نگران تنهایی سالمندان

مقوله سالمندی در بسیاری از کشورها در حال تبدیل ‌شدن به یکی از مسائل جدی اجتماعی است. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، جمعیت سالمندان جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۲.۱میلیارد نفر خواهد رسید. کشور مانیز ازاین قاعده مستثنی نیست و در سال‌های آینده سالمندی از چالش‌های پیش روی ایران خواهد بود. با این‌که جامعه ایرانی در حال حاضر در «پنجره فرصت جمعیتی» قرار دارد اما پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۱۴۳۰ جمعیت سالمندان ایران به ۳۲.۱درصد خواهد رسید. 

طبق بررسی‌های انجام شده، درحال حاضر ۱۳.۲درصد جمعیت استان گیلان و ۴.۹درصد جمعیت استان سیستان و بلوچستان را سالمندان تشکیل می‌دهند و به این ترتیب استان گیلان بیشترین تعداد سالمند و استان سیستان و بلوچستان کمترین تعداد سالمند را دارند. علاوه بر آن، سهم سالمندان ایران، از رشد منفی ۱۷ درصدی در سال ۱۳۵۵ به رشد ۲۸ درصدی در سال ۱۳۹۵ رسیده است. کارشناسان کاهش خانوارهای گسترده و متمرکز در یک محله، کاهش بعد خانوار، افزایش آمار تجرد قطعی و زنانه شدن سالمندی ازجمله عوامل مؤثر در تشدید مسأله سالمندی می‌دانند. 
     
چالش‌های سالمندی جمعیت در کشور
با توجه به این‌که جمعیت کشور به سمت سالمندی در حرکت است و به گفته کارشناسان تا چندسال آینده بخش زیادی از افراد جامعه را این گروه تشکیل می‌دهند پس توجه ویژه به این مسأله در چگونگی به حداقل رساندن چالش‌های جسمی و روحی با افزایش آگاهی و اطلاعات در خانواده‌ها و جامعه امری مهم و ضروری است.زیرا سالمندان از جمله آسیب پذیرترین قشرها در جامعه محسوب می‌شوند و به دلیل شرایط جسمی و روحی خاص‌شان از دستیابی به حقوق فردی و اجتماعی محروم می‌مانند و خواسته یا ناخواسته در برابر نقض حقوق انسانی و شهروندی قرار می‌گیرند و تمایز و تبعیض آشکاری در بسیاری از ابعاد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بر آنان روا داشته می‌شود.به‌طور کلی افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی درمانی، نیاز به زیرساخت‌های مراقبت از سالمندان، ناپایداری نظام رفاهی و افزایش وابستگی سالمندان، از جمله چالش‌های افزایش جمعیت سالمندان در کشور است.
     
حفظ کرامت و منزلت اجتماعی سالمندان
گرچه سبک زندگی ایرانی اسلامی همواره در شرایط تنهایی یا زندگی مشترک از احترام و حفظ منزلت اجتماعی سالمندان حکایت دارد اما کمبود ساختارهای مناسب با زندگی سالمندی نیازمند توجه جدی به این قشر است، وضعیت زندگی سالمندان در شرایط مدرن امروز و زندگی ماشینی همراه با خدمات الکترونیکی، فرصت‌های بسیاری را برای ایفای نقش اجتماعی از این قشر حذف یا کمرنگ کرده است.به ویژه سالمندان تنها و بی‌سواد در چنین شرایطی با مشکلات بیشتری مواجهند، با یادآوری این‌که حفظ کرامت و منزلت اجتماعی سالمندان از نگاه دینی و ملی یک هنجار اجتماعی است می‌توان به بهبود وضعیت سالمندان امیدوار‌تر شد، در ادامه چنین دیدگاهی به این اصل مهم انسانی می‌توان رسید که یک فرد به صرف خارج‌شدن از چرخه کار و فعالیت و رسیدن به سن سالمندی، نادیده انگاشته نمی‌شود بلکه تلاش می‌شود تا نظام‌های ارائه خدمات در بخش‌های بهداشتی، فرهنگی، آموزشی، خدمات بیمه‌ای، حمل و نقل، بهداشت، آموزش،ارتباطات، مسکن و خدمات اداری، امکانات خود را به گونه‌ای متناسب با شرایط روانشناختی و جسمانی این افراد ارائه کنند.کارشناسان بر این باورند که توجه و تمرکز بر احساس تنهایی در سالمندان مقدمه‌ای برای درمان موفقیت‌آمیز احساس تنهایی و کاهش پیامدها و عوارض جدی آن است، مهارت‌های ارتباطی، حمایت اجتماعی و ناتوانی عملکردی نقش معناداری در پیش‌بینی احساس تنهایی سالمندان دارند، این یافته‌ها حاوی تلویحات مهمی در خصوص اهمیت این متغیرها در تجربه احساس تنهایی سالمندان است.

نقش مهم اطرافیان در پیشگیری از آسیب‌های روحی سالمندان
دکتر احمد برجعلی، روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با جام‌جم در خصوص چالش‌های سالمندی می‌گوید:«سالمندی بخشی از زندگی پس از میانسالی است.دراین دوران فرد ازنظرروانی به یک انسجام و جمع‌بندی نسبت به زندگی می‌رسد و یک برگشت به عقب می‌کند. اگر فرد در نگاه به گذشته، نسبت به رشد خود و مسئولیت‌هایی که در زندگی داشته است حس مثبت داشته باشد، به یک تمامیت از خود دست پیدا می‌کند و این دوران را به سهولت طی می‌کند اما اگر انسجام شکل نگرفته باشد و عقبگرد فرد منفی باشد، فرد دچار افسردگی می‌شود.»به گفته این روانشناس، اطرافیان در پیشگیری از بیماری‌های روحی، روانی مانند افسردگی و تنهایی نقش بسیار مهمی دارند. بنابراین آنها باید در اختیار و کنار فرد سالمند باشند و اگر سالمند درگذشته خطا و اشتباهی داشته است از سرزنش و یادآوری آن خودداری کنند.  این روانشناس با بیان این‌که در بسیاری از کشورهای دنیا، سالمندان را سرمایه‌های اصلی خود می‌دانند، تاکید می‌کند: ما باید در جامعه نگاه ارزشی نسبت به سالمندان به عنوان سرمایه‌های این کشور داشته باشیم. بنابراین نظرخواهی و تکریم منزلت سالمندان وظیفه ایست که جامعه و مردم در قبال این افراد دارند.