عراقچی تصریح کرد: در این شرایط مذاکرات دشوارتر می‌شود اما به‌رغم دشواری و صراحتی که در مذاکرات بود بحث‌های بسیار‌مفیدی انجام شد و الان می‌توانیم بگوییم که دو طرف درک بهتری از مواضع همدیگر دارند و درباره مقدار زیادی از موضوعات اصلی مورد اختلاف، بحث شده، ابعاد آن بیشتر باز شده، درک بهتری وجود دارد و مواضع، مقداری به هم نزدیک‌تر شده است؛ در نهایت می‌توان مذاکرات را رو به‌جلو ارزیابی کرد. او با بیان این‌که «ما تصمیم گرفتیم که این مذاکرات ادامه پیدا کند»، گفت: هر دو طرف مصمم هستند و برای جلسه بعدی توافق شده اما روز و محل آن را به عهده وزیر خارجه عمان گذاشتیم ولی فکر می‌کنم مثلا با فاصله تقریبا یک هفته‌ای، حالایکی‌دو روز کم یا زیاد، برگزار خواهد شد. او درباره موضوعات مورد مذاکره نیز گفت: موضوعات رفع تحریم و موضوع غنی‌سازی، دو موضوع اصلی مذاکره هستند. از نظر ما غنی‌سازی موضوعی است که حتما باید ادامه پیدا کند و هیچ جای مصالحه در خصوص آن وجود ندارد. ممکن است مواردی مانند ابعاد، اندازه، سطح و میزان آن به جهت اعتمادسازی، مثلا در یک دوره‌ای شامل محدودیت‌هایی شود ولی اصل موضوعِ غنی‌سازی اصلا قابل مذاکره نیست؛ همین‌طور بحث تحریم‌ها. منظور و مقصود ما از مذاکره، رفع تحریم‌هاست. رفع تحریم‌ها در هر شرایطی، یکی از پایه‌های مذاکره ما هست و این مورد پذیرش دو طرف قراردارد.
در همین حال آکسیوس و آسوشیتدپرس به‌نقل از یک مقام آمریکایی گفتند: «ما از نتیجه امروز مذاکرات، دلگرم شده‌ایم و مشتاقانه منتظر نشست بعدی هستیم که در آینده نزدیک، برگزار خواهد شد.» به‌گفته این مقام آمریکایی، این دور از مذاکرات حدود سه ساعت در مسقط، پایتخت عمان، که میانجی مذاکرات است، طول کشید.
بدر بو سعیدی، وزیر خارجه عمان نیز اعلام کرد: مذاکرات هسته‌ای در عمان دربردارنده ایده‌های مفید و نوآورانه‌ای بود که نشان‌دهنده تمایل به دستیابی به یک توافق شرافتمندانه است. وی خبر داد دور مذاکرات هسته‌ای آتی میان واشنگتن و تهران، به‌محض رایزنی دو طرف با مقامات عالی رتبه دو کشور برگزار خواهد شد.
اظهارات افراد درگیر در مذاکرات هم نشان‌دهنده پیچیدگی فضای گفت‌وگوهاست و هم حکایت از تمایل طرفین به ادامه مسیر دیپلماتیک دارد؛ حتی در شرایطی که طرف آمریکایی، مواضع دوگانه و پرابهامی را اتخاذ کرده و تلویحا به پایان‌دادن به مذاکرات تهدید کرده بود. این دور از مذاکرات، با حضور هیأت‌های تخصصی دو طرف و در قالب گفتوگوهای غیرمستقیم برگزار شد؛ در روزهایی که واشنگتن تلاش می‌کرد با بالا‌بردن سطح فشارها، مذاکرات را در فضایی پر از بدبینی و مطالبه‌های حداکثری پیش ببرد و تیم ایرانی را مرعوب فضاسازی خود کند، این آمریکا بود که یک‌بار دیگر دوگانگی در مواضع را نشان داد. برای فهم بهتر فضای پیش از مذاکرات بهتر است آخرین موضع‌گیری‌های ویتکاف پیش از دور چهارم گفتوگوها را یک‌بار دیگر بررسی کنیم.
۴۸ ساعت پیش از مذاکرات؛ پیش‌شرط‌های غیرواقع‌بینانه آمریکا
تنها دو روز پیش از آغازگفت‌وگوها در مسقط، استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، در مصاحبه‌ای ۴۰ دقیقه‌ای در ساختمان اجرایی آیزنهاور، لحن تندی از سیاست دولت متبوعش ارائه داد؛ سیاستی مبتنی بر تهدید، حداکثرخواهی و فشار. او در بخشی از این گفت‌وگو، با اشاره به احتمال شکست مذاکرات گفت: «اگر فکر کنیم مذاکرات روز یکشنبه سازنده نخواهد بود، مسیر متفاوتی را انتخاب خواهیم کرد.» ویتکاف که به‌وضوح از برنامه غنی‌سازی ایران عصبانی به‌نظر می‌رسید، اظهارات تندی علیه فعالیت هسته‌ای ایران مطرح کرد: «ما باید سه تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در فردو، نطنز و اصفهان را برچینیم. برنامه غنی‌سازی اورانیوم در ایران دیگر نمی‌تواند وجود داشته باشد. آنها نمی‌توانند سانتریفیوژ داشته باشند. این خط قرمز ماست - بدون غنی‌سازی!» او همچنین افزود: «اگر بتوانیم ایران را وادار کنیم که داوطلبانه از یک برنامه غنی‌سازی کنار برود، این دائمی‌ترین راه برای اطمینان از عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است.» در اظهارات او، نه‌تنها نشانی از پذیرش حقوق ایران به‌عنوان عضو NPT دیده نمی‌شد، بلکه طرح مطالباتی برخلاف معاهدات بین‌المللی به‌صراحت دنبال می‌شد. از جمله در بخش دیگری از این مصاحبه که گفت: «ایران باید تمام تأسیسات غنی‌سازی را نابود کند... ما توافقی مانند برجام را که تعهدات ایران را به پایان برساند، نخواهیم پذیرفت.» با وجود مواضع سختگیرانه، ویتکاف تلاش کرددربخشی از مصاحبه، چهره‌ای دیپلماتیک از ترامپ نشان دهد. او گفت: «رئیس‌جمهور ترامپ به صلح از طریق قدرت معتقد است... اگر بتوان از راهی مسالمت‌آمیز به راه‌حلی موفق و به‌نفع ایالات متحده رسید، این بهترین نسخه برای حل مشکلات جهانی است.»
پاسخ ایران؛ حقوق غیرقابل مذاکره
در واکنش به این اظهارات، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و رئیس هیأت مذاکره‌کننده پیش از عزیمت به عمان جهت حضور در مذاکرات ایران و آمریکا، تناقض‌گویی‌های واشنگتن را که هر‌بار خط‌قرمز جدیدی را مطرح می‌کند، محکوم کرد. وی گفت: تناقض موجود هم در داخل اتاق مذاکره یا بیرون آن یا در فضای رسانه‌ای را شاهد هستیم. مواضع طرف مقابل مرتب عوض و جابه‌جا می‌شود که یکی از مشکلات مذاکره است. جمهوری اسلامی ایران برعکس طرف مقابل مواضعی شناخته‌شده و مبتنی بر اصول دارد؛ ما در یک خط کاملا مستقیم حرکت کردیم و مواضع ما کاملا روشن است. عراقچی تاکید کرد: برنامه هسته‌ای ایران از پایه‌های حقوقی و قانونی قوی برخوردار است و تمامی ابعاد صلح‌آمیز آن همواره تحت نظارت آژانس بوده و خواهد بود. این جزو حقوق مردم ایران است که قابل مذاکره و معامله نیست. غنی‌سازی یکی از دستاوردها و افتخارات ملت ایران است و برای این غنی‌سازی هزینه سنگینی پرداخت شده و خون دانشمندان هسته‌ای ما پای این دستاورد وجود دارد و قطعا قابل معامله نیست؛ این موضع روشن ما بوده و همواره آن را اعلام کرده‌ایم. وی با اشاره به آمادگی ایران برای اعتمادسازی و انجام اقدامات بیشتر در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای، گفت: این موضوع همواره جزو اولویت‌های ما بوده و در مذاکرات گذشته نیز مورد توجه قرار گرفته است. اکنون نیز براساس همین منطق، طرحی را به طرف‌های مقابل ارائه داده‌ایم که می‌تواند صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را تضمین کند. آنها نیز طرح خود را ارائه داده‌اند اما متأسفانه شاهد ایده‌های متناقضی از سوی آنها هستیم. عراقچی تصریح کرد: مباحث مذاکراتی باید در پشت میز مذاکره انجام شود و طرح آنها در رسانه‌ها برخلاف منش مذاکرات است و جدیت و اراده طرف مقابل را زیر سؤال می‌برد. ما امیدوار هستیم در این دور بتوانیم مذاکراتی کاملا سازنده و رو به‌جلو با حفظ مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران داشته باشیم. او ادامه داد: اگر هدف حصول اطمینان از این است که جمهوری اسلامی ایران سلاح هسته‌ای نخواهد داشت، این کاملا قابل حصول است و توافقی با این مضمون حتما قابل دسترس خواهد بود اما اگر تقاضاهای غیرمعقول، غیرواقعی یا غیرقابل عملیاتی‌شدن مطرح شوند، طبیعی است که مذاکره با مشکل مواجه خواهد شد.
مسقط؛ تقابل میان روایت‌ها و اراده‌ها
ایران به‌شکل روشن نشان داده که مسیر دیپلماسی را با منطق و صلابت دنبال می‌کند. جمهوری اسلامی ایران بر حق خود برای غنی‌سازی در چارچوب NPT ایستاده و در عین حال، راه را برای توافقی واقع‌بینانه باز گذاشته است.آن‌چه اکنون پیش روی این فرآیند است، نه صرفا ادامه مذاکرات بلکه مواجهه دو منطق متضاد است: منطقی که حقوق ملت‌ها را به‌رسمیت می‌شناسد و منطقی که می‌خواهد از موضع قدرت، همه‌چیز را تحمیل کند.
هشدار ایران نسبت به عواقب سوءاستفاده اروپا از مکانیزم ماشه
وزیر امورخارجه کشورمان در یادداشتی در روزنامه فرانسوی لوپوئن نسبت به استفاده از سازوکار ماشه توسط اروپا هشدار داد.سیدعباس عراقچی دراین روزنامه نوشت:ایران موضع خوددربرابراحتمال استفاده اروپایی‌ها ازمکانیسم‌ماشه را به‌صورت شفاف اعلام کرده است. ما به‌صورت رسمی به تمامی امضاکنندگان برجام هشدار داده‌ایم که سوءاستفاده از سازوکار ماشه عواقبی به‌همراه خواهد داشت؛ از جمله این‌که نه‌تنها به نقش اروپا در این توافق پایان می‌دهد، بلکه این اقدام به‌صورت بالقوه به افزایش تنش‌هایی غیرقابل ترمیم نیز منجر خواهد شد. وی تاکید کرد: سه کشور اروپایی باید از خود بپرسند چرا به چنین بن‌بستی گرفتار شده‌اند. در دوران دولت قبلی آمریکا، سه کشور اروپایی به‌عنوان واسطه کلیدی گفتوگوهای غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن در این گفتوگوها نقش داشتند و ایران هم به‌طور سازنده‌ای با آنان همکاری کرد اما زمانی که اراده سیاسی در واشنگتن برای رسیدن به یک توافق از بین رفت، اروپایی‌ها نیز به‌تدریج تلاش‌های خود در این زمینه را قطع کردند. آنها به‌جای تطبیق خود با شرایط جدید، موضع تقابلی گرفتند و از بهانه‌هایی مانند حقوق بشر و روابط مشروع ایران با روسیه استفاده کرده و از تحرکات دیپلماتیک برای احیای توافق هسته‌ای دست کشیدند.سیدعباس عراقچی در ابتدای این یادداشت نوشت: دو کشور انگلیس و فرانسه که حدودیک قرن پیش مرزهای نوین آسیای غربی را ترسیم می‌کردند، اکنون در وضعیتی گرفتار شده‌اند که از تحولات دیپلماتیک منطقه کنار گذاشته شده‌اند، به‌طوری‌که دیپلمات‌های اروپایی در مهم‌ترین گفتوگوهای در جریان منطقه - از جمله مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده- صرفا در نقش ناظرانی منفعل ظاهر شده‌اند. واقعیت این است که انفعال کنونی اروپا نتیجه راهبردی است که آنان انتخاب کرده‌اند؛ راهبردی که به همه و از جمله خود آنان آسیب رسانده است. شرکت‌های اروپایی به‌جای عمل به تعهدات دولت‌های خود، به تحریم‌های آمریکا پایبند ماندند. رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان افزود: هنگامی که درسال۲۰۱۸ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به‌صورت یک‌جانبه از برجام بیرون آمد (در دوره اول ریاست‌جمهوری خود)، اروپا باید تصمیمی قاطعانه می‌گرفت. در همان زمان، برونو لومر، وزیر دارایی وقت فرانسه، در واکنش به خروج یک‌جانبه ترامپ از برجام، اعلام کرد که اروپا «رعیت» واشنگتن نخواهد بود اما در عمل، سه کشور اروپایی یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان نتوانستند این را ثابت کنند؛ به‌طوری که مزایایی اقتصادی که بنا بود ایران از برجام به دست‌آورد، هیچ‌گاه عملیاتی نشد، چرا که شرکت‌های اروپایی تصمیم گرفتند به‌جای عمل به تعهدات دولت‌های خود، به تحریم‌های آمریکا پایبند بمانند.
