سوپر استارهای عروسکی؛ از چاق و لاغر تا زی زی گولو

شخصیت های کارتونی سه دهه اخیر تلویزیون کم نیستند؛ از موش ها تا کلاه قرمزی. بعضی ها را می شود یک جا و در یک مجموعه دید و برخی به شکل انفرادی خودنمایی کرده اند. در این میان سهم مرضیه برومند و سریال هایش بیشتر است؛ او با تکیه بر روانشناسی بچه های عصر دهه 60 با کاراکترهای اسفنجی آنها را پای تلویزیون میخکوب کرد و خاطره جمعی شان را رقم زد. برای مرور گذشته و حال عروسک های محبوب به هفت گزینه رسیدیم؛ آنها که به دلایلی محبوبیت شان بیش از سایرین است، برخی سری به سینما هم زده اند و هنوز سرپا هستند مثل کلاه قرمزی و دوستان و برخی در یادها باقی مانده اند. برخی را می شود به روز کرد و برخی اگر در حافظه ها بمانند دوست داشتنی ترند...

کلاه قرمزی/ ایرج طهماسبی

«کلاه قرمزی» ابتدا یک مورچه عروسکی بوده که سال 60 توسط مسعود صادقیان طراحی شد و در برنامه ای به نام «چتر» حضور یافت. بعد از آن ایرج طهماسب از آن در برنامه «سقائک و شانه به سر دانا» استفاده کرد. دستی به سر و شکلش کشید و با حذف شاخک ها و چسباندن یک بینی آن را جذابتر کرد.

ستاره بخت کلاه قرمزی سال 71 و در برنامه «جغجغه و فرفره» درخشید. دو سال بعد طهماسب دست او را گرفت و آن را به برنامه «صندوق پست» آورد. درخشش کلاه قرمزی در این برنامه به اوج رسید و پایش به سینما باز شد.

چرا محبوب شد؟

شخصیت کلاه قرمزی به گونه ای بود که همه می توانستند با او همدل باشند. بچه ای بازیگوش، ساده و خوش قلب که حتی دروغ گفتنش هم معصومانه بود. غلط حرف زدنش روی مخ نمی رفت و حتی آقای مرجی گفتنش تکیه کلام شد.

ورود به سینما:

سال 73 طهماسب آن را به سینما آورد. فیلم «کلاه قرمزی و پسرخاله» و نامش را به عنوان یکی از پرفروش های سینما ثبت کرد. سال 81 جلد دوم فیلم با عنوان «کلاه قرمزی و سروناز» روی پرده آمد و باز هم در گیشه موفق بود. «کلاه قرمزی و بچه ننه» با شخصیت های جدید در سال 91 اکران شد و با وجود فروش میلیاردی نتوانست دل مخاطبانش را ببرد.

وضعیت کنونی:

مجموعه «کلاه قرمزی» با سر و شکلی متفاوت از نوروز 88 روی آنتن رفته و به یکی از بهترین ویژه برنامه های تلویزیون تبدیل شده...

موش ها/ مرضیه برومند

کی باور می کرد یک موجود چندش اینقدر دوست داشتنی شود؟ موش ها بعد از آن از یک موجود نه چندان جذاب فراتر رفتند و خیلی زود محبوب کوچک و بزرگ شدند. سال 60 داستان «مدرسه موش ها» در قالب یک جُنگ روی آنتن رفت و قرار بود بچه ها را برای رفتن به مدرسه تشویق کند. شبکه یک با دیدن محبوبیت موش ها سفارش ادامه ساخت آن را به مرضیه برومند داد. او هم با قوام دادن شخصیت ها و تغییر در سر و شکل شان سری تازه «مدرسه موش ها» را به آنتن رساند و سه سال خانواده ها با شخصیت موش ها درگیر بودند.

چرا محبوب شد؟

شخصیت ها بر اساس آدم های جامعه طراحی شده بودند؛ برای همین هنوز که هنوز است خیلی ها همدیگر را به یک شخصیت «مدرسه موش ها» صدا می کنند. داستان، صداها، فضاسازی، شعر و موسیقی سریال هم تاثیر زیادی در محبوبیت آن داشت.

ورود به سینما:

سال 64 مرضیه برومند تصمیم گرفت نسخه سینمایی عروسک هایش را هم بسازد. در بازه اکران، نسخه سینمایی موش ها هم با استقبال زیادی مواجه شد.

وضعیت کنونی:

مرضیه برومند بعد از سال ها دوباره سراغ موش ها رفته و جلد دوم آن با داستان و فضایی کاملا متفاوت را ساخته است. این فیلم هفته آینده اکران عمومی می شود.

به روایت عوامل:

برومند: سر و کله زدن با مسئولین تلویزیون بسیار طاقت فرسا بود. به هر حرکت بامزه موش ها، ایراد می گرفتند.

زی زی گولو/ مرضیه برومند

سال 1375 یکی از شخصیت های عجیب و محبوب تلویزیون ظهور کرد: «زی زی گولو» در سریال «قصه های تا به تا». این شخصیت از عالمی دیگر امده بود و یک تکیه کلام داشت: «آسی پاسی دراکوتا تا به تا». پشت این عروسک هم نام مرضیه برومند به عنوان کارگردان قرار دارد. سریال «قصه های تا به تا» در دهه هفتاد شیوه تازه ای از برنامه سازی کودک و نوجوان را ارائه کرده بود و سعی می کرد در قالب داستان های مختلف آداب معاشرت به آنها بیاموزد.

چرا محبوب شد؟

تا پیش از این، بچه ها نمونه چنین کاراکتر فانتزی را ندیده بودند که اینقدر در برآوردن آرزوها توانایی دارد؛ حتما این جمله معروف یادتان است: «زی زی گولو آسی پاسی دراکوتا تا به تا را بخوانید و به آرزویتان برسید...» برای همین زی زی گولو نقطه اوج خیالپردازی کودکان بود. این عروسک با گوش های نامتوازن و شیوه نامتعارف حرف زدنش مرز تخیل و فانتزی را برداشت. او بین آدم ها زندگی می کرد و کاراکترهای داستان زی زی گولو را پذیرفته بودند. بچه ها هم آرزوی چنین رفیقی می کردند.

ورود به سینما: -

وضعیت کنونی:

شخصیت زی زی گولو با پایان سریال رها شد.

به روایت عوامل:

برومند: قرار بود زی زی گولو بتواند هر چیزی که اطرافیانش می خواهند را برآورده کند؛ یعنی همان ذهنیت بچه ها که دوست دارند هر بار یک چیزی را برای خودشان بخواهند و با یک اجی مجی کردن به همه خواسته هایشان برسند.

مخمل/ مرضیه برومند

مرضیه برومند در مجموعه «خونه مادربزرگه» شخصیت های دوست داشتنی دیگری خلق کرد. این سریال اول بار سال 66 روی آنتن رفت و بعد از آن بارها تکرار شد. در این سریال مخمل بیش از دیگران جای خود را باز کرد. جایی که آقا حنایی، گل باقالی خانم، نوک سیاه، نوک طلا و ... هم حضور داشتند.

چرا محبوب شد؟

«خونه مادربزرگه» در سال های تلخ پس از جنگ از هزار غصه و هزار شادی و البته قصه می گفت. این بار هم شخصیت ها منطبق با کاراکترهای بیرونی بودند و بچه ها خود را در آن می دیدند. گربه غرغروی داستان ما شگرد عجیبی در ایجاد اختلاف میان مادربزرگه با سایر اعضای خانه به ویژه خانواده آقا حنایی و گل باقالی خانوم داشت. مخمل سیاه نبود؛ کارش را که می کرد پشیمان می شد و در آخر وجه دیگری از خود نشان می داد.

این ویژگی یعنی سیاه و سفید نبودن و شگردهای روزانه او، مخمل را دوست داشتنی می کرد؛ به ویژه آنکه در پایان قصه از کرده اش پشیمان می شد و به فکر اصلاح امور می افتاد. صدای خاطره انگیز بهرام شاه محمدلو حسی دیگر به این شخصیت داده.

ورود به سینما: -

وضعیت کنونی:

مجموعه «خونه مادربزرگه» بارها از تلویزیون پخش شده و حتی نسخه خانگی آن در بازار موجود است. چند سال پیش عادل بزدوده سازنده عروسک های مجموعه «خونه مادربزرگه» گفته بود: «در بازدید از آرشیو شبکه دو متوجه شدم عروسک های «خونه مادربزرگه» کاملا از بین رفته.

مجید دلبندم

«مجید دلبندم» این دیالوگ هنوز که هنوز است بار معنایی خاصی دارد و به آدمی که کاری را اشتباهی انجام داده خطاب می شود. کاراکتر عروسکی مجید در مجموعه «مجید دلبندم» سال 77 از نقش مجید در یکی از آیتم های «سیب خنده» شکل گرفت. رضا عطاران با این مجموعه استعدادش را در خلق کاراکترهای به یاد ماندنی نشان داد.

چرا محبوب شد؟

سریال «مجید دلبندم» یک عروسک عجیب داشت با دستانی بلند و بیانی منحصر به فرد که نامش هم مجید بود! این عروسک شیرین همیشه برایش سوال بود که چرا دست های من درازه؟ موقع حرف زدن هم کلمات را جابجا و اشتباهی بیان می کرد.

همین اشتباهات تعارض ایجاد می کرد و مخاطب را به خنده وا می داشت. مجید دلبندم چرا با بچه ها بازی نمی کنی؟ - آخه من چوب ندارم...، پسرم چوب نه توپ، توپ که اسم غذاست، اون سوپه سوپ، سوپ که از دودکش بیرون میاد، دلبندم اون دود است، دود که رو به کبوترا میدن، پسرم اون دون است... خب ما هم حسابی می خندیدیم دیگر...

ورود به سینما:

از این شخصیت برای فیلم سینمایی استفاده نشد.

وضعیت کنونی:

رضا عطاران بعد از این سریال وارد ژانر دیگری شد و حالا هم که دلمشغولی هایش را در سینما پی می گیرد.

به روایت عوامل:

صالحی: خیلی ها فکر می کنند من از زمان پخش سریال «مجید دلبندم» معروف شدم در حالی که این اتفاق قبل تر از آن بود.

سنجد/ نگار استخر

هم نامش غریب بود هم ریختش! ولی خوب گل کرد و دو دهه است دوام آورده. از سنجد اواخر دهه هفتاد رونمایی شد؛ عروسکی با دهانی گشاد و زبانی سرخ. ابتدای دهه هفتاد شبکه دو سفارش این عروسک را به امیر فیضی داد تا به حوزه های مختلف سرک بکشد و از همه چیز سر دربیاورد. تکیه کلامش این بود: «گفته بودم دوباره برمی گردم.» گفتگو با چند چهره مطرح مثل وزیر سابق بهداشت از جمله کارهای غیرمتعارف جناب سنجد است.

چرا محبوب شد؟

سنجد علاوه بر شکل متفاوتش یک تفاوت دیگر هم با عروسک های دیگر داشت و آن حرفه خبرنگاری اش است. او یک خبرنگار تمام عیار است که می خواهد از همه چیز سر در بیاورد و طبعا فضای زیادی برای ورود به حیطه های مختلف دارد.

ورود به سینما:

هم نگار استخر (عروسک گردان و صداپیشه عروسک سنجد) هم سوسن کرامتی (تهیه کننده) چندین بار از علاقه شان برای ساخت نسخه سینمایی سنجد گفته اند.

وضعیت کنونی:

سنجد در چند بازه زمانی روی آنتن رفته و سری تازه اش در دست تولید است.

به روایت عوامل:

استخر: 20 سال است که با «سنجد» همراهم؛ حتی احساس می کنم اسم و فامیلم هم با «سنجد» عجین شده و به نوعی همه مرا با نام «خانم سنجد» می شناسند اما هنوز بعداز 20 سال اسم «سنجد» برایم عادی نشده و وقتی در کوچه و خیابان اسم «سنجد» را می شنوم ناخودآگاه برمی گردم و پشت سرم را نگاه می کنم.

چاق و لاغر

یکی از خاطره انگیزترین زوج های تلویزیون کشورمان «چاق و لاغر» هستند. این زوج خنک و کله پوک ابتدا سال 65 در قاب تلویزیون ظاهر شدند. چاق و لاغر در سری اول شان آیتمی بودند از یک برنامه که در یکی از سالن های مدرسه رازی اجرا می شد. این عروسک ها ساخته دست مرحوم صمیمی مفخم بودند و حسن پورشیرازی و حسن زارع به جای آنها حرف می زدند.

سال 66 این دو عروسک همراه «هاچین» و «واچین» بازگشتند و دو سال بعد با شمایلی تازه به تلویزیون آمدند؛ یعنی «چاق و لاغر» تبدیل به دو آدم ماسک پوش شدند. اسداله یکتا و محسن رامشه بازیگران آن بودند.

چرا محبوب شد؟

چاق و لاغر از الگوی کلاسیک داستان پردازی پیروی می کردند؛ چیزی که ما ایرانی ها عاشقش هستیم. این دو عروسک از طرف رییس بزرگ، مامور بودند برنامه های دهه فجر را به هم بزنند اما هرگز هم موفق نمی شدند و رییس بزرگ را عصبانی می کردند.

ورود به سینما: -

وضعیت کنونی:

دو سال پیش از قول علی اصغر آزادگان، تهیه کننده سریال، خبری رسانه ای شد که قرار است «چاق و لاغر» دوباره ساخته شود اما دیگر خبری نشد.

به روایت عوامل:

مسعود رسام: وقتی داشتیم سوژه های این ویژه نامه ها را بالا و پایین می کردیم، این سوژه که بعد از این همه سال به این دوتا کارآگاه احمق و به قول خودشان «کله پوک» بپردازیم، راحت تر از همه سوژه ها تایید شد.

بازیگران صدامخملی

خیلی از عروسک های مشهور سینما و تلویزیون، بخش عمده ای از محبوبیت خود را مرهون بازیگران شناخته شده ای هستند که با صدای خود به آنها جان بخشیدند صدا بخشی از هویت و شناسنامه عروسک هاست. عروسک هایی که در عرصه سینما و تلویزیون محبوب شدند بخش عمده ای از محبوبیت خود را مدیون صداپیشه ها هستند. صداپیشه هایی که اتفاقا الان آدم های خیلی معروفی هستند.

فاطمه معتمد آریا

ستاره سینمای ایران در 25-20 سال اخیر، روزگاری کار اصلی اش صداپیشگی و عروسک گردانی بود. عروسک «نارنجی» در سریال «مدرسه موش ها» با آن سبک و سیاق حرف زدنش و ایش ایش کردن هایش با صدای معتمد آریا بود که به کاراکتری ماندگار تبدیل شد. او چند سال بعد در دیگر سریال عروسی برومند، «خونه مادربزرگه» با صدای خود به عروسک «گل باقالی خانم» جان داد و او را هم در ذهن ها ماندگار کرد.

حمید جبلی

سلطان بلامنازع صداپیشگی کاراکترهای عروسکی. به جرأت اگر صدای جادویی حمید جبلی نبود، خیلی از عروسک هایی که امروز قامت سوپر استاری به تن کرده اند اصلا به چشم نمی آمدند و همان سال ها تاریخ مصرف شان به سر می آمد.

«کپل» شهر موش ها و بعد پدیده «کلاه قرمزی» و «پسرخاله» بخش عمده ای از محبوبیت خودشان را مدیون صدای حمید جبلی هستند. او در مجموعه کلاه قرمزی البته به جای عروسک هایی چون گیگیلی، آقای معلم و ... هم حرف زده.

ایرج طهماسب

آقای مجری دوست داشتنی بچه ها هم زمانی خودش صداپیشه و عروسک گردان بود. او به مانند جبلی، معتمد آریا، محمدرضا عقیلی و مسعود کرامتی و خیلی های دیگر جزو تیم مرضیه برومند بودند و با همکاری هم مدرسه موش ها و بعد شهر موش ها را ساختند. طهماسب در این دو پروژه صداپیشه عروسک «دم باریک» بود. صدای خاص این عروسک و شل و ول حرف زدن هایش با گویندگی طهماسب در ذهن ها به یاد مانده و خاطره انگیز شده است.

بهمن مفید

همان کاکا رستم معروف داش آکل و آدم لاف زن در قهوه خانه فیلم قیصر که در سینمای قبل از انقلاب کلی نقش ریز و درشت بازی کرد. او بعد از پیروزی انقلاب به آمریکا رفت و اواخر دهه 70 به ایران برگشت که در صورت امکان فعالیت بازیگری اش را از سر بگیرد اما مجوز این کار را پیدا نکرد و مجبور شد به کار صداپیشگی عروسک رو بیاورد و در فیلم «یکی بود یکی نبود» به جای عروسک «گاو» حرف زد و در فیلم «در به درها» هم صداپیشه بود.

رضا بابک

بازیگر مطرح تلویزیون که هنوز هم با نقش «اسد» سریال «آرایشگاه زیبا» در ذهن خیلی ها مانده، در دهه 60 صداپیشه آقا حنایی یا همان خروس محبوب مجموعه «خونه مادربزرگه» بود. همان خروسی که با زن و بچه هایش به خانه مادربزرگه پناه آورده بود و بلای جان مخمل بود. صدای بابک آنقدر به کاراکتر خروس نزدیک بود که چند سال بعد در برنامه عروسکی «روباه و خروس» یک بار دیگر برای صداپیشگی خروس از او دعوت شد.

بهرام شاه محمدلو

شاید خیلی ها یادشان نمی آید اما آقای حکایتی معروف برنامه بچه های دهه 60 که در این سال ها بارها در نقش های مختلف ظاهر شده، بارها و بارها صداپیشگی عروسک هم در تئاتر و تلویزیون انجام داده. مرضیه برومند موقع ساخت «خونه مادربزرگه»، صداپیشگی عروسک معروف «مخمل» را به شاه محمدلو داد و او از آن زمان تا به حال، غیر از آقای حکایتی، با صدای مخمل هم در ذهن ما مانده است.

راضیه برومند

راضیه برومند که با بازی در نقش خواهر اسد و زن بلوک باشی در «آرایشگاه زیبا» معروف شد و چندین سال بعد در «خودروی تهران یازده»، «کتابخانه هدهد»، «همه بچه های من» و ... بازی کرد، سابقه دیرینه ای در صداپیشگی دارد. صدای کاراکتر «دم باریک» در «مدرسه موش ها» و «شهر موش ها» و صداپیشگی شخصیت مراد در «خونه مادربزرگه» از جمله فعالیت های مهم او در این زمینه بود. برومند در تمام این سال ها بیشتر به عنوان نویسنده کنار خواهرش مرضیه برومند قرار گرفت.

امیرحسین صدیق

همچنان «آقای پدر» است. در همه این سال ها هم نقش های متفاوت بازی کرد و هم کارهای دیگری غیر از بازیگری انجام داد اما باز هم همچنان «آقای پدر» است. او که در کنار بازیگری، کارگردانی و دستیاری در سینما را هم تجربه کرده، حالا در شهر موش ها، صداپیشگی را هم به دیگر کارهای کارنامه هنری اش اضافه کرده است.

او در این فیلم صداپیشه یک موش کور دنیا دیده به نام «عمو کورول موش» بود. صدیق لحن و گویش خاصی برای این کاراکتر انتخاب کرده بود که وجهه دنیادیدگی او را کاملا عیان می کرد.

محمدرضا هدایتی

با نقش «طغرل» به مخاطبان شناخته شد و بعد از آن در «قهوه تلخ» با نقش جهانگیر شاه، شهرت پیدا کرد اما با تمام این اوصاف، هیچ کدام از کارهایش نتوانست با موفقیتی که به خاطر صداپیشگی عروسک «پسر عمه زا» به دست آورد برابری کند.

او سال 88 با کاراکتر پسرعمه زا به جمع عروسک های کلاه قرمزی آمد و توانست به یکی از مهره های ثابت این گروه تبدیل شود. حتی در «کلاه قرمزی و بچه ننه» هم کنار کلاه قرمزی و پسرخاله قرار گرفت.

مجید صالحی

از بازیگری تا صداپیشه گی اش زمان زیادی نبود. او سال 76 برای اولین بار با مجموعه «سیب خنده» جلوی دوربین رفت و در کنار بهراد خرازی، آیتم معروفی را اجرا کرد. در این آیتم مجید صالحی همه چیز را اشتباه می شنید و مدام کلمات مشابه را به جای کلمه اصلی ادا می کرد و بهراد با لفظ «مجید، دلبندم این اشتباهه» سعی می کرد آن را اصلاح کند. همین آیتم زمینه ساخته شدن عروسکی به نام مجید دلبندم شد. مجید صالحی در مجید دلبندم، برای اولین و آخرین بار صداپیشگی را تجربه کرد.