افزایش سن بازنشستگی استادان دانشگاه

حال در این شرایط که بسیاری از کارشناسان آموزش عالی تاکید دارند باید هرم سنی اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها جوان‌تر از وضع فعلی شود، اما روز گذشته وزارت علوم جزئیات افزایش سن بازنشستگی استادان دانشگاه را اعلام کرد؛ خبری که از نظر موافقان افزایش سن بازنشستگی استادان، مانع کاهش وزن علمی دانشگاه‌ها خواهد شد، اما به‌زعم مخالفان، این آیین‌نامه جدید موجب خواهد شد که فرصت تدریس در دانشگاه‌ها از استادان جوان و باانگیزه گرفته شود.

شرایط افزایش سن بازنشستگی استادان

بحث بازنشستگی استادان دانشگاه موضوع تازه‌ای نیست و آیین‌نامه اجرایی آن برای اولین بار در سال 1342 به صورت جدی مطرح شد و البته این آیین‌نامه، ابتدا در سال 69 و سپس در سال 90 مورد بازنگری قرار گرفت.

مطابق بازنگری‌ای که سال 90 توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام شد، این شورا حداکثر سن بازنشستگی استاد تمام دانشگاه را 70 سال تعیین کرد، اما حالا در آخرین مرحله بازنگری آیین‌نامه بازنشستگی استادان دانشگاه که اخبار آن روز گذشته منتشر شد، یک استاد دانشگاه می‌تواند با رعایت برخی شروط، تا سن 76 سالگی نیز تدریس کند.

سرپرست مرکز نظارت و ارزیابی آموزش عالی وزارت علوم به مهر می‌گوید: برای استادان دانشگاه، بازنشستگی با 70 سال در نظر گرفته شده است، اما برای استادانی که استاد نمونه کشوری شوند سه سال به سقف بازنشستگی‌شان اضافه خواهد شد و در صورتی که دانشگاه‌ها به خدمات آنان نیاز داشته باشند می‌توانند تا سه سال یعنی تا هفتاد و سه سالگی ادامه خدمت دهند که اگر باز هم این نیاز ادامه یافت، دانشگاه می‌تواند با اجازه وزیر علوم سه سال دیگر به خدمت هیات علمی اضافه کند.

رضا عامری درباره تغییرات سن بازنشستگی استادیاران دانشگاه نیز تاکید می‌کند: برای استادیاران پیش‌بینی شده که اگر بتوانند طبق آیین‌نامه ارتقا و در چهار سال منتهی به 65 سال سن یا 30 سال سابقه خدمت 85 درصد آیین‌نامه ارتقا را کسب کنند و به دانشیاری ارتقا یابند، دو یا سه سال به خدمتشان اضافه می‌شود.

این مقام مسئول در وزارت علوم یادآوری می‌کند: سن بازنشستگی دانشیاران، 67 سال است و سابقه خدمت یا به عبارتی محدودیت سنوات برای آنها در نظر گرفته نشده است اما اگر براساس آیین‌نامه ارتقا در پنج سال منتهی به 67 سالگی، 75 درصد امتیاز را کسب کنند تا هفتاد سالگی اجازه خدمت خواهند داشت.

نحوه محاسبه و جمع‌آوری امتیازهایی که عامری از آن صحبت می‌کند، فرآیند پیچیده‌ای دارد، اما به طور اختصار می‌توان گفت مطابق آیین‌نامه ارتقای مرتبه اعضای هیات علمی که در سال 89 به تصویب رسید، هر قدر یک استاد دانشگاه بتواند فعالیت‌های فرهنگی ـ اجتماعی، آموزشی، پژوهشی و علمی ـ اجرایی بیشتری داشته باشد، سریع‌تر می‌تواند ارتقای علمی عمودی مثلا از دانشیار به استاد داشته باشد.

نباید به نظام آموزش عالی ظلم کنیم

بنا به گفته‌های مسوولان وزارت علوم، سالانه نزدیک به 300 عضو هیات علمی از دانشگاه‌ها بازنشسته می‌شوند.

از سوی دیگر، نظام آموزش عالی ما برای این‌ که بتواند جوابگوی نیازهای آموزشی بیش از چهار میلیون دانشجوی ایرانی باشد، باید سالانه حداقل 5000 عضو هیات علمی جذب کند، اما به گفته کارشناسان، نظام آموزش عالی ایران می‌تواند در بهترین حالت، سالانه بین ‌700 تا 800 عضو هیات علمی جذب کند.

در واقع به دلیل محدودیت جذب اعضای هیات علمی در دانشگاه‌ها، ناخودآگاه بین استادان قدیمی و اعضای جدید هیات علمی، تقابلی به‌وجود می‌آید؛ به‌گونه‌ای که در خیلی از دانشگاه‌ها، جذب استاد جدید فقط در صورت بازنشستگی استاد قدیمی میسر است.

علیرضا سلیمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به جام‌جم می‌گوید: وقتی استادی در دانشگاه، آن شادابی علمی لازم را ندارد و بعد از 35 سال تدریس، همچنان در مرتبه مربی است، باید مسیر را برای افراد توانمند باز کند اما متاسفانه هم‌اکنون می‌بینیم که حتی استادی پس از 30 سال تدریس در دانشگاهی مثل صنعتی شریف، همچنان مربی است و به نظرم، تدریس استادانی که در دانشگاه‌ها رکود علمی دارند، ظلم به جامعه علمی کشور است.

وی می‌افزاید: نباید استادان جوان کشور را دلسرد کنیم و نظام آموزش عالی باید به سمتی پیش برود که نوسازی هرم علمی و جذب اعضای هیات علمی لایق را در اولویت قرار دهد.

نماینده مردم محلات و دلیجان در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر این ‌که باید حرمت استادان دانشگاه حفظ شود، عنوان می‌کند: استادان سرمایه‌های علمی نظام هستند و اگر استادی توانایی لازم برای مدیریت کلاس را دارد، باید از توانش استفاده شود، اما نباید برای بازنشستگی استادانی که پس از سال‌ها حضور در دانشگاه، هیچ مقاله علمی یا پژوهشی کاربردی ندارند، تعلل کنیم و در این‌گونه شرایط باید ضمن رعایت احترام به این استادان، مشکلات پیش‌روی رشد علمی کشور را حل کنیم.

با استادان کم‌کار رودربایستی نداریم

بازنشستگی استادان پیشکسوت و جذب سالانه 5000 عضو هیات علمی جدید در دانشگاه‌ها، نیازمند ردیف بودجه‌های آبرومند است، ولی به دلیل کمبود بودجه دانشگاه‌ها طی سال‌های اخیر، این روند با کندی و تاخیر انجام می‌شود.

اما در عین حال، محمدعلی کی‌نژاد، عضو شورای انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: شاید دانشگاه‌ها به دلایل گوناگون دچار مشکلات کمبود بودجه عمرانی باشند، اما اعتبارات برای جذب اعضای هیات علمی جوان، تامین است و در‌واقع، نه برای بازنشستگی استادان قدیمی و نه برای تامین نیروی جدید، مشکل بودجه‌ای نداریم.

وی خاطرنشان می‌کند: روسای دانشگاه‌ها باید بر فعالیت اعضای هیات علمی نظارت کنند و در صورتی که استادی قدیمی، صلاحیت علمی‌اش را برای تدریس از دست بدهد، مطمئن باشید با آن استاد و لزوم بازنشسته شدنش رودربایستی نداریم.

اگرچه افزایش سن بازنشستگی استادان دانشگاه، به ماندگاری استادان باتجربه‌ای که رکود علمی هم ندارند کمک خواهد کرد، اما نباید فراموش کنیم طی این سال‌ها، بحث بازنشستگی اجباری برخی استادان باتجربه دانشگاه هم مطرح بوده است؛ یعنی به نظر می‌رسد علاوه بر آن که باید مراقب بود افزایش سن بازنشستگی اعضای هیات علمی موجب درجازدن‌های علمی استادان نشود، باید در نظر هم داشت که هیچ استادی به دلیل عقاید شخصی، مخالفت با رئیس دانشگاه و خلاصه به هر دلیل غیرعلمی به اجبار بازنشسته نشود.

امین جلالوند‌ - ‌گروه جامعه