بازخوانی جایگاه درست شهید و جلاد

می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین رویدادهای تاریخی دهه ۵۰ همین اتفاق است. از این‌رو جواد شمقدری به ساخت سریالی با عنوان «انقلاب دوم» با این مضمون اقدام کرد که در حال حاضر بازپخش آن روی آنتن شبکه یک است. انقلاب دوم به ماجرای تسخیر لانه جاسوسی می‌پردازد و اتفاقاتی همچون انقلاب اسلامی،‌ اسارت جاسوسان آمریکایی، حوادث ۴۴۴ روز، قرارداد الجزایر و... در این سریال مورد‌توجه قرار می‌گیرد.
جواد شمقدری، نویسنده و کارگردان در ساخت این مجموعه سراغ بخشی از تاریخ رفته که نسل امروز به‌دنبال رمزگشایی آن و یافتن حقیقت این بخش از تاریخ است. وی در گفت‌و‌گو با جام‌جم در این خصوص بیان می‌کند: علت اصلی که باعث شد من به این بخش از تاریخ ورود پیدا کنم این است که دیدم مقاطع مختلف تاریخ انقلاب در حال تحریف شدن است؛ به‌خصوص شبکه‌های فارسی‌زبان معاند که در این دهه اخیر خیلی فعال شده‌اند، دقیقا تاریخ انقلاب را به زبان و نگاه خودشان روایت یا تحریف می‌کنند یا وارونه تعریف می‌کنند.  
وی ادامه می‌دهد: مجموعه این وقایع باعث شد که من به این مقطع از تاریخ ورود کنم؛ به‌خصوص این‌که مقطع بسیار حساس و مهمی است و وقایع بسیاری با سرعت و فشرده در این مقطع رخ داده‌است. یعنی ایامی که به بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است منجربه تسخیر لانه جاسوسی می‌شود. از این‌رو مقطع بسیار پیچیده‌ای است که آمریکا تلاش کرده‌بود با روش‌ها و ترفندهای مختلف به اصطلاح این آب رفته به جوی را برگرداند. یعنی به نوعی ایران از دستش خارج شده‌بود و تلاش می‌کرد دوباره با ابزارهایی که در اختیار داشت و نیروهایی که هنوز در بخش‌های مختلف کشور داشت، بتواند دوباره روی سرزمین ایران چمبره بزند. به همین دلیل بود که دانشجویان پیرو خط امام احساس نگرانی کردند و دست به تسخیر لانه جاسوسی زدند. امام هم بلافاصله این اقدام را تایید کردند و این انقلاب را بزرگ‌تر از انقلاب اول یاد کردند و اینها همه نشانه‌هایی است که می‌طلبید حتما این مقطع از تاریخ در قالب فیلم یا سریال به تصویر دربیاید. البته من سال‌ها دغدغه این را داشتم و به‌رغم مشکلاتی که وجود داشت، توانستیم این مقطع از تاریخ را در قالب یک سریال به تصویر بکشیم که به نام مجموعه جدید انقلاب دوم پخش می‌شود. 
   
آگاهی‌بخشی تاریخی برای نسل جوان
وی در پاسخ به این سؤال که به کدام‌یک از وقایع تاریخ معاصر و به‌خصوص کدام‌یک از شخصیت‌های تاثیرگذار در انقلاب اسلامی کمتر پرداخته شده و لازم است برای نسل جدید و جوان که سؤالات بسیاری هم در این زمینه دارند ساخته شود، می‌گوید: شخصیت‌های موثر بسیاری در شکل‌گیری انقلاب اسلامی وجود دارند که کمتر به آنها پرداخته شده‌است. به‌عنوان‌مثال درباره شهید بهشتی کاری ساخته نشده‌است. البته درباره شهید رجایی کاری ساخته شد که باید تشکر کرد، اما شهید رجایی جزو افرادی بود که پیش از انقلاب هم اهل مبارزه بوده و بعد در کوران حوادثی که بعد از انقلاب پیش می‌آید، یعنی از یک طرف جنگ و از یک طرف نیروهای داخلی مثل منافقین و لیبرال‌ها و گروه‌های تجزیه‌طلب در برخی مناطق کشور علیه انقلاب تلاش می‌کردند شهید رجایی در چنین شرایطی نخست‌وزیری را می‌پذیرد. جالب است که نسل جوان او را بیشتر به‌عنوان رئیس‌جمهور می‌شناسد. وی می‌افزاید: کمتر کسی شهید رجایی را با عنوان نخست‌وزیر می‌شناسد. درحالی‌که ایشان به‌عنوان رئیس‌جمهور کمتر فعالیت کرد. چون زود در آن حادثه به شهادت رسید. بنابراین اگر به وقایع آن دوران نگاه کنیم متوجه می‌شویم شخصیت‌های تاثیرگذاری وجود دارند که می‌توان زندگی آنها را به یک فیلم یا سریال تبدیل کرد. البته خیلی از آنها در قید حیات هستند و راحت‌تر می‌توان درباره آنها اثر نمایشی ساخت. ضمن این‌که نه‌تنها در دوران انقلاب، بلکه در دوران دفاع‌مقدس هم شخصیت‌ها و وقایع بسیاری وجود دارد که می‌تواند به یک اثر نمایشی تاثیرگذار تبدیل شود و جای پرداخت دارد. شمقدری همچنین عنوان می‌کند: رهبر معظم انقلاب بارها در این زمینه چندین بار تاکید کردند که می‌توان کارهای بسیاری را در قالب فیلم و سریال ساخت. 
   
تعهد به تاریخ
این کارگردان و نویسنده همچنین درباره نوع نگاه فیلمساز به تاریخ و این‌که باید از چه زاویه‌ای موضوع را مورد بررسی قرار داد تا مخاطب علاقه‌مند به مطالعه تاریخ شود هم توضیح می‌دهد: به‌هرحال کار پیچیده‌ای است که یک فیلمساز هم بتواند تاریخ را روایت کند و خودش را متعهد بداند که به وقایع تاریخی وفادار بماند و به آنها بپردازد و هم این‌که بتواند از عناصر درام استفاده کند. عناصری که باید در یک کار نمایشی جذاب به کار برد تا بتوان به مخاطب به‌واسطه جذابیت کار، حرف‌ها و نکات مهمی را منتقل کرد. البته همان‌طور که گفتم کار پیچیده‌ای است. به‌همین‌دلیل برخی فیلمسازان در ساخت چنین آثاری قصه خودشان را می‌گویند و روایت خودشان را دارند و خیلی کار ندارند که در تاریخ چه اتفاقی افتاده‌است. همین اتفاق باعث می‌شود ارزش تاریخی آن اثر زیر سؤال برود. اما اگر بخواهد به تاریخ پایبند و وفادار بماند، واقعا کار سختی است که عناصر درام را هم در دلش قرار بدهد. 
   
تحریف شبکه‌های فارسی معاند
این کارگردان ادامه می‌دهد: بنابراین ساخت چنین آثاری نیاز به مهارت ویژه‌ای دارد. ما هم سعی کردیم علی‌رغم این‌که ضعف‌هایی در قصه‌گویی پیدا شود، اما برای من خیلی مهم بود که به روایت تاریخی ضربه نخورد. از این رو این سریال را ساختیم و امیدواریم دیگران هم بتوانند چنین کاری را تجربه و تکرار کنند. همچنین مقید شوند در عین قصه‌گویی، به تاریخ معاصر هم ادای دین کنند. چون نسل جوان به چنین سریال‌هایی نیاز دارد تا از وقایع تاریخی بیشتر مطلع شود. آن هم در دورانی که شبکه‌های فارسی معاند وقایع را تحریف و به گونه‌ای دیگر برای مردم تعریف می‌کنند.
وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره علاقه‌اش به ساخت آثار تاریخی و همچنین ادامه سریال «انقلاب دوم» هم می‌گوید: انقلاب اسلامی به قدری پدیده بزرگی است که یک نظام شاهنشاهی ۲۵۰۰ ساله را توانست به زیر بکشد. از این رو دغدغه من ساخت چنین آثاری است. در حال حاضر در حال نگارش ادامه کار هستم و امیدوارم شرایط برای ساخت ادامه آن مهیا شود؛ زیرا چنین آثاری به تحقیقات بسیاری نیاز دارد و در حال نگارش اثر هستیم. البته تلویزیون موافقت اولیه‌اش را با ادامه این کار اعلام کرده‌است و با توافقاتی که انجام خواهدشد کار را به مرحله تولید خواهیم‌رساند. گرچه من در زمینه تاریخ صدر اسلام هم سریال «فرستاده» را ساختم و با وجود این، دغدغه‌ام تاریخ معاصر است. شمقدری همچنین تاکید می‌کند: اسم قبلی کار «روزهای ابدی» بود که ما یک نسخه متفاوت برای ایام تسخیر لانه جاسوسی به نام «انقلاب دوم» کار کردیم. وی درباره نیاز به پرداختن به تاریخ غرب کشور و کردها و کومله‌ها در یک سریال نمایشی و این‌که چرا کمتر فیلمسازی سراغ این موضوع رفته‌است، هم می‌گوید: اتفاقا من به این موضوع خیلی علاقه‌مندم و با این محوریت هم کار ساخته‌ام و سال‌هاست روی این قضیه کار می‌کنم. اما همان‌طور که می‌دانید ساخت چنین سریالی به حمایت‌های مالی و مدیریتی نیاز دارد که باید تحقق پیدا کند تا بتوان چنین سریال‌هایی برای مخاطبان ساخت.

غفلت از تاریخ
شمقدری در بخشی از مصاحبه می‌افزاید: در حوزه تولید فیلم و سریال نسبت به مقاطع مختلف انقلاب غفلتی وجود دارد. حال این غفلت ممکن است سهوی بوده یا از روی نادیده گرفته‌شدن رخ داده‌است. این در حالی است که منابع خوبی در این زمینه وجود دارد. همچنین جذابیت‌های لازم یک اثر نمایشی را هم دارد. یکی از دلایلی هم که باعث شده کمتر فیلمسازی به این سمت و سو بیاید، به خود افراد برمی‌گردد. یعنی این‌که رویکردهای سیاسی و نگاه‌های دیگری دارند که وارد این عرصه نشده‌اند.وی در پایان هم درباره سختی‌های ساخت آثار تاریخی به خصوص فضاسازی و باورپذیری اثر می‌گوید: به دلیل این‌که در این عرصه کارهای زیادی ساخته نشده‌است، برای ساخت فضای دهه۵۰ کارسخت و پیچیده‌ای را خواهید داشت. چون دکور و لوکیشن ندارید و لوازم صحنه را به راحتی نمی‌توان پیدا‌کنی.  ضمن این‌که بازسازی خیابان‌های آن زمان با ماشین‌هایی که در آن دوران وجود داشت کاری سخت و پرهزینه است. این‌درحالی است که کار در دهه۳۰ یا صدراسلام راحت‌تر ازساخت سریال در دهه۵۰و۶۰ است و به هزینه‌های بسیاری هم نیاز دارد. شاید این هم دلیلی باشد برای این‌که کمتر کارگردانی به این سمت‌وسو می‌رود.