راهنمای والدین: رفع حسادتهای کودکانه

فکر کنید​ چگونه می توانید این صفت زشت را در کودکان خویش کنترل و از بین ببرید؛ چرا که گفتار و رفتار نادرست پدر و مادر می تواند، حسادت میان خواهر و برادر را بیشتر کند و در صورت عکس العمل درست می توانند ریشه هایش را بخشکانند.

دلایل حسادت میان خواهر و برادر

حسادت میان خواهر و برادر گاهی به دلیل جلب توجه و محبت پدر و مادر است، زیرا هر کودکی دوست دارد تنها محبوب پدر و مادر باشد و کسی جز او در دل آنها راه نداشته باشد. حسادت​ خواهر و برادر به این شکل است که یکدیگر را اذیت می کنند، کتک کاری می کنند، جنگ و دعوا راه می اندازند و با هم بگو و مگو می کنند، البته بعضی وقت ها هم، علت این گونه رفتارها پس از به دنیا آمدن کودک جدید در خانواده رخ می دهد.

بویژه زمانی که کودک ببیند پدر و مادرش بیش از حد به خواهر یا برادر کوچکش اظهار محبت می کنند، اما کودک باید کم کم این موضوع را بپذیرد که نمی تواند تنها محبوب پدر و مادرش باشد، زیرا خواهر و برادر او هم به محبت پدر و مادر احتیاج دارند. پدر و مادر هم می توانند با رفتار و گفتار عادلانه خویش، کودک را برای آمدن خواهر یا برادر جدیدش آماده کنند.

عوامل اثرگذار بر کم شدن حسادت میان کودکان

حسادت میان خواهر و برادر کاملا طبیعی است، اما عواملی مثل سن، جنس، ویژگی ها و خصوصیات فردی، بزرگ تر یا کوچک تر بودن خواهر و برادر نسبت به یکدیگر، خانواده پرجمعیت یا کم جمعیت و محیط خانواده، عواملی هستند که می توانند بر کم شدن حسادت میان بچه ها تاثیرگذار باشند. برای مثال:

در خانواده ای که فاصله سنی بین بچه ها کم است، ممکن است نسبت به خانواده ای که فاصله سنی فرزندانشان زیاد است، کودکان بیشتر با هم جنگ، دعوا یا حسادت کنند.

کودکانی که همجنس هستند، بیشتر با یکدیگر دوست هستند، با هم بازی می کنند، با همدیگر صحبت می کنند، خلاصه رابطه دوستانه ای با یکدیگر دارند و کمتر پیش می آید با یکدیگر دعوا، بگو و مگو یا حسادت کنند.

ممکن است بچه های وسط نسبت به خواهر و برادر بزرگ تر یا کوچک تر خود، کمتر مورد توجه پدر و مادر قرار بگیرند یا امکاناتی را که خواهر و برادر بزرگ تر یا کوچک تر دارند، آنها نداشته باشند؛ اما با وجود این بچه های وسط خیلی به خواهر و برادر خویش حسادت نمی کنند و بیشتر به همسالان خود می پیوندند.

بچه هایی که پدر و مادرشان از هم جدا شده اند، به دلیل ضربه روحی که به آنها وارد شده بیشتر احتیاج به محبت و توجه پدر یا مادری که اکنون با او زندگی می کنند، دارند. بنابراین آنها ممکن است تلاش بیشتری برای جلب توجه پدر یا مادر کنند، بویژه اگر خواهر و برادر دیگری هم داشته باشند که با آنها زندگی می کنند، اما این تلاش برای جلب توجه پدر یا مادر خیلی از روی حسادت نیست.

هنگامی که بچه ها بزرگ تر می شوند، ممکن است حسادت آنها به صورت دیگری بروز کند مثلا زمانی که بچه ها کوچک تر هستند حسادت بین آنها به صورت فیزیکی بروز می کند؛ یعنی جنگ، دعوا و کتک کاری، اما زمانی که بزرگ تر می شوند حسادت در آنها به صورت کلامی ظاهر می شود، یعنی بگو و مگو و جر و بحث. البته این بگو و مگوها بیشتر بین سنین هشت تا 12 سال رخ می دهد. زمانی هم که به سن جوانی می رسند بیشتر می خواهند​ مستقل باشند، هر چند آنها ممکن است به دلیل درس و کار و فعالیت های اجتماعی، زمان کمتری را در کنار اعضای خانواده بویژه خواهر و برادر کوچک تر خود باشند. با وجود این کمتر پیش می آید ​ با خواهر و برادر کوچک تر خود دعوا جر و بحث کنند یا به آنها حسادت کنند.

راهکارهای ساده، اما مهم

همه خواهر و برادرها با هم دعوا، بگو و مگو و پشت سر هم بدگویی می کنند، همدیگر را مسخره می کنند، اذیت می کنند و... اما راه های ساده ای وجود دارد که می توان از حسادت میان آنها جلوگیری کرد.

1 ـ به نیازها و علایق کودک توجه کنید

هر کودک نسبت به سن و جنس خویش نیازها و احتیاج های خاصی دارد که پدر و مادر باید به نیازها و احتیاج های فرزندان خود توجه داشته باشند. اگر دیدید یکی از فرزندان تان رفتارش تغییر کرده و نسبت به خواهر و برادرش حسادت می کند، ممکن است دلیل این رفتارها به خاطر اعمال و رفتار نامناسب شما باشد. پدر و مادر باید نسبت به فرزندان شان رفتار عادلانه ای داشته باشند و نیز به علایق و نیازهای شخصی کودک توجه کنند.

متاسفانه برخی ​ پدرها و مادرها به نیازها و حتی به علایق شخصی کودکان اهمیتی نمی دهند. اگر بخواهند هدیه ای برای بچه ها تهیه کنند همه را یک شکل و یکرنگ تهیه می کنند که مبادا بچه ها با هم دعوا یا حسادت کنند؛ بنابراین پدر و مادر آگاه سعی می کنند​ ابتدا نیازها و احتیاج ها و نیز علایق شخصی فرزندان خویش را بشناسند بعد با توجه به شناختی که پیدا کرده اند، هدیه مناسبی​ برای هر یک از فرزندان خویش بخرند یا این که همه بچه ها را در یک کلاس ورزشی یا هنری... ثبت نام می کنند بهتر است توجه کنند که هر یک از بچه ها به چه کلاسی علاقه مند هستند. خلاصه به کودکان تان نشان دهید​ چقدر به نیازها و علایق شخصی هر یک از آنها اهمیت می دهید.

2 ـ هرگز کودکان را با یکدیگر مقایسه نکنید

مقایسه کردن کودکان با یکدیگر، تعریف و تمجید کردن از آنها و به رخ کشیدن خوبی های هر یک ​بر دیگری از عوامل مهم حسادت است​ که پدر و مادر باید بشدت از آن دوری کنند؛ چرا که بچه ها به لحاظ روحی و روانی صدمه می بینند و اعتماد به نفس شان را از دست می دهند.

البته همه فرزندان یکسان نیستند، در میان آنها دختر و پسر با استعداد و بی استعداد، خوش اخلاق و بد اخلاق، زشت و زیبا... هست، ممکن است پدر و مادر قلبا یکی را بیشتر از دیگری دوست داشته باشد، اما نباید به گونه ای رفتار کنند که بچه ها متوجه علاقه و اظهار محبت شما به دیگری بشوند.

سعی کنید در رفتار، گفتار و اظهار محبت، کاملا بین آنها مساوات را رعایت کنید.

اگر هم می خواهید یکی از فرزندانتان را به دلیل کار و مهارتش تشویق کنید، بهتر است یا جلوی بچه های دیگر نباشد یا با لحنی او را تشویق کنید که بچه های دیگر احساس نکنند، مهارت خواهر یا برادرش را به رخ آنها می کشید. همیشه سعی کنید به گونه ای رفتار کنید که بچه ها به یکدیگر حسادت نکنند.

3 ـ مراقب رفتار خود باشید

پدر و مادر با گفتار و رفتارشان می توانند حسادت میان خواهر و برادر را بیشتر کنند یا با رفتاری کاملا درست ریشه های حسادت را از بین ببرند برای این که کودکان خیلی حساس هستند و همه رفتارها و گفتارهای شما را می بینند و نیز می دانند ​ چه رفتارهایی معقول است و چه رفتارهایی غیرمعقول؛ بنابراین اگر دیدید فرزندتان بد رفتاری می کند و خواهر و برادرش را اذیت می کند، ببینید​ چگونه رفتار کرده اید که حسادت فرزندتان تحریک شده است.

4 ـ هرگز کودکان را دعوا نکنید

فرزندان تان را تشویق کنید تا درباره اختلاف نظرهایشان و این که بر سر چه مساله ای بگو و مگو دارند، با هم صحبت کنند و خودشان مشکل را بر طرف کنند. اگر هم بچه ها کوچک هستند با آنها همفکری کنید تا علت جنگ و دعواهایشان را متوجه بشوند. هر گاه یکی از بچه ها خواست از خواهر و برادرش بدگویی کند، اجازه ندهید.

این نکته خیلی مهم است که هرگز از کودکی طرفداری نکنید، چرا که باعث حسادت و کینه توزی میان کودکان می شود؛ اگر خواستید یکی از فرزندانتان را تنبیه کنید، توجه داشته باشید​:

الف ـ در حضور کسی نباشد بویژه در حضور خواهر و برادرش؛ زیرا احساس حقارت می کند و خجالت می کشد.

ب ـ شما نباید کودک را دعوا کنید یا کتک بزنید​ یا با او بگو و مگو و جر و بحث کنید. بلکه باید با صبر و آرامش در گوشه ای به دور از همه با او صحبت کنید.

شوربختانه برخی ​والدین به فرزندان خویش لقب می دهند، مثلا می گویند: تنبل خانم و... و به طور پیوسته در حضور دیگران این لقب را تکرار می کنند. در این صورت خواهر، برادر و دیگران هم جرأت پیدا می کنند و او را تنبل خانم صدا می زنند. در این صورت حسادت و کینه توزی بین بچه ها به اوج می رسد​ یا این که فرزند خود را مدام جلوی دیگران سرزنش می کنند. سعی کنید به فرزندانتان احترام بگذارید و هرگز آنها را سرزنش نکنید، بلکه با آنها صحبت کنید و دلیل رفتارشان را جویا شوید.

5 ـ مشکلات کودکان را برطرف کنید

اگر فرزندانتان نمی توانند جنگ، بگو و مگو و نیز اختلاف نظرهایشان را با یکدیگر حل کنند و بنا به عادت با هم دعوا و بگو و مگو می کنند، شما پدر و مادر آگاه و باتدبیر باید به آنها کمک کنید تا بتوانند با همفکری شما راه حل خوب برای برطرف کردن مشکل هایشان پیدا کنند. البته مراقب رفتار و گفتارتان باشید به طوری که بچه ها احساس نکنند بین او، خواهر و برادرش فرق گذاشته اید.

6 ـ حرف های کودکان را بشنوید

جر و بحث و بگو و مگو بین هر خواهر و برادری پیش می آید و گاهی از دست یکدیگر ناراحت می شوند. شما پدر و مادر آگاه باید اجازه بدهید تا بچه ها درباره موضوعی که ناراحت شان کرده با شما صحبت کنند و ناراحتی خود را نشان بدهند که چه موضوعی باعث شده تا او از دست خواهر یا برادرش ناراحت شود. سعی کنید ناراحتی او را درک کنید و خوب به حرف هایش گوش بدهید.

همچنین از خاطرات دوران کودکی و دعواها و بگو و مگوهایی که با خواهر و برادر خود داشته اید، برایش تعریف کنید. این که بر سر چه مسائلی با آنها دعوا می کردید. به او بگویید​دعوا و بگو و مگو بین هر خواهر و برادری پیش می آید و امری کاملا طبیعی است​ ​ هیچ مشکلی نیست که قابل حل نباشد؛ البته نحوه گفتار و رفتار شما با کودکان خیلی مهم و تاثیرگذار است.

7 ـ کودکان را تشویق کنید

وقتی می بینید​ بچه ها با هم بازی می کنند و شاد هستند، آنها را تحسین کنید؛ البته تحسین کردن بچه ها خوب است، اما باید به طور پیوسته و همیشگی باشد.

8 ـ اظهار محبت را فراموش نکنید

کودکان به محبت پدر و مادر احتیاج دارند؛ البته محبتی که آثارش در رفتار و گفتارتان نمودار باشد. بچه ها دوست دارند زمان بیشتری را در کنار والدین خود سپری کنند. حتی دوست دارند با آنها بازی کنند؛ بنابراین سعی کنید برای هر یک از فرزندان تان وقت بگذارید، با هر یک از آنها صحبت و بازی کنید. این گونه بچه ها متوجه می شوند که شما چقدر آنها را دوست دارید و به آنها اهمیت می دهید. آن​ وقت با شما احساس صمیمیت می کنند و درباره مشکلات و اتفاقاتی که برایشان پیش می آید با شما صحبت می کنند.

پس به هر یک از فرزندانتان نشان بدهید که چقدر دوست شان دارید. پدر و مادر با رفتار و گفتار خود می توانند حسادت میان کودکان را بیشتر کنند و ریشه هایش را بخشکانند و از بین ببرند.

>> جام جم / چاردیواری/نسرین علیمحمدی