خودروهایی​که از داغی تابستان جوش می​آورند

 ما تلاش خواهیم کرد با آشنا کردن شما با همه اجزای یک سیستم خنک‌کننده غیر‌مستقیم (آب خنک) و نوع تحت فشار  آن که در اکثر خودروهای  امروزی استفاده می‌شود، دانش شما را نسبت به این سامانه مهم افزایش دهیم.

شکی نیست علم به عملکرد سیستم خنک‌کنندگی خودرو باعث بهبود رفتار راننده در مسیرهای مختلف می‌شود و به این ترتیب از  داغ کردن شیر غران شما در سربالایی‌های جاده چالوس و گردنه کندوان جلوگیری خواهد کرد.

اجازه دهید بحث را از اینجا شروع کنیم که یکی از اثرات و نتایج انجام کار و فعالیت گرماست. چرا راه دور برویم.

از بدن خودمان مثال می‌آوریم. بعد از انجام هر فعالیت، گرما در ماهیچه‌ها و دیگر اعضای بدن ایجاد می‌شود. این گرما باید به طریقی دفع شود تا بدن همیشه در یک محدوده دمایی خاص قرار داشته باشد.

سیستم بدن برای انجام این مهم از گردش خون کمک می‌گیرد​ (البته نقش اصلی خون، تامین اکسیژن و مواد غذایی و... برای اعضای بدن است) به نحوی که گرما را از اعضای گرم بدن مثل کبد می‌‌گیرد و آن را به خنک‌ترین عضو یعنی پوست که معمولا با تعریق این عمل را تسریع می‌کند، منتقل می‌کند.

حال به سراغ خودرو و عضو تولیدکننده قدرت در آن یعنی موتور می‌رویم. موتور خودرو برای تولید قدرت به انفجار در واحدی به نام سیلندر نیاز دارد که طی آن بنزین، گاز طبیعی یا گازوئیل سوزانده و در نتیجه باعث ایجاد گرما می‌شود.

برای ادامه کار، موتور باید در محدوده دمایی مشخصی قرار گیرد (زیاد بودن دما باعث آسیب​ به موتور و کم بودن دما نیز بازده موتور را کاهش می‌دهد). برای انتقال گرمای  ایجاد شده در موتور از سیستم خنک‌کننده استفاده می‌شود تا گرما را از گرم‌ترین نقاط یعنی اطراف سیلندر به رادیاتور به‌عنوان خنک‌ترین نقطه انتقال دهد.

نکته قابل توجه این است مطالبی که در ادامه می‌آید برای سیستم خنک‌کننده غیرمستقیم (آب خنک) و نوع تحت فشار آن که در اکثر خودروهای امروزی استفاده می‌شود، است.

مایع خنک‌کننده

نقش خون را در سیستم خنک‌کننده بازی می‌کند. چون آب در صفر درجه یخ ‌می‌بندد و دچار افزایش حجم می‌شود، به موتور آسیب می‌زند؛ پس به آن ضد یخ که معمولا اتیل گلیکول است با نسبت تقریبی 25 درصد  به آن اضافه می‌کنند.

در ضمن این افزودنی باعث بالا بردن نقطه جوش آب نیز می‌شود. پیشنهاد می‌شود حداقل هفته‌ای یکبار مقدار مایع خنک‌کننده و نشتی آن چک شود و هر دو سال یکبار کل مایع سیستم عوض شود.

رادیاتور

مخزنی از جنس آلیاژ مس است که با توجه به کانال‌های تعبیه شده در آن، وظیفه انتقال حرارت موجود در آب را  به عهده دارد بنابراین باید همواره کنترل کرد ​ سطح آب در مخزن رادیاتور بیش از دو سانتی‌متر پایین‌تر از دهانه مخزن نباشد. در صورت مسدود شدن کانال‌های رادیاتور، عمل خنک‌کنندکی سیستم دچار اختلال می‌شود و امکان  جوش آوردن آن بالا ‌می‌رود.

برای رفع این عیب، آن را به اصطلاح سیخ می‌زنند، همچنین باید از لحاظ  نشتی رادیاتور را چک کرد. 

گفتنی است در بعضی مواقع از این نقاط هوا وارد سیستم می‌شود و اصطلاحا سیستم هوا می‌گیرد که یکی از علل شایع جوش آوردن خودروست. چون هوا اصلا نمی‌تواند بخوبی آب​ وظیفه انتقال گرما را انجام دهد.

واتر پمپ یا پمپ آب

وسیله‌ای است که به منظور گردش سریع و راحت آب موجود در رادیاتور و اطراف موتور به کار رفته و حرکت آن از طریق موتور و تسمه پروانه تامین می‌شود.

به این صورت که چون همیشه در قسمت پایین رادیاتور آب خنک و در بالای آن آب گرم (برگشت داده شده از موتور) وجود دارد، لذا برای رساندن آب برای خنک کردن قطعات موتور از شیلنگ پایین رادیاتور، آب به وسیله مکش حاصل از واترپمپ وارد کانال‌های بدنه سیلندرهای موتور شده و پس از گردش اطراف سیلندرها و خنک کردن آنها، در حالی که خود آب مقداری گرم شده، از طریق کانال‌های سیلندر به گرم‌ترین نقطه موتور که سرسیلندرهاست، هدایت و پس از عبور از اطراف سوپاپ‌ها و شمع‌ها و خنک نمودن آنها از طریق ترموستات و لوله‌های بالا جهت خنک شدن مجدد وارد رادیاتور می‌گردد. در صورت خرابی  واتر پمپ یا پاره شدن تسمه آن، موتور دچار داغ شدن (جوش آوردن) می‌شود.

ترموستات

سوپاپی است که در مسیر راه آب برگشتی از موتور به رادیاتور قرار دارد و کار آن ثابت نگهداشتن دمای آب موتور است.

با توجه به این‌که بیشترین ساییدگی قطعات موتور زمانی است که موتور در حال سرد کار می‌کند برای کوتاه کردن این زمان باید از گردش آب جلوگیری شود که این با ترموستات انجام می‌شود و تا وقتی درجه حرارت آب اطراف ترموستات به حدود 80 درجه برسد، اجاز عبور آب را می‌دهد.

در بعضی مواقع ترموستات گیر کرده و باز نمی‌کند. در این حالت موتور جوش می‌آورد.

منبع انبساط

منبع انبساط ظرفی است با گنجایش حدود دو لیتر از جنس پلاستیک که کنار رادیاتور نصب می‌شود. هنگام جوش آوردن و گرم شدن بیش از حد موتور، آب اضافی رادیاتور با باز شدن سوپاپ فشار در رادیاتور از طریق شیلنگ سر ریز وارد منبع انبساط شده و از هدر رفتن آب جلوگیری می‌شود.

تذکر: اتومبیل‌هایی که منبع انبساط دارند برای اضافه کردن آب به باز کردن در رادیاتور نیاز ندارند، بلکه آب را داخل منبع انبساط می‌ریزند. این کار به کمتر زنگ زدن رادیاتور کمک می‌کند. توجه کنید​ همیشه از آب مقطر یا آب جوشیده خنک شده برای اضافه کردن به سیستم  استفاده کنید.

​پروانه یا فن

وسیله‌ای که از موتور به وسیله تسمه و در بعضی خودروها توسط الکتروموتور انرژی لازم را دریافت می‌کند و کار آن​ مکش هوا از شبکه‌های رادیاتور و خنک کردن آب رادیاتور است. در صورت خرابی فن، ماشین شروع به داغ کردن می‌کند، بخصوص در حالت در جا.

شیلنگ‌ها​

وظیفه انتقال آب را دارد. باید از لحاظ نشتی و نفوذ  هوا به سیستم چک شود.

نکته: در صورت جوش آوردن خودرو از خاموش کردن آن جدا خوداری کنید و تا وقتی درجه حرارت آن را به حد نرمال نرسانده‌اید خودرو را خاموش نکنید، چون باعث خرابی موتور (گریپاژ کردن) می‌شود.

نکته: جوش آوردن مداوم علاوه بر آسیب جدی که به موتور وارد می‌کند باعث اختلال در عملکرد صحیح آن نیز می‌شود. یکی از آسیب‌های جدی داغ کار کردن موتور، سوختن سرسیلندر و آسیب به رینگ و پیستون است که می‌تواند هزینه‌های گزافی روی دست صاحب آن بگذارد. برای جلوگیری از این موضوع فقط کافی است چند نکته ساده را رعایت کنید.

اول این که اگر خودروی شما دائم جوش می‌آورد، احتمالا نقصی در رادیاتور، ترموستات یا واترپمپ وجود دارد. حتما آنها را کنترل کنید. در فصل گرما و قبل از سفر حتما میزان آب رادیاتور را چک کنید و مطمئن شوید جایی در سیستم خنک‌کننده موتور نشتی وجود  ندارد.

نشتی آب علاوه بر این که باعث کاهش موجودی  آب سیستم  خنک​کننده می‌شود، می‌تواند باعث ورود هوا به سیستم و به قول معروف هوا گرفتن نیز شود که بسیار خطرناک است.

مظاهر مهدیزاده چله‌بری - جام جم