تاق بستان؛ آرامشی پیش از توفان

به گفته مدیر پایگاه میراث فرهنگی تاق بستان، یکی از بزرگ ترین کارهایی که صورت گرفته نجات بخشی تاق ها و سنگ نگاره ها از نفوذ آب به درون آنها بوده است که این مهم بدرستی صورت گرفته و با وجود بارش های اخیر، خوشبختانه هیچ اثری از نم گرفتگی و شوره زدگی در این اثر تاریخی دیده نمی شود.

همچنین به گفته سرپرست اداره کل میراث فرهنگی استان کرمانشاه، در فاز نخست طرح جامع ساماندهی تاق بستان برای نجات سنگ نگاره های تاق بستان از نفوذ آب به درون آن، اقدام به پایین بردن کف مجموعه و در نهایت آزادسازی چشمه مقابل نقش اردشیر شده و کف مجموعه تاق بستان حدود 1.5 متر پایین رفته و علاوه بر آزاد شدن چشمه مقابل نقش اردشیر، این مجموعه تاریخی ـ فرهنگی به روح اصیل و باستانی خود بازگشته است.

این سخنان در حالی از سوی دو مقام مسئول در گفت و گو با رسانه ها مطرح می شود که برخی دیگر از کارشناسان این پرسش را مطرح می کنند که چه ضرورتی برای این همه تغییر در یک محوطه باستانی وجود داشته است؟! در طرح جدید بخش قاجاری و الحاقات و رنگ و لعاب قاجاری و متاخر این محوطه کلا از بین رفته است.

از این رو آنها می پرسند به چه حقی این مشاوران یک دوره تاریخی را از بین بردند؟ آنها معتقدند در آیین نامه ها و منشورهای بین المللی ثبت شده که نباید فقط بخشی از یک بنا را نگاه داشت، بلکه به یک اثر تاریخی و به همه بخش ها و الحاقات آن باید همانند یک انسان که دوره های مختلف زندگی را تجربه کرده است، احترام گذاشت.

از سوی دیگر، ورود بیل مکانیکی و ماشین آلات سنگین آن هم در روزهای نخست اجرای طرح ساماندهی با واکنش هایی رو به رو شد و برخی باستان شناسان معتقد بودند دستگاه میراث فرهنگی وقت کشور رسما باید بپذیرد حضور ماشین آلات سنگین در عرصه یک محوطه باستانی اشتباه بوده است، چرا که وقتی بیل مکانیکی پای اثر می رود، کمترین آسیب این است که لرزش هایی ایجاد می کند که تاثیرات مخربش بسادگی قابل بررسی نیست.

اکنون در حالی که مجریان طرح جامع ساماندهی سخن از بازگشت روح اصیل و باستانی توام با آرامش به مجموعه تاریخی ـ فرهنگی تاق بستان گویند، دکتر عبدالعظیم امیر شاه کرمی، فارغ التحصیل مهندسی ژئوتکنیک و سازه از دانشگاه انگلستان و فرانسه که بیش از پنج سال در تاق بستان کارهای تحقیقاتی انجام داده نظری متفاوت دارد.

او معتقد است در حال حاضر با تخریب حریم سازه ای ـ مهندسی تاق بستان علاوه بر حذف قیدهای نگهدارنده، درون درزها و ناپیوستگی های طرفین نقش اردشیر شسته شده و باعث فرسایش و کاهش ضریب اطمینان پایداری بخصوص هنگام زلزله می شود، چراکه در حفاری های اخیر متاسفانه بخشی از نیروی نگهدارنده در پای شیب حذف شده و به نیروی فعال که عامل تخریبی است، افزوده شده است. درست مثل این که برای جلوگیری از سر خوردن ماشین در سراشیبی، سنگی جلوی چرخ های آن گذاشته باشند و یکباره سنگ جلوی ماشین را بردارند!

همچنین این عضو هیات علمی گروه عمران دانشگاه امیرکبیر که برخلاف مسئولان طرح تاق بستان عمق کانال حفری پای تاق ها را سه متر می داند، اقدامات انجام شده مثل حفر کانال را منجر به کاهش صعود رطوبت از کف می داند، اما در عین حال تاکید می کند مشکل نفوذ آب از سقف و کناره همچنان حل نشده است.

>> جام جم/ مریم اطیابی