سالمندان یا گنجینه‌های ناشناخته

به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا، در میان شلوغی‌های روزمره و بحث‌های پرشور درباره آینده اقتصادی و اجتماعی جامعه، گاهی مسائلی وجود دارند که در هیاهوی اولویت‌ها به حاشیه رانده می‌شوند.

یکی از این موضوعات، وضعیت سالمندان جامعه است؛ افرادی که به‌رغم نقش‌آفرینی‌های مهم در گذشته، امروز با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند، اما آیا جامعه‌ای که روزی بر شانه‌های این نسل ساخته شد، امروز توانسته باری از دوش آن‌ها بردارد؟

نشست شورای سالمندان استان کهگیلویه و بویراحمد پس از سال‌ها وقفه فرصتی شد تا بار دیگر نگاه‌ها به سمت این قشر ارزشمند، اما اغلب نادیده‌گرفته‌شده جلب شود. در فضایی که کاهش نرخ باروری و افزایش سالمندی، آینده جمعیتی استان را تهدید می‌کند، این نشست به موضوعاتی، چون تکریم سالمندان، توانمندسازی آن‌ها و اهمیت سیاست‌های جمعیتی پرداخت. اما آیا این نشست می‌تواند تغییری اساسی در رویکرد‌ها و سیاست‌ها ایجاد کند؟

بر اساس آماری که اسماعیل دامیار، مدیرکل بهزیستی کهگیلویه و بویراحمد در اولین جلسه انجمن دبیرخانه شورای سالمندان این استان ارائه کرد، ۵۱ هزار نفر از جمعیت ۷۲۶ هزار نفری استان را سالمندان تشکیل می‌دهند.

این آمار که بر پایه آخرین سرشماری‌ها ارائه شده، نشان می‌دهد که استان کهگیلویه و بویراحمد از نظر درصد سالمندان، در رتبه ۲۸ کشوری قرار دارد.

این رتبه‌بندی شاید در نگاه اول وضعیت بهتری را نسبت به سایر استان‌ها نشان دهد، اما در عمق خود، واقعیت‌های پیچیده‌تری را منعکس می‌کند.

افزایش سالمندی در استان‌هایی که منابع و زیرساخت‌های کافی برای ارائه خدمات به این قشر ندارند، می‌تواند تبعاتی جدی به همراه داشته باشد. کهگیلویه و بویراحمد که از نظر شاخص‌های توسعه‌ای همچنان با مشکلاتی روبه‌روست، نیازمند رویکردی فعال‌تر و جامع‌تر در مواجهه با مسائل سالمندان است.

دامیار همچنین به تعریف جدید سازمان بهداشت جهانی از سالمندی اشاره کرد. او گفت که ۶۰ سالگی به‌عنوان آغاز سالمندی تعریف می‌شد، اما اخیراً این مرز به ۷۰ سالگی افزایش یافته است. با این حال، او تأکید کرد که چنین تغییراتی نباید به کاهش توجه به سالمندان منجر شود. او تقسیم‌بندی جدیدی را نیز مطرح کرد که بر اساس آن، افراد بین ۷۰ تا ۷۴ سال "سالمند جوان"، ۷۵ تا ۹۰ سال "سالمند میانسال" و بالای ۹۰ سال "سالمندِ سالمند" نامیده می‌شوند.

این تقسیم‌بندی شاید تلاشی برای کاهش بار منفی واژه سالمندی باشد، اما به‌تن‌هایی نمی‌تواند مشکلات این قشر را حل کند.

نشست شورای سالمندان در کهگیلویه و بویراحمد؛ بازخوانی اولویت‌های فراموش‌شده

پس از سال‌ها غفلت، شورای سالمندان استان کهگیلویه و بویراحمد بار دیگر تشکیل جلسه داد. این نشست که به ریاست یدالله رحمانی، استاندار استان برگزار شد، موضوعاتی همچون تکریم سالمندان، توانمندسازی آنان و کاهش نرخ باروری که در سال‌های اخیر به یکی از نگرانی‌های اصلی سیاست‌گذاران تبدیل شده است را محور قرار داد. اما آیا این نشست می‌تواند نقطه آغازی برای تحولی ملموس باشد؟

بازگشت به یک دغدغه قدیمی

نشست شورای سالمندان، که برای نخستین بار پس از سال‌ها برگزار شد، تلاش داشت تا نگاه‌ها را به سمت چالش‌هایی معطوف کند که در دهه گذشته در اولویت سیاست‌گذاری‌های استانی قرار نگرفته بودند. رحمانی در این نشست با اشاره به اهمیت بهره‌گیری از تجربیات سالمندان گفت: «سالمندان جامعه ما سرمایه‌هایی بزرگ و گنجینه‌ای از تجربیات هستند. توجه به مشکلات آن‌ها و توانمندسازی‌شان نه تنها مسئولیتی اجتماعی، بلکه یک ضرورت فرهنگی و اخلاقی است.».

اما این سخنان در حالی مطرح شد که وضعیت کنونی سالمندان در استان کهگیلویه و بویراحمد، با مشکلاتی جدی مواجه است. بسیاری از سالمندان به دلیل کمبود زیرساخت‌های رفاهی و حمایتی در مناطق کمتر توسعه‌یافته، با دشواری‌هایی، چون نبود دسترسی به خدمات درمانی، فشار‌های مالی و انزوای اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کنند.

چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی جامعه سالمندی

یکی از محور‌های اصلی این نشست، توانمندسازی سالمندان بود. رحمانی بر اهمیت این موضوع تأکید کرد و گفت: «تلاش برای توانمندسازی سالمندان و ایجاد شرایطی که آن‌ها بتوانند به استقلال برسند، باید در اولویت نهاد‌های مسئول قرار گیرد.»

او همچنین از سازمان‌هایی، چون تأمین اجتماعی، کمیته امداد امام خمینی (ره)، دانشگاه علوم پزشکی و بهزیستی خواست تا وظایف خود را در این زمینه با کیفیت بالاتری انجام دهند.

اما پرسش اینجاست که توانمندسازی سالمندان در شرایط کنونی چگونه می‌تواند عملی شود؟ تجربه نشان داده است که بدون بودجه کافی و برنامه‌ریزی دقیق، بسیاری از طرح‌های مرتبط با سالمندان به مرحله اجرا نمی‌رسند. از سوی دیگر، در استانی مانند کهگیلویه و بویراحمد، که با مشکلات اقتصادی و زیرساختی متعددی مواجه است، اجرای چنین برنامه‌هایی می‌تواند به چالشی بزرگ تبدیل شود.

موضوع سالمندان در استان‌های کمتر توسعه‌یافته‌ای، چون کهگیلویه و بویراحمد، اغلب از اولویت‌های سیاست‌گذاری فاصله داشته است. این استان، که به دلیل وضعیت اقتصادی و اجتماعی خاص خود با چالش‌های متعددی روبرو است، شاهد رشد جمعیت سالمندان و کاهش هم‌زمان نرخ باروری بوده است.

کاهش نرخ باروری؛ زنگ خطری برای آینده استان

یکی دیگر از موضوعات کلیدی مطرح‌شده در این نشست، کاهش شدید نرخ باروری در استان بود. بر اساس آمار ارائه‌شده توسط دانشگاه علوم پزشکی استان، میانگین باروری در کهگیلویه و بویراحمد طی دهه گذشته از ۶ فرزند به سه فرزند کاهش یافته است. این کاهش، که در مقایسه با استاندارد‌های جهانی بسیار سریع رخ داده است، نشان‌دهنده تغییری عمیق در ساختار اجتماعی و جمعیتی استان است.

رحمانی در این باره هشدار داد و گفت: «در کشور‌های پیشرفته، کاهش جمعیت سالمندی طی چندین دهه به وقوع پیوسته است، اما در کشور ما، این تغییر تنها طی یک دهه اتفاق افتاده است. این روند می‌تواند پیامد‌های اجتماعی و اقتصادی جدی به همراه داشته باشد.»

کاهش نرخ باروری به معنای کاهش جمعیت جوان و فعال اقتصادی در آینده است. این امر نه تنها بر توسعه استان تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند فشار مضاعفی بر سیستم‌های حمایتی و بازنشستگی ایجاد کند. در چنین شرایطی، اجرای سیاست‌های مرتبط با جوانی جمعیت، که استاندار آن را به‌عنوان یکی از راهکار‌های کاهش اثرات سالمندی مطرح کرد، ضروری به نظر می‌رسد.

زیرساخت‌های ضعیف؛ مانعی بر سر راه حمایت از سالمندان

یکی از نکات قابل‌توجه مطرح‌شده در این نشست، تأکید استاندار بر توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز برای ارائه خدمات به سالمندان بود. او گفت: «تأمین منابع پایدار برای اقدامات حمایتی باید یکی از اهداف اصلی این شورا باشد.»

در حالی که این سخنان نشان‌دهنده درک ضرورت توجه به سالمندان است، اما تجربه سال‌های گذشته حاکی از آن است که توسعه زیرساخت‌های حمایتی در استان با موانع متعددی مواجه است. بسیاری از سالمندان در مناطق روستایی و محروم استان به خدمات اولیه درمانی و حمایتی دسترسی کمتری دارند. این در حالی است که وعده‌های پیشین درباره گسترش مراکز نگهداری سالمندان یا ایجاد امکانات رفاهی نیز باید محقق شود.

آینده شورای سالمندان؛ از تصمیم‌گیری تا اقدام عملی

در پایان نشست، رحمانی بر لزوم تشکیل منظم جلسات شورای سالمندان تأکید کرد و گفت: «هر سه ماه یک‌بار باید جلسه این شورا برگزار شود و تمامی دستگاه‌های اجرایی، گزارشی از اقدامات خود در راستای بهبود وضعیت سالمندان ارائه دهند.» او همچنین تشکیل بنیاد فرزانگان سالمندان را به‌عنوان یکی از راهکار‌های استفاده از تجربیات سالمندان پیشنهاد داد.

اما این شورا چگونه می‌تواند به نهادی عملیاتی و کارآمد تبدیل شود؟ تجربه نشان داده است که بسیاری از شورا‌ها و نهاد‌های مشابه، به دلیل نبود برنامه‌ریزی دقیق و تأمین مالی مناسب، به‌جای ایفای نقش موثر، به ساختاری تشریفاتی تبدیل شده‌اند. در چنین شرایطی، موفقیت این شورا به اراده و همکاری تمامی نهاد‌های مرتبط بستگی دارد.

گامی در مسیر درست

نشست شورای سالمندان استان کهگیلویه و بویراحمد، فرصتی برای بازاندیشی در وضعیت این قشر و سیاست‌های مرتبط با آن‌ها بود. نشست شورای سالمندان، هرچند گامی مثبت در جهت جلب توجه به مشکلات این قشر بود، اما به نظر می‌رسد که برای تحقق وعده‌ها و اهداف مطرح‌شده، راهی طولانی در پیش است.

با توجه به چالش‌های ساختاری و اقتصادی استان، تحقق اهداف مطرح‌شده در این نشست مستلزم تخصیص منابع مالی کافی، هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی و اراده جدی برای تغییر است. تنها در این صورت است که می‌توان امیدوار بود سالمندان به‌عنوان گنجینه‌ای از تجربیات و سرمایه‌های انسانی، از جایگاهی شایسته در جامعه برخوردار شوند.

اگر مسئولان بتوانند این شورا را به نهادی عملیاتی و تأثیرگذار تبدیل کنند، می‌توان امیدوار بود  سالمندان، به‌عنوان گنجینه‌ای از تجربیات و سرمایه‌های انسانی، جایگاه شایسته‌تری در جامعه پیدا کنند.