برای به چالش کشیدن افکار غیرمنطقی و خطاهای فکری، بازسازی‌شناختی است.

بازسازی‌شناختی به این معنی است که فقط به نکات منفی خودتان توجه نکنید و با توجه به نکات مثبتتان، باور‌هایتان به خودتان را تغییر دهید. افراد مبتلا به اختلال بد شکلی بدنی، نقص‌های جزئی خود را خیلی مهم می‌دانند. این افراد باید بعد از شناسایی افکار منفی و خطاهای فکری، پاسخ مناسب و منطقی برای ردکردن آن‌ها بیابند. برای پیداکردن پاسخ منطقی و قبول اینکه بعضی افکار منفیتان اشتباه است، باید به ۴سوال مهم زیر پاسخ دهید.

۱ - چه شواهدی برای درستی افکار من وجود دارد؟
۲ - آیا ممکن نیست که دلایل دیگری برای ایجاد چنین تفکری در من وجود داشته باشد؟
۳ - آیا این شواهد من منطقی و قابل توجیه به نظر می‌رسد؟ آیا تفکر دیگری درباره من نیست که منطقی‌تر باشد؟
۴ -آیا این روش تفکر برای من سودمند است یا روش تفکر سودمندانه تری هم برای پیشرفت من وجود دارد؟

پاسخ‌های منطقی باید معتبر و دقیق باشند تا فرد قانع شود. یادمان باشد که تصویر بدنی منفی از نظر عاطفی، رنج آور و ناراحت کننده است. احساس افسردگی، وسواس ظاهری، شرمساری و خجالت کشیدن از دیگران به تجربه شادی در زندگی آسیب می‌رساند. (دکتر هادی صدری - روان‌شناس)