احترام به حق حیات با «پریزاد»

این برنامه به تهیه‌کنندگی سوده مصباح و کارگرانی رضا محمدنیا با روایتی متفاوت از موضوع «سقط عمدی جنین» در ۱۴قسمت ۲۰دقیقه‌ای سراغ خانواده‌هایی رفته‌ که به دلایل مختلف روزی طالب پایان دادن به زندگی جنین‌شان بودند اما از این تصمیم صرف نظر کردند و امروز با حضور دلبندی میان اعضای خانواده خود مسرور هستند. با تهیه‌کننده و کارگردان برنامه گپ زدیم و از آنها درباره جزئیات اثر پرسیدیم. 
   
جشنِ بودن 
اگر با برنامه «پریزاد» همراه شده‌اید، می‌دانید که زیبا بنماران در جایگاه راوی با مادرانی که تصمیم به سقط جنین داشتند، در برخی قسمت‌ها گفت‌وگو خواهدداشت و از آنها درباره علت این تصمیم (سقط جنین)، دلایل انصراف‌شان و در نهایت رضایت از حضور فرزند متولد شده در زندگی‌شان می‌پرسد. در قسمت‌هایی هم پلاتو اجرا می‌کنند. در بخش پایانی هر برنامه جشن تولدی برای آن کودک گرفته و مدال افتخار به مادران قهرمان قصه‌ها اهدا می‌شود. گفت‌وگو با کارشناسان برنامه نظیر محمدحسن آسایش و مهرنوش دارینی با محوریت و متناسب با موضوع مستند همچون اختلافات زناشویی، ترس از قضاوت، دوری از تنش در خانواده و... از دیگر بخش‌های این برنامه است که کاری از گروه خانواده و کودک شبکه تهران است و شنبه شب‌ها پخش و تکرار آن نیز سه‌شنبه‌ها ساعت۲۱ خواهدبود. 
   
مظلوم‌ترین موجودات عالم 
همان‌طور که اشاره شد، فصل تازه پریزاد سراغ سوژه‌ای حساس رفته که سوده مصباح، تهیه‌کننده برنامه در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: تهیه کنندگی من به ۹-۸ سال پیش برمی‌گردد. البته قبل از آن در سوژه‌یابی برنامه «لاک جیغ تا خدا» با آقای تفکری همکاری می‌کردیم. بعد از آن هم کار تهیه‌کنندگی و کارگردانی برنامه «آفتابگردان» را به عهده داشتم که ویژه بانوان تازه مسلمان بود و در ادامه به حوزه نجات جنین ورود پیدا کردیم. جنین‌ها مظلوم‌ترین موجودات عالم هستند و زمانی که بین مرگ و زندگی دست و پا می‌زنند، هیچ فیلمبردار و مستندسازی نیست که ندای مظلومیت‌شان را به گوش پدرها و مادران‌شان برساند.
وی ادامه می‌دهد: خرافه اشتباهی متاسفانه در فرهنگ ما متداول است که جنین را زیر چهار ماه انسان در نظر نمی‌گیرند که این کاملا با تعالیم ما تعارض دارد. حتی امروزه علم هم ثابت می‌کند که از ابتدای تشکیل جنین، به اصطلاح نرم‌افزاری درونش هست که او را به سمت انسان شدن سوق می‌دهد. در حقیقت این نرم‌افزار انسانی است که ما به آن روح می‌گوییم. نظر ما بر این است کسی که خالق این جنین است و کسانی که علم‌شان به علم این خالق وصل است، صلاحیت این را دارند که در مورد حق حیات این جنین و روح داشتن آن صحبت کنند. همین قضیه باعث شده خیلی‌ها به خودشان این اجازه را بدهند که زیر چهار ماه جنین خودشان را سقط کنند. این در حالی است که دلایل علمی داریم حتی در هشت هفتگی بعد از لقاح، جنین به محرک‌هایی که به او وارد می‌شود، واکنش نشان می‌دهد.
مصباح می‌افزاید: طبق آیه ۳۲ سوره مائده «هر کس نفسی را احیا کند مثل آن است که همه بشریت را از مرگ نجات داده» و مظلومیت بزرگ جنین‌های بی پناه علت اصلی ورود ما به این قضیه شد. در واقع همین قضیه باعث شد به این حوزه ورود کنیم و فضای مشاوره داشته‌باشیم. با مشاوره از فضای مجازی در مجموعه «هم‌نفس» شروع کردیم که مجموعه‌ای متشکل از پزشکان ماما و مشاور بود. مادران بسیاری به ما مراجعه کردند. در مشاوره انصراف‌مان را انجام دادیم و به ۶۴ علت سقط جنین رسیدیم. برای همه شیوه سقط جنین مشاوره انجام می‌دهیم. صوت‌های مختلفی را که حاصل ضبط مشاوره‌های واقعی است (ولی هویت مراجعه‌کننده اصلا مشخص نیست) را در فضای مجازی بارگذاری می‌کردیم. از این طریق دوستان مختلفی تمایل داشتند خودشان هم فضای نجات جنین را تجربه کنند. 
   
نیاز به گفتمان‌سازی و روشنگری
وی همچنین بیان می‌کند: یکی از مواردی که برای من آزاردهنده است، این‌که چرا باید دایره امر به معروف و نهی از منکر را تا این حد محدود کنیم که وقتی حرف آن به میان می‌آید، طرف احساس کند فقط می‌خواهید در حوزه عفاف و حجاب صحبت کنید. هر چند همین هم لازم است. ولی ما از پیامبرمان حدیث داریم که بزرگ‌ترین گناه بعد از شرک به خدا، کشتن فرزند است، آن هم به این علت که ممکن است بیاید و در لقمه من شریک شود. نیاز است که ما گفتمان‌‎سازی کنیم و در این حوزه آگاهی‌سازی و روشنگری داشته باشیم. لازم است مظلومیت این موجودات به گوش پدرها و مادران‌شان برسد.
مصباح ادامه می‌دهد: برای مادر لازم است جا بیفتد همین که باردار است، کرامت مادرانگی ویژه‌ای دارد. صبح‌ها اجر روزه‌دار و شب‌ها اجر شب‌زنده‌دار دارد. مقامش به شهادت نزدیک است و زایمان هم که می‌کند همه گناهانش پاک می‌شود. هر بار هم که شیر می‌دهد اجر آزاد کردن یکی از فرزندان حضرت اسماعیل را دارد. فکر کنید مادر با این قابلیت‌، شأن، عظمت و شکوه با این وسوسه‌ها به حدی می‌رسد که انتخاب می‌کند خون بچه خودش را بریزد. 
وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو عنوان می‌کند: ما از خالق خودمان نامه‌ای به نام قرآن کریم داریم. یعنی خالق ما برای همه ما پیام فرستاده و در این نامه اشاره کرده است فرزندان خود را از ترس گرسنگی نکشید، ما شما و آنان را روزی می‌دهیم. بجد می‌توانم بگویم در این چند سالی که کار مشاوره داشتیم به این نتیجه رسیدیم که جنین پایش را به زندگی نمی‌گذارد، مگر این‌که با پاقدمش قرار است درهایی از رحمت الهی باز شود یا بلایی دور شود یا گره‌ای از آن خانواده باز شود.
وی می‌گوید: از نظر ما علت‌العلل سقط عمدی جنین در کشور ما سه محور اصلی جنگ روانی شیطان است. این سه محور اصلی یکی‌اش ناامیدی و یاس از آینده است که متاسفانه هم شیطان و هم رسانه‌هایی که دستور کارشان را از دشمنان ما می‌گیرند، به‌شدت بر آن پافشاری می‌کنند بر این‌که مردم ما را به نقطه ناامیدی برسانند. ترس از تمسخر و سرزنش دیگران در رتبه‌های بعدی می‌تواند موثر و تعیین‌کننده باشد. ما تا به‌حال با مادری مواجه نشده‌ایم که سقط عمدی کند و از کارش راضی باشد. مراجعان بسیاری در فضای مجازی داشتیم که می‌گفتند ای کاش مطالبی را که شما در کانال‌تان می‌گذارید چند سال قبل می‌دیدیم. چقدر خوب است که رسانه‌ملی خودش رسانه این جنین‌های بی‌دفاع، بی‌کلام و بی‌پناه باشد؛ جنین‌هایی که جز رحم مادر، پناهگاهی ندارند. این واقعا از فرهنگ غنی ما به دور است. ما مهمان ناخوانده را تکریم می‌کنیم چه برسد به این‌که آن مهمان ناخوانده از گوشت و خون خودمان باشد.
این تهیه‌کننده با ذکر مثالی در این‌باره توضیح می‌دهد: خانواده‌ای بودند که دو بچه شیر به شیر داشتند و خانم بچه سوم را باردار بود و با شرایطی که داشت، مادر نمی‌توانست ادامه بدهد و آقا اصرار داشت سقط کنند. اما مادر تمکین نکرد و خون بچه را نریخت. این بچه به دنیا آمد و یکی از فرزندان آن خانم سرطان داشت و نیاز به پیوند مغز استخوان پیدا کرد. تنها خون این بچه باعث نجات او شد و الان خودشان حکمت این بچه را فهمیده‌اند.

جدال امید با یأس
پریزاد روایتی است از جدال عقل و نفس، توحید و شرک، امید و یأس، توکل و ترس در نجات مظلوم‌ترین، بی‌دفاع‌ترین و کوچک‌ترین انسان‌های عالم از مرگ و نابودی. هدف برنامه پریزاد فرهنگ‌سازی نجات جنین در کشور و آموزش شیوه گفت‌وگو برای انصراف خانواده‌های متمایل به سقط عمدی جنین است. در این میان مشاوره‌های ناجیان جنین در مورد ارزش و جایگاه جنین و حق حیات او، عواقب سقط عمدی جنین و کرامت مادرانگی و تمکین و رضایت به خواست الهی و اعتماد به خواست خدا و ایمان به حکمت و رزاقیت الهی نقش عمده‌ای در انصراف پدر و مادر در سقط عمدی جنین داشته است. 

قصه‌هایی که شبیه هم نیست
رضا محمدنیا، کارگردان این برنامه است که در فصل اول هم به‌عنوان کارگردان و نویسنده حضور داشت. او به جام‌جم می‌گوید: در برنامه سراغ خانواده‌هایی می‌رویم که بنا به هر دلیلی می‌خواستند فرزند خود را آگاهانه و عمدی سقط کنند که یا خانم نمی‌خواست یا آقا تمایلی نداشت. از این کارگردان می‌پرسیم در میان خانواده‌هایی که در این برنامه با آنان همراه شدید، خانواده‌ای بوده است که به‌دلیل فقر بخواهد جنینش را سقط کند؟ او پاسخ می‌دهد: فقر نبوده اما مشکلات اقتصادی به شکل معقول و روزمره بوده است. دلایل بسیار متنوعی را نشان دادیم. مثلا یک نفر دو بچه دارد و با همسرش فعالیت داشته و فکر می‌کرده سومی مانع است. یکی دیگر نگران حرف مردم بود که ممکن است بگویند فلانی چهار بچه دارد، چه خبر است! در برنامه این خانواده‌ها می‌گویند چرا می‌خواستند سقط کنند و چه شد که منصرف شدند و حالا زندگی‌شان چه شکلی شده است. هم با خود خانواده صحبت می‌کنیم و هم از حال‌وهوای بچه و خانه‌شان مستند تولید می‌کنیم. در آخر هر قسمت یک جشن‌تولد کوچک برای آن بچه می‌گیریم و از مادرش هم تقدیر می‌کنیم که با همه فرازونشیب‌ها تصمیم گرفته است فرزندش را نگه‌دارد.  همان‌طور که اشاره شد، برخی به‌عنوان ناجی سعی دارند این خانواده‌ها را از تصمیم‌شان منصرف کنند. محمدنیا دراین‌باره توضیح می‌دهد: در برخی از قسمت‌ها با ناجی‌ها هم گفت‌وگو کردیم؛ یعنی هم با مادر خانواده و هم با کسی که او را منصرف کرده، صحبت کردیم که به او چه گفته‌که نظرش عوض‌شده است؟! راضی‌کردن این خانواده‌ها برای این‌که مقابل‌دوربین بنشینند ودرباره یکی از خصوصی‌ترین تصمیم‌های زندگی‌شان سخن بگویند دشوار به‌نظر می‌رسد. محمدنیا بیان می‌کند: حتما سخت است. هرکس برای خودش چارچوبی دارد. کسانی که پذیرفتند دو علت داشت؛ یکی این‌که به ما اعتماد کردند و از آنها ممنونیم. دوم این‌که خودشان دوست داشتند تلنگری شود برای کسی که چنین تصمیم اشتباهی دارد. هرچه با خانواده‌ای که در معرض این تهدید قرار دارد حرف بزنیم با خود می‌گوید نفس‌اش از جای گرم بلند می‌شود و نمی‌داند ما چه می‌کشیم؛ اما وقتی خانواده‌ای که خودشان این مسیر را گذرانده‌اند این حرف را می‌زنند، کلام‌شان نافذتر است. 
 
نخ تسبیح داستان
او درباره بخش‌های مختلف برنامه نیز مطرح می‌کند: یک راوی داریم که نخ تسبیح داستان است. به فراخور بحث بخش کارشناسی هم داریم. خانم زیبا بنماران زحمت روایت را می‌کشد. شاید تفاوت ما با مستندهای دیگر این است به‌جای این‌که سراغ نریشن برویم، مجری در قالب پلاتو، بازی و روایت درتصویر دیده می‌شود. راوی صحبت می‌کند و سپس مستند را می‌بینیم بعد برمی‌گردیم و فراز دیگری از قصه را باز می‌کند و... . تا پایان برنامه این رفت‌وآمدها ادامه دارد. به گفته محمدنیا، در این برنامه کارشناسانی از حوزه‌های روان‌شناسی، اخلاق پزشکی و... حضور دارند که در راستای قصه‌ای که در آن قسمت طرح می‌شود، صحبت می‌کنند.