یاد بگیر که بگویی: نه!

جام جم سرا: یک استاد دانشگاه مهارت‌های زندگی را توانایی‌هایی می‌داند که با تمرین مکرر پرورش می‌یابند و فرد را برای مواجه با مسایل روزمره زندگی، افزایش توانایی‌های روانی، اجتماعی و بهداشتی آماده می‌کند.

مرجان حسین‌زاده تقوایی می‌گوید: همه ما گاهی در زندگی با چالش‌ها و مشکلاتی روبرو می‌شویم، در صورت برخورداری از مهارت‌های زندگی می‌توان به بهترین شکل ممکن آن‌ها را رفع کرد هر چند این مساله خود باعث آرامش انسان می‌شود.

وی با بیان اینکه «آگاهی به اثرات فشار گروه» یکی از این مهارتهاست، ادامه می‌دهد: فشار گروه مهم‌ترین مفهومی است که در آن دیگران و خصوصا گروه‌های هم سن و سال به وسیله آن بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند.

این کار‌شناس مشاوره خانواده اضافه می‌کند: فشار گروه فشاری روان‌شناختی است که خواسته یا ناخواسته از طریق گروه بر اعضا وارد می‌شود تا هنجار‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای گروه را پذیرفته و به آن پایبند شوند.

به گفته وی، فشار گروه می‌تواند مثبت یا منفی باشد، منظور از فشار گروهی مثبت این است که فرد تحت تاثیر ویژگی‌های مثبت گروه قرار گیرد و در فشار گروهی منفی، ویژگی‌های منفی گروه، بر فرد اثر می‌گذارد.

علاقه به حضور در گروه‌های هم سن
عضو هیات علمی دانشگاه کرج هم می‌گوید: یکی از ویژگی‌های دوران نوجوانی و جوانی، علاقه به حضور در گروه‌های هم سن و سال است، پس احتمال دارد فرد ویژگی‌ها و رفتارهایی داشته باشد که ناشی از رفتار دوستان او باشد.

به گفته حسین‌زاده تقوایی، اندیشیدن عمیق‌تر به خود، این امکان را برای وی مهیا می‌کند که جنبه‌های مثبت و منفی ارتباط با دیگران و خصوصا دوستان را دقیق‌تر شناخته و مانع از آن شود که ناخواسته حامل ویژگی‌های آن‌ها شود.

این استاد دانشگاه می‌افزاید: مهارت‌های ارتباطی، تفکر نقادانه، حل مساله، تصمیم گیری و قاطعیت، ابزارهایی هستند که به ما کمک می‌کنند، ضمن عضویت در گروه دوستان، ماهیت منحصر به فرد بودن را که یکی از پیامدهای خودآگاهی است، حفظ کنیم.

«قاطعیت» یک توانایی مهم و موثر
او با اشاره به این که «قاطعیت» از جمله توانایی‌های مهمی است که می‌تواند ما را از خطر فشار گروهی محفوظ نگه دارد، می‌گوید: هرچند، چند روش برای برخورد قاطعانه در این گونه موقعیت‌ها وجود دارد. برای اینکه پاسخ شما غیر منتظره یا عجولانه تلقی نشود، پیش از آن، مکث یا تاخیر کوتاهی را ارایه کنید، مثلا بگویید: خوب، من نمی‌توانم همراه تو بیایم. در مواجهه با پیشنهاد فرد مقابل از مهربانی یا توجه او قدردانی کنید و بگویید: از توجهی که به من دارید، ممنونم ولی...، به عبارتی استفاده از قدردانی و تحسین پیش از امتناع از خواسته یا پیشنهاد طرف مقابل، رنجش خفیفتری را به وجود آورده و احتمالا منجر به پذیرش فرد مقابل خواهد شد.

این کار‌شناس خانواده توصیه می‌کند: همواره علت نپذیرفتن خواسته طرف مقابل را توضیح دهید. مثلا بگویید: نه، ممنونم، می‌توانم بدون سیگار هم این مشکل را تحمل کنم، یا صراحتا جواب نه بدهید و بگویید: نه من هیچ علاقه‌ای به این گونه روابط ندارم.

یافتن راه حل دو طرفه
حسین‌زاده ادامه می‌دهد: باید سعی کرد راه حلی را یافت که دو طرفه باشد یعنی هم شما مایل به انجام آن باشید و هم طرف مقابل. مثلا بگویید، امروز صبح کلاس دارم ولی اگر شما وقت داشته باشید، بعدازظهر می‌توانم.

وی هدفمند بودن را یکی از ویژگی‌های افراد خودآگاه عنوان کرده و می‌افزاید: این افراد دارای مجموعه روشنی از اهداف از پیش تعیین شده هستند و برای تعیین اهداف فردی به توانایی‌ها، ناتوانایی‌ها و شرایط موجود توجه کافی دارند. نکته مهمی که این افراد به آن آگاهی دارند، این است که دستیابی به هر هدفی مستلزم صرف وقت، تلاش و سخت کوشی است، بدین معنی که بعد از اینکه اهداف خود را انتخاب کردند، سعی می‌کنند، با برنامه ریزی به آن دست یابند.

حسین‌زاده معتقد است: با وجود تمام محدودیت‌ها می‌توان با هدفمندی و یافتن راه‌های صحیح دستیابی به اهداف، طی یک، پنج و ده سال آینده به توانایی‌ها و مهارت‌های متعددی دست یافت از این رو در صورتی که بخواهیم در سال‌های آینده به موفقیت‌های علمی، هنری، ورزشی نایل آییم، لازم است از فرایند هدف گذاری آگاهی داشته باشیم. توانایی تفکر نقادانه، برقرای رابطه مؤثر با دیگران، برقراری روابط بین فردی سازگارانه، آگاهی از خود و همدلی با دیگران از جمله این مهارت‌هاست.

وی تصریح می‌کند: نباید فراموش کرد که هر نوع تغییر در انسان در صورت نیاز به تغییر به وجود خواهد آمد و بهترین روش هم برای قوی کردن خود آگاهی این است که یاد بگیریم از نقاط قوت و توانایی‌های خود استفاده کرده و نقاط ضعفمان را بهبود بخشیم. هر گونه نگرش، فکر یا انتظاری که موجب تشدید احساسات و رفتارهای منفی شود، «افکار ناکارآمد» نامیده می‌شود و توانایی تشخیص افکار ناکارآمد و خنثی کردن آن‌ها مهارتی است که پیامدهای مثبت آن، کنترل کردن احساسات و رفتار است.

به نظر وی، آگاهی درباره اثر افکار منفی و ناکارآمد، و همچنین فعال کردن افکار مثبت، نقش بسیار مهمی در بهداشت روانی ما ایفا می‌کند.(ایرنا)