بازی‌های فراموش‌شده درس‌آموز

شاید یکی ازخاطرات خوب نسل‌های قدیمی‌تر مخصوصا دهه‌های ۶۰ و۷۰،همین بازی‌های سنتی مختص هر قومی از کشور بود. به‌هرحال بازی‌ها به‌عنوان یکی از ابتدایی‌‌ترین رفتارهای حرکتی کودک مطرح است وکودکان از طریق بازی به نتایج مهمی ‌دست پیدا می‌‌کنند. از سوی دیگر بازی‌های بومی، محلی وروستایی غنی از آداب، رسوم و خرده‌فرهنگ‌‌هایی است که بیانگر فرهنگ اصیل مردم هر دیار بوده و هریک از این بازی‌ها میراث فرهنگی مردم آن کشور است. میراثی که چند سالی می‌شود مغفول مانده است. در سال‌های نه‌چندان دور بازی‌های بومی و محلی محفلی برای انس و الفت بیشتر کودکان و نوجوانان به‌شمار می‌رفت و کارکردهای مختلفی داشت، اما امروزه با گسترش شهرنشینی و زندگی‌های آپارتمانی، این نوع بازی‎‌ها به‌نوعی جای خود را با بازی‌های دیجیتالی و رایانه‌ای عوض کرده‌اند. گویی بازی‌های محلی،درمیان نسل آلفا و امروزی غریبی می‌‌کند. امروزه با گسترش تکنولوژی و از همه مهم‌تر گسترش شبکه‌های مختلف اجتماعی،درزمانی نه‌چندان دورکه بازی‌های بومی و محلی جایگاه بسیار ویژه‌‌ای را در جای‌جای ایران‌زمین داشت، اما اکنون به دست فراموشی سپرده شده است.
     
بازی‌های بومی، میراثی ملی 
بازی فقط استراحت کودکان دراوقات فراغت نیست،بلکه مهم‌ترین عامل آموزش غیرمستقیم برای آنان به‌شمارمی‌رود.این درحالی‌است که مهم‌‌ترین و موثرترین راه برای برقراری ارتباط با کودک، تربیت بهتر و نفوذ در دنیای ساده و زیبای کودکی، بازی است. حالا بماند که پدر و مادر به‌عنوان اولین همبازی‌های کودک پررنگ‌‌ترین نقش رادر فرآیند رشد ذهنی، روانی، جسمی و مهارت‌های زندگی به عهده دارند. اما گروه همسالان و دیگر همبازیان کودک را بیشترمی‌توانیم در بازی‌های سنتی و بومی شاهد باشیم. به همین دلیل است که اهمیت این بازی‌ها دردنیای امروز دوچندان می‌شود.امان‌ا...قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به نقش مهم بازی‌های بومی ومحلی می‌گوید:«این بازی‌هامیراث،هویت ملی، پاسداری ازفرهنگ، ارزش‌ها و هنجارهای ملی به‌شمار می‌روند. از طرفی به گذران اوقات فراغت و افزایش حس همدلی در بین کودکان منجر می‌شود.» درحال‌حاضر بخش عظیمی از اختلالات در یادگیری کودکان، کمبود توجه و تمرکز آنان به نوع بازی‌‌هاست.
     
بازی‌های سنتی پذیرش نقش‌های بزرگسالی
عمو زنجیرباف، قایم‌باشک، کلاغ پر، گل یا پوچ، لی‌لی، هفت‌سنگ، وسطی و چندین بازی دیگر که هریک نامی آشنا برای نسل‌هایی از ایرانیان است. بازی‌های فراموش‌شده‌ای که به تاریخ پیوسته و امروزه در کلانشهرها، شهرهای کوچک و حتی روستاها، جای خالی آن در بین کودکان حس می‌شود. قرایی‌مقدم نیز بر این باور است که بازی‌های سنتی پیام‌های محبت و همبستگی را در بین نسل جدید تقویت می‌کند. وی همچنین می‌افزاید: «با توجه به فرهنگ و قومیت هریک از شهرهای کشور، نوعی از بازی‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند که دارای تنوع و گوناگونی خاصی نیز هستند. بنابراین هرقدر کودکان ما در حفظ و پاسداشت این بازی‌ها بکوشند و بر آن ارج نهند، در حقیقت باعث افزایش سرمایه اجتماعی در کشور شده‌اند.» بازی‌هایی که در فرهنگ هر جامعه‌ای وجود دارد، متناسب با آن جامعه و آداب و رسوم طراحی، ساخته و پرداخته می‌شود. درواقع این بازی‌ها کودکان را برای پذیرش نقش‌های مختلف در بزرگسالی آماده می‌کنند. این آمادگی‌ها نیز گامی موثر در موفقیت‌ها به‌شمار می‌روند، چراکه دوره‌های طلایی رشد کودک از مسیر بازی می‌گذرد و در فرآیند طبیعی بازی‌ها، کودکان ابتدا خود و سپس جهان بیرون را درک کرده و می‌شناسند.
     
بازی‌های مدرن در برابر بازی‌های محلی
امروزه با افزایش جمعیت و گسترش آپارتمان‌نشینی، گرایش کودکان بیشتر به‌سوی بازی‌های تک‌نفره و بازی‌های رایانه‌ای سوق پیدا کرده و بازی‌های سنتی دیگر رنگ و بوی قدیم را ندارند. بازی‌های مدرن کنونی فرصتی برای ارتباط چهره‌به‌چهره در کودکان ایجاد نمی‌کند و افراد به‌تنهایی این نوع بازی‌ها را انجام می‌دهند. از طرفی این نوع از بازی‌ها به سکوت و تنهایی نیاز دارند که به کاهش ارتباط با دیگران منجر می‌شوند، اما بازی‌های بومی و محلی بسیار مفرح وجذاب بوده ودر کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی بسیار موثر هستند. در گذشته بازی‌های سنتی کمک شایانی به هماهنگی چشم و دست، ایجاد تمرکز، کمک به تقویت حافظه شنیداری یا دیداری و... ‌کرده که امروزه با حذف و جایگزینی نرم‌‌افزارهای بازی و بازی‌‌های مجازی به افزایش این اختلالات در کودکان دامن زده شده است.سوی دیگرماجراگروهی‌بودن بازی‌های سنتی است که بافعالیت‌های حرکتی همراه است.این فعالیت‌هابه رشدحسی و حرکتی کودک و کسب مهارت‌های حرکتی که یکی از عوامل زیربنایی فعالیت‌های شناختی است، کمک می‌‌کند. بااین‌حال بهتر است مذاق و سلیقه کودکان و نوجوانان امروزی را به سمت بازی‌هایی پیش ببریم که پیشینه تاریخی کشورمان را در بر دارد. نقش مدارس در آموزش و انجام این بازی‌ها رانباید نادیده‌گرفت. بهتراست که آموزش‌وپرورش برای آموزش بازی‌های محلی در زنگ‌های ورزش مدارس و حتی در کتاب‌های درسی به‌طور خاص برنامه‌‌ریزی کند.