کودکان، بی‌دفاع دربرابر آلودگی

در این روزهای آلوده و در میان همه هشدارها و آرزوها برای بهبود وضعیت، و با وجود تعطیلی‌ها و برگزاری کلاس‌های آنلاین، چقدر به سلامت کودکان خود توجه داریم؟ زهرا شعبان‌زاده، کارشناس واحد مدیریت خطر و بلایا در مرکز بهداشت شمال تهران، در گفت‌وگو با جام‌جم به این سؤال پاسخ می‌دهد.
آنچه بدیهی و آشکار به نظر می‌رسد این است که امروزه آلودگی هوا به‌عنوان یک مشکل جدی در سطح ملی و بین‌المللی شناخته می‌شود. اما آلودگی هوا به چه معناست؟ متخصصان بر این باورند که آلودگی به وجود فلزاتی مانند سرب و آلاینده‌هایی نظیر ازن اشاره دارد که در هوا بیش از مقادیر مجاز وجود دارند. در این راستا، وارونگی دما می‌تواند فلزات سنگینی مانند سرب را در سطوح پایینی تجمع دهد. اما آنچه که در میان همه آلودگی‌ها و غبار ممکن است نادیده گرفته شود، کودکان هستند. «کودکان و نوزادان ازجمله حساس‌ترین افراد جامعه نسبت به آلاینده‌های هوا محسوب می‌شوند؛ به‌گونه‌ای که جالب است بدانید به‌دلیل قد کوتاه خود، این قشر بیشترین قربانیان سرب در زمان وارونگی هوا هستند. از طرف دیگر، هرچه میزان ذرات آلاینده در هوا بیشتر باشد، کار و فعالیت ریه‌ها دشوارتر می‌شود، زیرا باید اکسیژن بیشتری را جذب و دی‌اکسیدکربن بیشتری را دفع کنند. واقعیت این است که آلودگی هوا ابتلا به آسم را در کودکان افزایش می‌دهد. درواقع، کودکان به‌دلیل تعداد تنفس بیشتری که نسبت به بزرگسالان دارند و همچنین قد کوتاه‌تر، بیشتر در معرض آلودگی سطحی هوای محیطی قرار می‌گیرند.» این را زهرا شعبان‌زاده، کارشناس واحد مدیریت خطر و بلایای مرکز بهداشت شمال تهران می‌گوید و معتقد است که مواد مضر موجود در هوای آلوده در مواردی به بروز آلرژی‌های شدید در بینی منجر می‌شود؛ موضوعی که به اختلالات تنفسی دامن می‌زند و ممکن است اثرات بدی روی کیفیت خواب و سلامت کودک بگذارد. تماس درازمدت با هوای حاوی میزان بیش از حد مجاز آلاینده‌ها، باعث بروز برونشیت مزمن، بیماری مزمن ریه، تنگی‌نفس، سرفه‌های مکرر و شدید، آبریزش چشم، سوزش و التهاب می‌شود.
   
حساسیت بیشتر در کودکان 
قریب‌به‌اتفاق متخصصان عفونی و سلامت معتقدند که کودکان نسبت به اثرات آلودگی‌هوا حساس‌ترند، زیرا سیستم ایمنی و ارگان‌های رشدشان هنوز به‌طور کامل تشکیل نشده است. زهرا شعبان‌زاده نیز این موضوع را تأیید می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: «به‌طور مثال، سربی که وارد بدن می‌شود، به آسانی در استخوان‌های کودکان که به‌سرعت در حال رشد هستند، رسوب می‌کند.» قرارگرفتن کودکان در معرض آلاینده‌های سمی هوا در دوره نوزادی و کودکی می‌تواند بر رشد و توسعه سیستم تنفسی، اعصاب، غدد و سیستم ایمنی بدن تأثیر بگذارد. شعبان‌زاده از جنب‌وجوش بچه‌ها هم به‌عنوان عاملی برای آسیب بیشتر در آلودگی می‌گوید: «بچه‌ها همیشه به‌خاطر جنب‌وجوش زیاد، بیشتر از بزرگسالان تنفس می‌کنند. وقتی کودکی مشغول بازی است، بیش از مواقع دیگر نفس می‌کشد.  از طرفی، کودکان آن‌طور که بزرگسالان نسبت به آلاینده‌های محیطی واکنش نشان می‌دهند، واکنشی ندارند. درحالی‌که بزرگسالانی که در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرند ممکن است سرفه کنند، ریه‌شان خشک شود و گلودرد و سردرد بگیرند. برخی کودکان حتی بی‌آن‌که سرفه یا احساس ناراحتی کنند، دچار نارسایی ریه می‌شوند.»
   
تغذیه را جدی بگیرید
 اما تغذیه کودکان هم در این روزهای آلوده، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است: «میوه‌ها و سبزی تازه، از مواد غذایی بسیار مهم هستند که هنگام تشدید آلودگی هوا باید به مقدار زیاد در برنامه غذایی روزانه گنجانده شود.با خوردن میوه‌ها و سبزیجات تازه و کمتر مصرف‌کردن فست‌فودها و غذاهای آماده، می‌توانیم از سلامت کودکان تا حدودی در برابر این پدیده مواظبت کنیم. فراموش نکنید یکی از میوه‌هایی که خوردن آن در ایام تشدید آلودگی هوا توصیه می‌شود، سیب است؛ سیبی که سرشار از پکتین است. 

سپری در برابر آلودگی
برای رفع آلودگی که از ما کاری برنمی‌آید اما حداقل کاری که می‌توانیم در برابر این روزهای غبارگرفته انجام دهیم، حفاظت هرچه بیشتر از کودکان است.زهرا شعبان‌زاده برای این حفاظت، توصیه‌هایی کاربردی دارد:«بهتر است وسایل اتاق بچه‌ها را با پارچه نم‌دار، یک‌به‌یک تمیز کنیم تا ذرات معلق نشسته روی اشیا پاک شود. از طرف دیگر، درروزهایی که به‌علت آلودگی هوا از سوی سازمان‌های مسئول، مدارس و مهد‌های‌کودک تعطیل اعلام می‌شود  کودکان آسیب‌پذیر که بیشتر شیرخواران و کودکان زیر پنج سال هستند، به‌هیچ‌وجه نباید از منزل خارج شوند و در معرض هوای آلوده قرار بگیرند. اما درصورت ضرورت وخروج از منزل، روی صورت کودک ماسک قرار دهید. ماسک‌ها تا حد زیادی از ورود برخی آلاینده‌های خطرناک، گردوغبار و باکتری‌ها به ریه‌ها جلوگیری می‌کنند.»