بازی؛ کلیدورود به دنیای کودکان

نکته جالب توجه اینجاست که در اغلب موارد کودکان مابرای بازی‌کردن به اسباب‌بازی‌های پیچیده گران‌قیمت نیاز ندارند.خیلی وقت‌هااسباب‌بازی‌های ساده وارزان وحتی اسباب‌بازی‌هایی که ممکن است بتوان در خانه و ازموادساده و حتی بازیافتی تهیه کرد، می‌تواند ساعت‌ها کودک شما را سرگرم کرده و خلاقیت اورا تحریک کند و به رشد شخصیت و استعدادهایش یاری رساند. در واقع برای انتخاب اسباب‌بازی برای فرزندان‌تان نکات مهمی وجود داردکه ممکن است موجب شودتاهم درهزینه‌های شمابرای خرید اسباب‌بازی صرفه‌جویی شودوهم فرزندان‌تان ازبازی با اسباب‌بازی‌هایی که به تناسب سن، ‌جنس واستعدادشان برای آنها تهیه کرده‌اید، بیشتر لذت ببرند وخلاقیت‌شان به شکلی مناسب پرورش یابد.

رشد هوشی کودکان با بازی و اسباب‌بازی 
همه ما دوست داریم بچه‌های باهوش داشته باشیم؛ بازی و اسباب‌بازی می‌توانند دررشد هوشی فرزندان مانقش بسیار مهمی داشته و آن را تسریع کند. این اسباب‌بازی‌های فیزیکی، اجتماعی، عاطفی و تخیلی همگی نقش مهمی در رشد کودکان سالم و سازگار ایفا می‌کنند؛ بنابراین مهم است که مجموعه‌ای از اسباب‌بازی‌ها را در اختیار کودکان قرار دهیم که هم در دسترس و هم مناسب باشند تا بتوانند از این شکل بازی به‌طور کامل بهره‌مند شوند.

شکل‌گیری شخصیت اجتماعی  
به باور بسیاری از روان‌شناسان و جامعه‌شناسان بازی و اسباب‌بازی، پیوندی عمیق با زندگی کودکان و نوجوانان دارد و نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی آنان دربزرگسالی دارد.کودکان ونوجوانان به‌وسیله انجام بازی‌های مختلف با اسباب‌بازی‌ها نقش‌های اجتماعی را می‌آموزند؛باالگوها و هنجارهای جامعه خویش آشنا می‌شوند، ارزش‌های آن را درونی می‌کنند و در راستای اجتماعی‌شدن گام برمی‌دارند. مثلا عروسک‌بازی دختربچه، تمرینی برای مادرشدن او در آینده‌است.

تحریک به تفکر و تحرک  
اسباب‌بازی مناسب کمک می‌کند تا کودک قادر به تحرک و تفکر باشد. در اصل الزامی است اسباب‌‌بازی‌ هر دو عامل حرکت و تفکر را در کنار هم داشته باشد. اسباب‌بازی‌هایی مانند بازی‌های رایانه‌ای که کودک را به یکجا‌نشینی عادت می‌دهند و تحرکش را می‌گیرند مناسب نیست و در سنین بالاتر هم باید با محدودیت در زمان استفاده، این اسباب‌بازی‌ها را در اختیار کودک قرار داد. وسایل ورزشی مانند توپ و راکت بدمینتون می‌تواند اسباب‌بازی‌های مناسبی برای کودکان ما به شمار بیایند. 

از تحریک حواس تا رشد خلاقیت 
مادران از اول دوره شیرخوارگی از راه اسباب‌بازی‌هایی مانند «جغجغه»با رنگ‌های جذاب وزنده این امکان رادارندکه سبب تحریک حواس پنج‌گانه کودک شوند. بازی‌هایی مثل «دالی‌بازی» و«قایم‌باشک‌بازی» در افزایش هوش و خلاقیت کودکان اثرگذار است. سبک اسباب‌بازی به کار گرفته‌شده و وقتی که برای بازی گذاشته می‌شود، اثر بسیار زیادی در فرآیند رشد شخصیت و آموزش‌های تربیتی در کودک‌دارد.

توسعه مهارت‌های شناختی  
وقتی بچه‌ها به مدرسه می‌روند، یادگیری مهارت‌های مهمی مثل ریاضیات و زبان را آغاز می‌کنند. با این حال حتی قبل از این‌که به مدرسه بروند، این دانش‌ها را از طریق اسباب‌بازی‌های خود یاد می‌گیرند. هر بار که کودکان بازی می‌کنند، یاد می‌گیرند که جهان و دنیای پیرامون‌شان چگونه کار می‌کند. اسباب‌بازی‌های مختلف مهارت‌های شناختی متفاوتی را به کودک شما آموزش می‌دهد. مثلا  یک بازی رومیزی به آنها کمک می‌کند تمرکز و حافظه خود را تقویت کنند یا مثلا لگوها و بلوک‌های ساختنی به پیشرفت مهارت حل مسأله کمک می‌کنند.

بهره‌گیری از عناصر طبیعت  
حضور در طبیعت برای بچه‌ها می‌تواند بسیار الهام‌بخش باشد.آب، شن، چوب، برگ وخیلی منابع بی‌خطر دیگر برای کودکان ما حکم یک‌اسباب‌بازی بی‌خطر و آموزنده را دارند. براین اساس می‌توان گفت در طبیعت سرچشمه بی‌پایان و بی‌نهایتی ازاسباب‌بازی برای کودکان موجود‌است. حضور در طبیعت و بازی با این عناصر ساده ولی الهام‌بخش می‌تواند سبب رشد جسمی،عاطفی، شخصیتی و ذهنی کودک ‌شود و زمینه پیدایش خشونت را در او کاهش دهد.

ایجاد مهارت‌های اجتماعی  
بچه‌ها وقتی با اسباب‌بازی‌ها بازی می‌کنند، مهارت‌های اجتماعی و شیوه‌های ارتباط‌گیری را هم یاد می‌گیرند. بازی با اسباب‌بازی به کودکان کمک می‌کند ابتدا با دیگران ارتباط برقرار کنند. وقتی بچه‌ها با کودکان دیگری بازی می‌کنند، مهارت‌هایی در به اشتراک گذاشتن، احترام و همکاری ایجاد می‌کنند. آنها با بازی‌های ساده‌ای همچون خاله‌بازی با کمک عروسک‌ها یا توپ‌بازی و بازی‌های گروهی یاد می‌گیرند چطور در گروه پذیرفته شوند و قوانین اجتماعی برای پذیرفته‌شدن از سوی دیگران و در عین حال مرز حقوق و منافع‌شان را در حین همین بازی‌های کودکانه و برد و باخت و به اشتراک‌گذاری اسباب‌بازی‌ها می‌آموزند. 

آموختن شیوه‌های حل مسأله  
بازی‌های هوش و طرح معما، جهت استفاده فکر کودک باعث می‌شود تا کودک از قوه فکر و تخیل خود استفاده کند، قسمت‌های گوناگون مسأله را مد نظر قرار دهد وتلاش کند تا مسأله را حل کند. کودکی که مسائل گوناگونی را در قالب بازی یا معما حل می‌کند، در رویارویی با مشکلات زندگی، مسائل علمی و...به همان صورت کارمی‌کند،چراکه آموخته است مسأله راازجهات گوناگون ببیند و شیوه درست حل شدن برای آنها را پیدا کند. این بحث نقش بسیار مفیدی درافزایش اراده ودیدگاه مثبت کودک به مباحث گوناگون دارد و در تقویت هوش او هم اثرگذار است. 

توسعه مهارت‌ توجه و تمرکز   
اسباب‌بازی‌ها به‌عنوان یک ابزار تربیتی، نقش مهمی درافزایش توجه وماندگاری درسی کودکان ایفا می‌کنند.تحقیقات نشان داده که فعالیت‌های بازی با اسباب‌بازی، میزان تمرکز و توجه کودکان را بهبود می‌بخشد. این بازی‌ها با ارائه چالش‌های ذهنی و تحریک‌های متنوع، به کودکان کمک می‌کنند تا توجه خود را به یک موضوع مشخص متمرکز کنند و اطلاعات را بهتر جذب کنند. این تجربه‌های یادگیری باعث می‌شود که کودکان با احساس خوشحالی و رضایت، مسیر یادگیری خود را طی کنند.

اهمیت تناسب سنی در تهیه اسباب‌بازی 
یکی از نکات بسیار مهم تهیه اسباب‌بازی برای فرزندان‌مان تناسب سنی اسباب‌بازی است. بدین معنا که ممکن است یک بازی برای کودکی ۸-۷ ساله بسیار مناسب باشد و برای کودکی سه‌ساله نامناسب. اسباب‌ بازی باید‌ هماهنگ و مناسب با سن و تسلط ذهنی و رشدی کودک باشد تا او با اسباب‌‌بازی به سهولت رابطه برقرار کند.تقریبا از۱۴ماهگی تا۳سالگی به دلیل رشد حس دیداری کودک، هر چیزی برای او یک جهان تازه است وقصددارد پیرامون خودراشناسایی کند؛پس باید اسباب‌‌بازی‌‌های رنگی برای او فراهم شود.در اصل هر چه در اسباب‌بازی‌ها از عناصر رنگی بیشتر استفاده شده باشد، برای کودکان در این سن جذابیت بیشتری دارد. تقریبا در ۴تا۵سالگی، پدر و مادر این امکان را دارند که کودک را با کتاب‌های تصویری رنگی قابل شست‌وشو آشنا کنند. کودک با این کتاب‌ها که قصه آسانی دارند بازی و اشکال آن را مشاهده می‌کند.اسباب‌‌بازی‌ مطلوب قادر است تصورات کودک را شکل دهد و سبب رشد حس کنجکاوی وی شود و مهارت‌های بدنی‌اش را نیرومند کند. رشد حس کنجکاوی به این معنی است که اسباب‌‌بازی‌ باید برخی مواقع هم پیچیدگی داشته باشد.از همه اینها مهم‌تر این‌که اسباب‌‌بازی‌ باید ایمن و بی‌خطر باشد. اسباب‌ بازی‌ها به خصوص برای سنین پایین‌تر نباید سطح تیز و برنده‌ای داشته و از جنس فلز، شیشه‌ و شکستنی باشد. به دلیل این‌که کودکان زیر دو سال اسباب‌بازی را به سمت دهان می‌برند،لازم است اسباب‌بازی امکان شست‌وشو وضد‌عفونی کردن داشته باشد.برای کودک یکی دو ساله فرقی نمی‌کند عروسکی گران‌قیمت داشته باشد یا عروسکی پارچه‌ای، دست‌ساز و قابل شست‌وشو. اسباب‌بازی‌های گران قیمت به سهولت خراب می‌شوند و کودک به‌هیچ‌وجه ارزش آنهارادرک نمی‌کند.بهتراست به‌جای اسباب‌بازی‌های‌گران‌قیمت‌که فقط جنبه‌ویترینی‌دارد،سراغ اسباب‌بازی‌های ساده و در عوض خلاق‌تر بروید. درصورتی که اسباب‌بازی براساس سن کودک برای او تهیه شود، درافزایش قدرت تفکر و خلاقیت او کمک بسیار زیادی می‌کند. اسباب‌بازی‌های آموزشی مانند کره هوش،جورچین‌ و خانه‌سازی‌ برای کودکان یک سال به بالا خوب است و از بعد سه سالگی نقش اسباب بازی‌هایی مثل عروسک، ماشین و بازی‌های تقلیدی مانند خاله بازی امکان افزایش قوه تخیل کودک را فراهم می‌کند. علاقه کودکان در سه سال نخست به سرعت به یک سبک اسباب‌بازی ازدست می‌رود و در این سن به اسباب‌بازی‌های متنوع نیاز دارند. دراین سن هروسیله‌ای حتی یک کفگیر یا کاسه می‌تواند برای کودک اسباب‌بازی به حساب بیاید. پدر و مادر‌ها باید دقت کنند که برخی مواقع یک اسباب‌بازی ساده بیشتر قوه تخیل و خلاقیت کودک را تحریک می‌کند.برای نمونه درصورتی که یک تکه چوب به کودک بدهید،کودک ازآن به عنوان عصا،شمشیر، تفنگ، اسب و…استفاده می‌کند، در صورتی که زمانی یک شمشیر پلاستیکی برای او این استفاده‌ها را ندارد و فقط یک شمشیر پلاستیکی است.