مناظره به معنی مچگیری و توهین نیست و افرادی که در مناظره چنین کاری انجام دهند از سوی مردم محکوم می‌شوند؛ بنابراین منطق و رفتار به چالش کشیده می‌شود.
مناظره از همه قالب‌های مشابه خود مانند مصاحبه، گفت‌وگو و میزگرد حساس‌تر است و طبیعی است اداره آن بسیار پرچالش باشد. از دیگر ویژگی‌های لازم، شناخت و اطلاع از سوابق کاری و حرفه‌ای مهمان و تسلط بر موضوع است. سرعت انتقال مطلب، حضور ذهن بالا و مدیریت بحران از دیگر ویژگی‌هایی است که یک مجری باید داشته باشد. به هر حال در هر مناظره‌ای امکان وقوع بحران‌هایی وجود دارد که اگر تجربه مشابهی نداشته باشیم امکان ندارد بتوانیم اوضاع را کنترل و مدیریت کنیم.
یک مجری تلویزیون برای اجرا باید دارای یکسری قابلیت‌ها و مهارت‌های ذاتی و اکتسابی باشد. قابلیت‌ها و مهارت‌های ذاتی شامل صدا و تصویر مناسب می‌شود. دقت کنید، مناسب با زیبا متفاوت است، صدای استریوفونیک و چهره فتوژنیک ویژگی‌های ذاتی است که یک مجری تلویزیونی باید داشته باشد. در ضمن آن که ویژگی‌های دیگری مانند مهارت، سواد کافی برای اداره جلسه، تجربه و مداومت در کار ضرورت دارد؛ چراکه وقتی مجری مقابل دوربین و میکروفن زنده و میلیون‌ها بیننده قرار می‌گیرد باید حضور ذهن و آمادگی فکری قابل ملاحظه‌ای داشته باشد تا بتواند جلسه را اداره کند. از نظر من لازم نیست یک مجری در حوزه‌های مختلف متخصص باشد، یعنی مجری برنامه سیاسی حتما نباید فارغ‌التحصیل رشته علوم سیاسی باشد و ما اصلا در عالم اجرا چیزی با عنوان مجری متخصص در یک حوزه یا چند حوزه نداریم، بلکه مجری باید متخصص اجرا باشد، نه متخصص یک حوزه علمی. مجری باید قابلیت‌های ذاتی و اکتسابی برای اجرای یک مناظره یا میزگرد داشته باشد. قرار نیست یک مجری در مسائل سیاسی صاحب‌نظر باشد. این به معنی بی‌اطلاعی در آن زمینه نیست. ما برای اجرای یک مناظره به مجری مطلع نیاز داریم.
اما فارغ از این تعاریف، مجری مناظره هم باید برای تسلط بر کار مانند هر حرفه‌ای آموزش‌های لازم را ببیند. معتقدم حساسیت کار مجری به هیچ عنوان کمتر از حساسیت کار یک جراح نیست. او باید در حوزه کاری خود آموزش ببیند و برای اجرای مناظره آموزش ویژه‌تری را پشت سر بگذارد.
تقریبا همه برنامه‌های مناظره به دلیل حساسیت‌ها و جذابیت‌هایی که به دنبال دارد، خاطره می‌شود. این خاطره‌سازی و روند جذاب از زمان انتخاب سوژه و مهمانان آغاز شده و تا زمان برگزاری و رسیدن به مرحله پیامک‌ها ادامه دارد. هر کدام از برنامه‌های مناظره در نوع خود منحصر به فرد است و شاید دلیلش حساسیت مناظره از منظر مخاطبان، کارشناسان و مسئولان باشد.
در اجرای مناظره‌های انتخاباتی هم ابتدا توافق شد چند مجری برنامه مناظره را اجرا کنند، اما در نهایت ریاست سازمان تصمیم گرفت مناظره‌ها را من اجرا کنم. البته من خودم ثبات مجری را بهتر می‌دانم. یکی از دلایلی که برای اجرای خودم در مناظره‌ها (از پیش از انتخابات امسال گرفته تا برنامه‌های اخیر مناظره‌ای) آن را مهم‌تر از همه دلایل درنظر می‌گیرم، لطف شخص ریاست سازمان و مدیران رسانه ملی است. اما دلیل دیگر شاید این باشد که من برنامه‌های مشابه زیادی را در تلویزیون اجرا کرده‌ام. اداره جلسات پرتنش که تضاد و اختلاف در آنها بالاست به مهارت‌هایی نیاز دارد که مدیران سازمان تشخیص دادند من این توانایی‌ها را دارم و از عهده آن برمی‌آیم.
برخی‌ها پس از پخش برنامه‌های مناظره‌ای انتخابات امسال معتقد بودند نظارت، جذابیت مناظره‌ها را کاهش داد، اما من قبول ندارم که مناظره‌های دوره اخیر از جذابیت کافی برخوردار نبوده است. نظرسنجی‌ها هم نشان می‌دهد ما بالای 70 درصد بیننده داشتیم و این میزان استقبال تا به حال از بهترین کارهای نمایشی «الف ویژه» هم نشده است. ما چاره‌ای نداشتیم و نمی‌توانستیم با این تعداد کاندیدا خارج از آن ساختار و قالب اجرا شده، برنامه‌ها را برگزار کنیم. در این مناظره‌ها کمتر سوال مطرح می‌کردیم و بیشتر به دنبال ایجاد زمینه مناسب برای عرضه دیدگاه نامزدها نسبت به موضوعات مطرح شده بودیم، اما تلاش کردیم مهم‌ترین پرسش‌هایی را که می‌توان از آنها پرسید، مطرح کنیم. ما از حضور استادان دانشگاهی هم برای طرح سوالات بهره بردیم. ضمن آن‌که از 20 روز قبل فراخوانی را دائم از شبکه‌ها زیرنویس کردیم و 2000 سوال از سوی مخاطبان به شکل ایمیل و اس‌ام‌اس به ما رسید. یعنی با حذف سوالات مشابه و تکراری 2000 سوال ارسال شده بود.
ما باید براساس شرایط روز جامعه و ملاحظات، کارها را انجام دهیم و عملکرد مجری هم از این شرایط مستثنا نیست. گاهی ممکن است مردم از موضوعی عصبانی باشند و از مجری انتظار داشته باشند از تعادل خارج شود، اما مجری باید با در نظر گرفتن شرایط و ملاحظات رفتار کند و به‌یقین این ملاحظات شخصی نیست؛ چراکه ما در رسانه و با توجه به قوانین و چارچوب حاکم بر آن کار می‌کنیم. مثلا من نمی‌توانم رفتار متفاوتی با فردی که به او علاقه دارم یا نسبت به آن منتقد هستم داشته باشم.
در اجرای مناظره‌های تازه تلویزیونی که جمعه‌ها روی آنتن می‌رود، همین اصول را ادامه می‌دهیم. یک اصل وجود دارد و آن، این که هر قدر بیشتر بر اصول مناظره پایبند باشیم نتیجه بهتری خواهیم گرفت. اصول مناظره هم بسیار روشن است. اگر موضوعات برای مخاطبان جذاب و مورد قبول باشد، افراد صاحب‌نظر مورد سوال قرار گیرند و ترجیحا نمایندگان متضادترین دیدگاه‌ها به برنامه دعوت شوند مناظره دیدنی و جذاب خواهد شد.
مرتضی حیدری/ مجری مناظره‌های تلویزیونی
