فضای عراق انتخاباتی شد

هم‌اکنون عراقی‌ها در حالی به استقبال انتخابات پارلمانی می‌روند که این انتخابات برای نخستین‌بار بدون حضور کلی آمریکایی‌ها در این کشور برگزار می‌شود.

در انتخابات سال 2005 نظامیان آمریکایی در داخل شهرهای عراق حضور داشتند و در انتخابات سال 2010، ارتش آمریکا با خروج از شهرها در خارج از محدوده‌های مسکونی مستقر شد اما با امضای توافق‌نامه امنیتی (بغداد- واشنگتن) ارتش آمریکا در سال 2011 به‌طور کلی خاک عراق را ترک کرد، بنابراین می‌توان گفت انتخابات پارلمانی سال 2014 بدون حضور کلی اشغالگران آمریکایی برگزار می‌شود. چهارمین دوره انتخابات پارلمانی عراق قرار است سی‌ام آوریل 2014 (دهم اردیبهشت 1393) برگزار شود.

در این انتخابات 9040 نامزد با هم رقابت می‌کنند. همچنین 277 گروه سیاسی در ابتدای کار ثبت‌نام کرده بودند که پس از خروج برخی از احزاب یا ادغام شدن در برخی گروه‌ها، مجموع کل گروه‌های رقیب به 107 گروه سیاسی رسید. این گروه‌ها به‌طور کلی در قالب 39 ائتلاف سیاسی قرار گرفته‌اند. از میان این گروه‌ها نیز 6 ائتلاف برجسته تشکیل شده است.

مهم‌ترین این ائتلاف‌ها عبارتند از: ائتلاف دولت قانون به‌ریاست نوری مالکی، ائتلاف ملی به ریاست سیدعمار حکیم، ائتلاف کردها در بغداد به ریاست فریاد راوندوزی، ائتلاف الوطنیه به ریاست ایاد علاوی، ائتلاف متحدون للاصلاح به ریاست اسامه نجیفی و ائتلاف العربیه به ریاست صالح المطلک.

تفاوت این دوره از انتخابات با دوره قبل در این است که در سال 2010 بسیاری از گروه‌های سیاسی قبل از انتخابات با هم ائتلاف کردند اما در این دوره هر گروه سیاسی سعی دارد به‌طور مستقل در انتخابات شرکت کند. برای مثال فهرست العراقیه به ریاست ایاد علاوی به سه شاخه تبدیل شده است. ایاد علاوی در این دوره، ریاست حزب الوفاق الوطنی را بر عهده دارد و تاکنون توانسته است نظر عده‌ای از تکنوکرات‌های مستقل را به خود جذب کند. اسامه نجیفی رئیس مجلس ملی عراق هم در قالب فهرست متحدون للاصلاح با برخی از عمده‌ترین جریان‌های اسلامی اهل سنت همچون حزب اسلامی اهل سنت، ائتلاف کرده است.

صالح المطلک، معاون نخست‌وزیر عراق و از سران برجسته فهرست العراقیه هم به تنهایی فهرستی جدید تشکیل داده است. البته المطلک پیش‌بینی کرده ممکن است بعد از انتخابات با ایاد علاوی ائتلاف کند، زیرا دیدگاه‌های این دو از نظر سکولاریسم و مخالفت با احزاب اسلامی به هم نزدیک است.

فهرست سیدعمار حکیم و کردها نیز هر کدام به بیش از دو فهرست تبدیل شده‌اند و با یکدیگر رقابت می‌کنند.

مجلس اعلای اسلامی پیش از این با احزابی همچون حزب فضیلت اسلامی، حزب الدعوه اسلامی شاخه عراق، اصلاح ملی به ریاست ابراهیم جعفری و سازمان بدر ائتلاف کرده بود، اما این ائتلاف در پی انتخابات شوراهای استانی سال 2013 به نوعی از هم گسیخته شد.

اکنون حزب فضیلت اسلامی از فهرست المواطن که ریاست آن را مجلس اعلای اسلامی عهده‌دار بوده جدا شده و فهرست جدیدی تشکیل داده است. حزب الدعوه اسلامی شاخه عراق و ابراهیم جعفری نیز با وجود این‌که فهرست‌های مستقلی در انتخابات تشکیل داده‌اند اما از نظر نگرش، خود را وابسته به فهرست دولت القانون به ریاست مالکی می‌دانند. سازمان بدر که پیشتر وابسته به مجلس اعلای اسلامی بود نیز در این دوره در قالب فهرست دولت قانون به ریاست مالکی وارد صحنه انتخاباتی شده است.

جریان‌های سیاسی

از نکات قابل توجه انتخابات امسال پارلمان می‌توان به موضع جریان صدر وابسته به مقتدا صدر اشاره کرد. جریان صدر ابتدا قرار بود با نام فهرست الاحرار وارد انتخابات شود، اما در پی کناره‌گیری مقتدا صدر از روند سیاسی عراق در اوایل فوریه امسال که فساد اداری و مالی در دولت و مجلس دلیل آن بیان شده است، مقتدا صدر رسما اعلام کرد در این انتخابات از هیچ گروه سیاسی جدیدی حمایت نخواهد کرد. لذا فهرست الاحرار وابسته به این جریان تصمیم گرفته است به‌طور مستقل و بدون تکیه به مقتدا صدر در این انتخابات شرکت کند. در همین زمینه روز گذشته اعلام شد این فراکسیون علی دوای استاندار میسان را به عنوان نامزد خود برای پست نخست وزیری معرفی کرده است.

در همین حال منابع نزدیک به مقتدا صدر پیش بینی کردند که وی درحال فراهم کردن مقدمات تشکیل گروه سیاسی جدید به ریاست سیدجعفر صدر، فرزند شهید محمدباقر صدر است تا در آینده سیاسی عراق نقشی جدید به‌عهده گیرد. برخی اخبار نیز حکایت از آن دارد که مقتدا صدر در نظر دارد خود را به‌عنوان یک عالم دینی غیرسیاسی مطرح و در عین حال تلاش کند روند حضور سیاسی جریان صدر از دست خاندان صدر خارج نشود، از این رو با انتخاب سید جعفر صدر به‌عنوان چهره سیاسی جدید، قصد دارد مقبولیت سیاسی خود را در میان مردم عراق آن هم در آینده‌ای نزدیک حفظ کند.

هم‌اکنون جریان صدر در کابینه دولت مالکی، از مجموع 26 وزیر، شش وزیر دارد و از مجموع 325 نماینده مجلس نیز 40 نماینده به این جریان وابسته‌اند. همچنین از مجموع 447 عضو شوراهای مختلف استانی 58 عضو و افزون بر آن ده‌ها معاون وزیر و ده‌ها مدیرکل در اداره‌های مختلف عراق وابسته به این جریان هستند.

ناظران سیاسی معتقدند ائتلاف‌های انتخاباتی این دور از پارلمان عراق مشابه انتخابات شوراهای استانی است. در انتخابات شوراهای استانی، سه گروه سیاسی المواطن به ریاست عمار حکیم، الاحرار وابسته به مقتدا صدر و متحدون وابسته به اسامه نجیفی با هم ائتلاف کردند و با آرایش سیاسی جدید در مقابل دولت قانون به ریاست مالکی ایستادند که ثمره آن نیز تشکیل حکومت‌های محلی در اکثر استان‌ها از سوی مخالفان مالکی بود. بنابراین پیش‌بینی می‌شود مجلس اعلا، جریان صدر و متحدون پس از انتخابات آینده همچنان یکپارچگی خود را حفظ تا نخست‌وزیری را از نوری مالکی و دولت قانون خارج کنند.

با وجود این، این پیش‌بینی نیز قابل توجه است که ایاد علاوی و صالح المطلک که هر دو از حامیان سکولاریسم هستند با هم ائتلاف کنند تا جبهه سیاسی جدیدی علیه دولت قانون به ریاست مالکی و علیه متحدون به ریاست اسامه نجیفی تشکیل دهند. بویژه این‌که صالح المطلک و اسامه نجیفی اختلافات سیاسی متعددی با هم دارند.

اما فهرست دولت قانون نیز همچنان در تلاش است با حفظ همبستگی خود با سازمان بدر و حزب فضیلت اسلامی و اصلاحیون وابسته به ابراهیم جعفری، خود را در رده نخست انتخابات آینده قرار دهد و نخست‌وزیری را از آن خود کند. بنابراین پیش بینی می‌شود فهرست مالکی از دیگران پیشی بگیرد، ولی به دلیل وجود همبستگی قوی میان سه حزب حکیم، صدر و اسامه نجیفی این احتمال وجود دارد که مالکی به تنهایی نتواند کابینه دولت آینده را به‌دست گیرد و دیگران نیز بدون دولت قانون نمی‌توانند کابینه را تشکیل دهند.

از این روکار تشکیل کابینه آینده دولت عراق سخت‌تر و دشوارتر از سال 2010 خواهد بود. تحلیلگران سیاسی عراقی معتقدند اگر مالکی بر سر نامزدی خود برای نخست‌وزیری اصرار کند، کار تشکیل کابینه دولت آینده بسیار دشوار خواهد شد اما اگر وی از این اقدام منصرف شود، شاید کار تشکیل کابینه آسان‌تر شود.

نحوه رای‌گیری

براساس اعلام کمیساریای انتخابات در انتخابات پارلمانی آینده، 21 میلیون و 592 هزار و 882 نفر واجد شرایط رای دادن هستند که در روش جدید از قبل به هریک از واجدان شرایط کارت الکترونیک داده می‌شود که در این کارت، مشخصات سجلی و محلی که فرد در آنجا رای می‌دهد، درج شده است. کمیساریای عالی انتخابات عراق برای برگزار کردن انتخابات امسال 9000 مرکز انتخاباتی با 54 هزار شعبه اخذ رای اختصاص داده است. کمیساریای عالی انتخابات همچنین 1079 مرکز برای توزیع کارت‌های هوشمند در عراق اختصاص داده است.

مسئولان عالی کشور و کمیساریا به برگزاری انتخابات سراسری حتی در استان‌های الانبار، صلاح‌الدین، نینوا، دیاله و کرکوک که احتمال نفوذ تروریست‌ها در آنها وجود دارد تاکید و این امکان را برای ساکنان این استان‌ها و آوارگان فراهم کرده‌اند که در زمان دریافت کارت هوشمند الکترونیک مکان رای دادن افراد نیز ثبت شود.

پیشتر هر عراقی برای دادن رای تنها می‌توانست در شعبه‌ای که در منطقه مسکونی او بود رای دهد اما این‌بار هر عراقی در لحظه تحویل گرفتن کارت هوشمند شعبه رای دادن خود را مشخص می‌کند تا امکان رای دادن برای عراقی‌ها در جای دیگرآسان شود. البته عراقی‌ها با وجود این‌که هر شعبه‌ای را برای دادن رای می‌توانند انتخاب کنند اما هر فرد باید به احزاب و نمایندگان استان خود رای دهد.

اکنون باید دید مردم عراق در انتخابات دهم اردیبهشت چه افراد و گروه‌هایی را برای اداره امور کشورشان در چهار سال آینده برمی‌گزینند و روند سیاسی کشورشان را چگونه رقم می‌زنند.

تولید دفتر نمایندگی صدا و سیما در بغداد