وداعی دیگر با شهریار

جمال شورجه: آذری زبان‌ها استقبال کردند

شهریار یک سریال زندگینامه‌ای بود که با تلاش پروانه پرتو در مقام تهیه‌کننده در مرکز سیما فیلم مقابل دوربین رفت. برای اولین بار بود که سیما در ساخت یک سریال زندگینامه‌ای سراغ یک شخصیت معاصر می‌رفت. در سال‌های دور شخصیت‌هایی مانند: امیرکبیر، ستارخان، کمال‌ا‌لملک، دلیران تنگستان و... دستمایه کار فیلم‌سازان قرار گرفته بود، اما این‌بار یک سریال تلویزیونی روی شخصیت شاعری معاصر و مردمی متمرکز شده بود. این مساله شاید مهم ترین عاملی است که سبب شد تا سریال شهریار بازتاب‌های فراوانی همراه داشته باشد.

کمال تبریزی در گفتگویی بر این مساله تاکید کرده بود که «سریال فعلی شهریار یک ورسیون از زندگی این شاعر است و می‌توان از نگاه‌های مختلفی به زندگی این شاعر داشت.» او گفته بود: «ما در عصری زندگی می‌کنیم که درباره یک پدیده نگاه‌ها و تحلیل‌های متفاوت می‌تواند وجود داشته باشد. بنابراین هیچ اصراری نداریم که بگوییم کار ما خیلی فوق‌العاده بوده است... ما این سریال را براساس فیلمنامه دیگری ساختیم و امیدوارم روزی کارگردانی پیدا شود تا از زاویه آن فیلمنامه هم سریالی درباره زندگی شهریار بسازد و ویژگی‌های خوب آن متن را درک کند.»

البته این اظهار نظر در شرایط فعلی چندان مورد توجه واقع نشد و اظهار نظرهای متفاوتی را به دنبال داشت. در میان کارگردان‌هایی که با زبان آذری آشنایی دارند، «جمال شورجه» یکی از چهره‌هایی است که سریال شهریار را در قسمت‌های ابتدایی دنبال کرده است.

او در گفت و گو با خبرنگار ما درباره این سریال می‌گوید: «من قسمت‌های اولیه سریال را دیدم و از بخش جوانی سریال خوشم آمد. در این قسمت‌های سریال این ریتم، حس و حال و کارگردانی خوبی داشت و این بخش‌ها خیلی خوب به دل من نشست. به لحاظ مضمون و ساختار کار این قسمت‌ها جالب بود. ساختار کار هم روان، شاعرانه و زیبا بود اما به لحاظ قصه یک مقدار معذوراتی وجود داشت و قصه کشش لازم را نداشت. لحن قصه هم خیلی خوب درآمده بود. البته این اواخر دیگر سریال را دنبال نکردم اما به نظرم اکثر ترک‌زبان‌ها و آذری زبان‌ها کار را دیدند و لذت بردند.»

در میان منتقدان سریال شهریار، بهجت تبریزی یکی از دختران مرحوم شهریار در گفتگویی طولانی با خبرنگار ما بر این نکته تاکید می‌کند که «این سریال بر مبنای واقعیت ساخته نشده است». او معترض است که چرا کمال تبریزی با او تماس نگرفته است. او از این نکته هم گلایه دارد که در برخی خبرها اعتراض او نسبت به سریال شهریار از این زاویه بررسی شده است که علت این اعتراض‌ها، عدم پرداخت حقوق مادی و معنوی او بوده است.

 او مسوولیت شرعی، قانونی و انسانی خود را به جلوگیری از ارائه تصویر غیرواقعی از این شاعر می‌داند و به عنوان فردی که 30 سال با او زندگی کرده، می‌گوید: «نمی‌خواهم این سریال باعث شود  اذهان عمومی نسبت به این شاعر تصویر اشتباهی داشته باشد. او در طول زندگی از شهرت فراری بود و همیشه احساس غربت می‌کرد. در حال حاضر هم از دوستان و آشنایان تقاضا دارم هر نوع سند، مدرک، نوشته، فیلم و... درباره او دارند ارائه کنند تا براساس آن نسبت به نوشتن فیلم نامه‌ای از زندگی شهریار اقدام کنند. در آن صورت نه حرف من ملاک خواهد بود و نه حرف برادرم.»

در سوی دیگر ماجرا «هادی بهجت تبریزی» فرزند دیگر مرحوم شهریار در گفتگو با شبکه دو سیما بر این نکته اشاره کرد که این سریال به خوبی توانسته است زندگی شهریار را به تصویر بکشد و گفت: «این سریال در کلیات هیچ مشکلی نداشت و در جزئیات هم دست هنرمند باز است که تغییراتی را بوجود آورد تا مجموعه برای مخاطب جذابیت داشته باشد». وی همچنین گفت: «قبل از شروع ساخت سریال شهریار من گفتگویی با کارگردان این مجموعه داشتم و در مورد کلیات با هم صحبت کردیم.»

مهدی فخیم‌زاده هم کارگردان دیگری است که در گفتگویی با سایت سیما فیلم درباره این سریال اظهار نظر می‌کند. او می‌گوید: «از شهریار خوشم می‌آید، اگرچه ریتم آرامی دارد، اما از یک نوع ملاحت برخوردار است. مخصوصاً بازی اردشیر رستمی که خیلی ساده و صادقانه است و این نوع اجرا خیلی باورپذیر به نظر می‌رسد.»

همه جزئیات قابل ذکر نیست‌

کامل احمدنژاد، شاعر و استاد دانشگاه نیز در گفتگو با خبرنگار ما با تاکید بر این نکته که «سریال شهریار خوب و واقع‌گرایانه ساخته شده است»، می‌گوید: «تمامی قسمت‌های سریال را به جز دو قسمت اول دیدم و به نظرم این سریال نگاه واقع گرایانه‌ای داشت. البته ضعف‌هایی هم داشت و دو سه قسمت آخر جذابیت قسمت‌های قبلی را نداشت. در مجموع شخصیت شهریار همان چیزی است که در این سریال دیدیم. البته ممکن است عده‌ای نسبت به عدم انعکاس برخی جزئیات در این سریال اعتراض داشته باشند، اما حتی زمانی که فیلمی مستند هم ساخته می‌شود منعکس کردن همه جزئیات ممکن نیست.»

وی در تشریح نظر خود درباره انطباق سریال با واقعیت‌ها می‌گوید: «شهریار حوادث زندگی خود را   با جزئیات برای ده‌ها نفر تعریف کرده بود. من هم در طول زندگی ام دو بار با او ملاقات کردم. یک بار حول و حوش سال‌های 1352  و یک بار هم در اواخر عمر که با او صحبت کردم.

 نتیجه این ملاقات و صحبت‌های ما  روی نوار کاست ضبط شد. او بارها جزئیات زندگی خود را برای افراد مختلفی تعریف کرده بود. ماجرای عشق او به ثریا و ازدواج با همسرش نیز دقیقا منطبق بر واقعیتی است که خود بیان کرده بود و در این سریال منعکس شد و از این نظر ایرادی به سریال نمی‌بینم.

ناگفته‌ای باقی نماند

سعید نیک‌پور که در سریال شهریار ایفاگر نقش ملک الشعرای بهار بود، تولید سریال‌های تاریخی با محوریت زندگی شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی در تلویزیون را کاری پسندیده و مفید عنوان کرد و گفت: مردم از طریق این سریال‌ها با زندگی مشاهیر کشورمان آشنا می‌شوند و به همین دلیل از آنها استقبال می‌کنند.

نیک پور سریال شهریار را سریالی ارزشمند ذکر کرد و گفت: این سریال در 20 قسمت تولید شد و این امکان را فراهم کرد تا تمام وجوه زندگی شهریار از خردسالی تا کهنسالی به تصویر کشیده شود و ناگفته‌ای از زندگی این شاعر بلند آوازه باقی نماند.

شهریار امشب به نقطه پایانی می‌رسد. آیا می‌توان امیدوار بود این سریال سرآغاز ساخت سریال‌های زندگینامه‌ای درباره دیگر شخصیت‌های معاصر باشد؟