حرمت شکننده حریم پایتخت

این مساحت قابل توجه که در واقع باید نقش تنفس‌گاه برای تهران را بازی کند ودراصل، محدوده‌ای به رنگ سبز باشد اما از گذشته تا امروز به مکانی برای انواع و اقسام ساخت‌و‌ساز تبدیل شده تا جایی که هویت حریم دربرخی قسمت‌ها به کلی تغییر کرده است.

حریم شهر تهران مانند حریم سایر شهرها، در واقع جایی است که روستاها درآن واقع شده است و مسئولیت اداره آنها و ارائه خدمات به این محدوده‌ها برعهده دهیاری‌ها و بخشداری‌هاست که باید طرح‌های هادی را ملاک عمل قرار دهند. با این که طبق این تعریف، ظاهرا تکلیف اداره و مدیریت حریم کاملا روشن است اما در عمل موضوعات زیادی در حریم شهر تهران تاریک است به‌طوری‌که این وضعیت به پدیده حریم‌خواری، ساخت‌و‌سازهای بی‌ضابطه و شکل گرفتن محدوده‌هایی پرمشکل منجر شده است.
در حریم شهر تهران مجوزهایی برای ساخت‌و‌ساز وجود دارد که به گفته فرماندار پایتخت در سال‌های گذشته و به‌طور دقیق از دو سال پیش به قبل صادر شده؛ مجوزهایی که اکنون باعث بروز مشکل شده است. احمد قیومی در گفت‌و‌گو با جام‌جم تاکید دارد: «‌در دو سال گذشته هیچ مجوز ساخت‌و‌سازی در حریم شهر تهران صادر نشده و به‌شدت در مقابل ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز مقاومت شده» و توضیح می‌دهد که بااین حال «‌مجوزهایی که در سال‌های قبل صادرشده اکنون برای عده‌ای حقوقی را ایجادکرده که حاضر به کوتاه آمدن از آن نیستند.»
یکی از دلایل شکل‌گیری این وضعیت، تنوع و تکثر سازمان‌ها در حریم است به‌طوری‌که در حریم پایتخت به گفته احمد صادقی، رئیس شورای اسلامی شهرستان تهران بیش از ۲۰دستگاه تصمیم‌گیری می‌کنند که حاصلش همین چندصدایی فعلی است که مانع از شکل‌گیری مدیریت منسجم شده است. با این حال فرماندار تهران به ما توضیح می‌دهد که «ازماه گذشته گروهی متشکل از استانداری، شهرداری و برخی از معاونت‌های آن تشکیل شده تا اقدامی جدید برای حریم پایتخت انجام دهند و قبل از هرچیز حریم تهران را مشخص کنند تا دیگر هنگام صدور مجوزها اختلاف پیش نیاید.»
   
دمی با تخریب‌کنندگان حریم
اختلافاتی که در حریم تهران وجود دارد و به آن اشاره می‌شود، همان اختلافاتی است که سال‌هاست حل نشده باقی مانده و سبب شده تا هر یک از شهرداری‌ها، مرجع صدور پروانه در حریم شهر خود باشند. حتی به گفته معاون هماهنگی و عمرانی استانداری تهران، باعث شده تا دربرخی از نقاط شهر تهران، شهرداری‌های مناطق وارد حریم شهرهای همجوار شوند.  بنابراین فقط این‌طور نیست که شهرهای همسایه تهران وارد حریم پایتخت شوند و در آن مجوز ساخت‌وساز صادر کنند بلکه تهران نیز هر‌از‌گاهی به حریم سایر شهرها ناخنک می‌زند و باعث آشفتگی در محدوده حریم می‌شود اما آنچه که در حریم پایتخت درحال وقوع است، در مثال‌های عینی مسعود رنجبریان، مدیرعامل شرکت شهربان حریم‌بان شهر تهران و در گفت‌و‌گویش با فارس کاملا ملموس است.قبل از مرور این مثال‌ها البته لازم است که بدانیم مناطق۲، ۴، ۵، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۸، ۱۹، ۲۰، ۲۱و ۲۲ تهران دارای حریم هستند و ۲۸ ناحیه در این مناطق عملا با مسائل و مشکلات درگیرند. شهرک زیتون در منطقه ۱۳ تهران یکی از این حریم‌هاست که در ضلع شرقی پایتخت قرار دارد و طعمه خوبی برای دست‌اندازی‌هاست. در این شهرک چند روستا وجود دارد که طرح هادی هم دارند و ساخت‌وسازها باید براساس آن انجام شود اما در بازدید حریم‌بان‌ها از منطقه مشخص شده که در عرض چند ماه جای تابلوها تغییر داده شده و مرز حریم تغییر کرده است و قابل توجه این که مسببان این اقدام از برخی مجموعه‌ها مجوز گرفته‌اند! یا در منطقه ۲۲ تهران روستایی خوش‌آب‌و‌هوا با خاکی حاصلخیز و میوه‌های مرغوب وجود دارد که گیلاس‌های آن صادراتی است و چون در این منطقه نمی‌توان ساخت‌و‌ساز انجام داد، عده‌ای به نام درختکاری، حوضچه احداث کرده ولی کم‌کم حصارکشی می‌کنند و این قطعات را به قیمت بالا می‌فروشند. در منطقه۱۸ تهران هم به گفته رنجبریان، عده‌ای گلخانه‌های بزرگ ساخته‌اند که از نهادهای مختلف مجوز دارند؛ گلخانه‌هایی که وجودشان ثابت می‌کند که در حریم پایتخت هرکسی خودش را برای صدور مجوز محق می‌داند. 
   
اگر حریم از بین برود...
چندصدایی در اقدام و بلبشو در صدور مجوزهای ساخت‌و‌ساز باعث شده تا حریم شهر تهران در بسیاری از بخش‌ها از نفس افتاده باشد. حریم که از نفس بیفتد نیز اتفاقات تلخی مانند تخریب محیط‌زیست، ازبین‌رفتن زمین‌های کشاورزی و باغات، افزایش ساخت‌وسازهای غیرمجاز، بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، بحران آب، خالی‌ از سکنه شدن روستاها و اسکان اتباع بیگانه رقم می‌خورد. بنابراین شکننده‌بودن حریم شهر فقط باعث بیقوارگی آن نمی‌شود بلکه پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی فراوانی دارد که گویا در نبود مدیریت یکپارچه، فقدان طرح راهبردی برای اداره حریم و نقض گسترده قوانین، فراموش شده است. 
از این‌رو احمد قیومی، فرماندار تهران به ما تاکید می‌کند که «‌نگاه ما حفظ حریم است و از منظر ما، قانون تقسیمات کشوری است که باید محدوده شهرها و حریم‌ها را مشخص کند و اگر قرار است تغییری در این محدوده‌ها داده شود نیز فقط وزارت کشور است که باید درباره‌اش تصمیم‌گیری کند.»
قیومی درواقع بیش از هرچیز نگران زمانی است که بحرانی مانند سیل یا زلزله روی دهد و آنگاه در حریم‌های آشفته، اتفاقات بدی رقم بخورد. با وجود این اخطار و بی‌شمار اخطارهایی که تاکنون دراین‌خصوص داده شده اما هنوز حریم تهران جایی برای پروار شدن سودجویان، زد‌وبندهای صاحبان امضا و اجرای نقشه‌های بلندپروازانه تولید مسکن است؛ اتفاقاتی که حتما برای پایتخت و ساکنانش خطرناک خواهد بود. 
   
پروژه پایش تصویری روستاها 
با این‌که مشکل اساسی و کلیدی در حریم شهر تهران نبود مدیریت یکپارچه و اداره مشارکتی حریم است اما استفاده از فناوری می‌تواند کمک کار باشد و ریشه بسیاری از ساخت‌و‌سازها را بخشکاند. یکی ازاین روش‌ها استفاده از سیستم پایش تصویری در روستاهاست که فرماندار تهران از تکمیل آن تا شش ماه و حداکثر یک سال آینده خبر می‌دهد.
او به جام‌جم می‌گوید: «‌اجرا و تکمیل این سیستم به همه روستاها ابلاغ شده و اعتبار مربوط به آن نیز تخصیص یافته است. اگر پروژه پایش تصویری کامل شود علاوه بر حفظ امنیت در روستاها، از حریم‌ها نیز محافظت خواهد شد به‌طوری‌که از ساخت‌و‌سازها جلوگیری می‌شود و اقدامات غیرمجاز به صفر می‌رسد.»
البته درست است که رصد وضعیت روستاهای اطراف تهران بااستفاده از دوربین‌های مداربسته می‌تواند عرصه را برمتخلفان تنگ کند اما اگر تصمیم بر این باشد که چشم‌ها به روی تخلفات بسته شود باز هم کاری ازسیستم پایش برنمی‌آید. به همین علت است که حفظ حریم باید دراولویت مسئولان قرار بگیرد تا اگر احیانا روزی سیستم پایش تصویری ازکار افتاد، ماشین امضای مسئولان متخلف به کار نیفتد.