سنگری به وسعت حماسه

خاطرات روضه برای من از همان‌جا شکل گرفت و هر سال با همان فرش‌های لاکی‌رنگ و استکان‌هایی‌ تازه می‌شد که فشرده و تودرتو در سینی وارد اتاق می‌شدند تا حسرت  طعم گس چای روضه را برای بچه‌های خانه تازه کند. به مرور قد کشیدیم و خودمان هم رخت عزای حسینی بر تن کردیم، نصیب و قسمت‌مان از تماشای آن سینی لذت‌بخش، به پخش کردن چای و تند تند شستن استکان‌ها و بغض‌های گاه‌به‌گاه همراه با روضه کشیده شد. محرم برای خیلی‌ از ما همین حال‌وهوای روضه‌های خانگی را دارد و کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که کودکی‌اش با خاطرات رنگ‌به‌رنگ این روضه‌ها آمیخته نشده باشد. تلویزیون امسال بیشتر از سال‌های قبل به سمت روضه‌های خانگی رفته به‌طوری که از سه شبکه، برنامه و مستندهای مختلفی با این موضوع در حال پخش است. برنامه‌هایی مثل روضه‌های خانگی، خانه‌های نورانی و روضه خانگی که هرکدام از یک زاویه متفاوت به این مسأله پرداخته است. جام‌جم در یک پرونده ویژه و برای بررسی این برنامه‌ها، با مصطفی خسروی تهیه‌کننده و کارگردان مستند روضه‌های خانگی،  یونس قاسمی تهیه‌کننده برنامه روضه خانگی،  جمشید ابرازی کارگردان و محمدامین نوروزی تهیه‌کننده  برنامه خانه‌های نورانی و حسین سلطان‌محمدی، منتقد گفت‌و‌گو کرده است.

به گزارش جام‌جم، برنامه روضه‌های خانگی که این روزها به مناسبت آغاز محرم روی آنتن رفته، تلاش کرده به روضه‌های خانگی از زاویه‌ای تازه‌ نگاه کند تا حیات و نفس آنهایی را به تصویر بکشد که با این روضه‌ها عجین شده‌اند. مجموعه مستند روضه‌های خانگی برای رسیدن به ۲۰ قاب از این روضه‌ها، نزدیک به ۹استان را زیرپا گذاشته و تلاش کرده روایت خانواده‌هایی باشد که با هر شغل و کسب و کاری که دارند، در خانه‌شان روضه خانگی برپا می‌کنند. مستند روضه‌های خانگی به مناسبت محرم هر شب ۲۰و۳۰دقیقه از شبکه افق روی آنتن می‌رود اما تهیه‌کننده کار می‌گوید که قصد دارد آن را برای مناسبت‌های دیگر ادامه دهد. 
     
تحقیق میدانی برای پیدا کردن روضه‌ها
مصطفی خسروی، تهیه‌کننده و کارگردان مستند روضه‌های خانگی در خصوص دغدغه‌هایی که برای تولید مجموعه مستند روضه‌های خانگی داشته، به جام‌جم می‌گوید: تولید برنامه روضه‌های خانگی، یک عقبه در زندگی شخصی و خانوادگی من داشت که همان برگزاری روضه‌های خانگی در منزل پدری‌ام بود. من روضه خانگی را از بچگی تجربه کرده بودم؛ چه در خانه خودمان و چه در محلات و خانه‌های دیگر. لطف خدا و اهل‌بیت بود که این رزق نصیب من شد. تولید این برنامه در کارنامه ۱۸ساله من، یکی از بهترین تجربه‌ها بود چون با افرادی تعامل کردم که جنس‌شان متفاوت است و عاشقانه زندگی می‌کنند. نکته مهم در این میان، پژوهش‌هایی است که پیش از تولید انجام می‌شود تا رویکرد اصلی آن روشن شود. خسروی در خصوص روند انجام تحقیق و پژوهش برای تولید این مستند تلویزیونی، عنوان می‌کند: بخش مهمی از تحقیق ما به شکل میدانی و درباره قومیت‌هایی بود که آداب و رسوم روضه خانگی را به شکل متفاوت اجرا می‌کنند. البته تحقیقاتی که ما داشتیم صرفا درباره چگونگی شکل‌گیری روضه خانگی نبود و بیشتر بر این متمرکز بودیم که روضه‌های خانگی در ایران کجا رنگ و بوی متفاوتی دارد. 

این تهیه‌کننده درباره بررسی استان‌های مختلف، تصریح می‌کند: برای این کار سراغ استان‌های اصفهان، تهران، مازندران، قزوین، یزد، مرکزی، کاشان، مشهد و سمنان رفتیم و تلاش کردیم نگاهی به آنها بیندازیم. از صفر تا صد  تولید کار نزدیک دو سال طول کشید  و در نهایت در ۲۰ قسمت ۲۱ تا ۲۶ دقیقه‌ای آماده شد. اما انتخاب این افراد که قرار است در یک برنامه سراغ آن بروند، کار ساده‌ای نیست. خسروی درباره نحوه انتخاب افراد برای این مستند، عنوان می‌کند: در برخی مواقع، افرادی که برای مستند هماهنگ می‌کردیم به‌دلایل مختلف کنسل می‌شد؛ یا سفر پیش می‌آمد یا مریض می‌شدند. البته بیشتر سوژه‌ها را توانستیم به تصویر بکشانیم. با این حال، یک مسأله کلی که به‌نظر من و سوژه‌ها در مجموعه حاکم بود، نحوه انتخاب‌شدن‌مان بود. در واقع احساس می‌کردیم که خیلی چیز‌ها دست ما نیست و کسی دیگر کلیت کار و انتخاب سوژه‌ها را انجام می‌دهد. ما وارد یک ساحتی شده بودیم که مدیریتش دست ما نبود. وی می‌گوید: این نکته را هم بگویم که برای انتخاب خانواده‌ها، برای‌مان تعداد نفرات مهم نبود. خانواده‌ای داشتیم که یک هفته مستمع روضه خانگی بود. از طرفی یک خانواده، ۳۰-۴۰ نفر یا برخی هم پنج نفر بودند. در واقع یکی از چیز‌هایی که برای ما مهم بود، نشان دادن این تفاوت خانواده‌ها بود. به نظرمان نفس برگزاری روضه بیشتر از هرچیزی در این میان ارزش داشت؛ حتی اگر روضه‌ای با حضور یک نفر برگزار شود. فیلتر خاصی برای گزینش سوژه‌ها نداشتیم. البته تنها در یک مورد ما سوژه را کنار گذاشتیم و آن مربوط به خانه‌ای در کاشان بود که به مدت ۱۸۰ سال روضه خانگی در آن برگزار می‌شد اما نکته‌ای که داشت این بود که کسی در آن ساکن نبود و فقط ایام محرم و صفر این خانه باز می‌شد. به‌نوعی برای‌مان مهم بود که زندگی کردن در منزلی را نشان دهیم که روضه در آنجا برگزار می‌شود. در حقیقت می‌خواستیم حیات آنهایی را نشان دهیم که در منزل‌شان روضه برگزار می‌شود.
     
برکات روضه‌ های خانگی 
از دیگر برنامه‌هایی که در این حوزه پخش می‌شود، می‌توان به برنامه خانه‌های نورانی اشاره کرد؛ برنامه‌ای که با محوریت روضه خانگی و برای نشان دادن آداب این روضه‌ها در استان‌های مختلف است. تهیه‌کننده این برنامه این کار را در بسط و گسترش روضه‌های خانگی مؤثر می‌داند. محمدامین نوروزی، تهیه‌کننده برنامه خانه‌های نورانی است که از شبکه مستند روی آنتن می‌رود. او درخصوص پرداختن به این موضوع، به جام‌جم می‌گوید: ما برای این کار صبوری زیادی کردیم. هم در زمانی که سال ۹۸ طرح و‌ ایده را مطرح کردیم و هم از سال ۱۴۰۰ که شروع به تولید این برنامه کردیم. برخی از این خانه‌هایی که روضه خانگی در آن برپا می‌شود را به‌واسطه علاقه‌مندی خودم و شرکت کردنم در روضه‌های خانگی می‌شناسم. خودم دوست دارم در این مدل روضه‌های خانگی را شرکت کنم و به همین دلیل با فضای آن آشنا هستم. به همین علت این فضا را شناسایی کرده بودیم و می‌دانستیم سوژه‌ها خیلی پرپتانسیل است و می‌تواند اقبال داشته باشد. سری اول را در سال ۱۴۰۰ تولید کردیم که پخش شد و مورد اقبال قرار گرفت. در این مدت ما شهرستان‌ها را بیشتر شناسایی کرده بودیم. مثلا خانه سادات خوشرو که تولیدش همین روز‌ها در حال انجام است، سال قبل شناسایی شده بود. یکی از چیز‌هایی که به آن بسیار مقید هستم، این است که تیم برنامه‌ساز از خود استان انتخاب شود. دلیلش هم این است که وقت، ارتباطات و شناخت لازم را برای این دارند که افراد را جلوی دوربین ببرند. شاید به‌ ظاهر به‌نظر برسد که تولید چنین برنامه‌ای کار ساده‌ای است اما واقعیت چیز دیگری است. نوروزی در این‌خصوص عنوان می‌کند: ابتدای امر تصور می‌کردم کار ساده‌ای است اما به مرور متوجه شدم که سهل اما ممتنع است و پیچیدگی‌های خود را دارد. معمولا به‌واسطه عقاید مذهبی و حفظ شدن نام که برخی معتقدند ریا نشود، افراد سخت جلوی دوربین ‌می‌روند. باید با صبوری در همراه کردن این افراد جلو می‌رفتیم تا کار انجام شود و به همین دلیل، زمانبر می‌شد. به همین علت صبوری کردیم تا به نتیجه برسد. به‌نظرم اتفاق خوبی شده، کما این‌که ما شروع‌کننده این موضوع بودیم و بعد از آن دیدیم که مستند‌های دیگری هم با این محوریت روی آنتن رفت. خوشحالم که این اتفاق افتاده. ما تلاش می‌کنیم که اتفاق خوبی با کیفیت مناسب ارائه شود. برای‌مان مهم است که کیفیت ارائه محتوا درست باشد و خودمان را خیلی مقید به تعداد قسمت‌ها نکردیم و تمرکزمان روی کار کیفی بوده.

نوروزی با اشاره به ادامه ضبط این برنامه، می‌گوید: سری دوم این برنامه را از سال قبل شروع کردیم و تقریبا خیلی از سوژه‌ها را تا آخر سال قبل قطعی کردیم. اصفهان، زنجان، یزد، کرمان و تبریز تولیداتش در حال انجام است. مناطق زیادی مثل کرج، قم، کاشان، ورامین، شوش، اهواز و بروجرد هم شناسایی شده ولی هنوز سراغش نرفته‌ایم. تحقیقات‌مان جلوتر از تولید شروع شد و خیلی روی آن وقت گذاشتیم، چون اگر قرار باشد اتفاق خوبی درباره یک مستند بیفتد، در این نقطه است و با یک تولید عجله‌ای امکان‌پذیر نیست. تا الان ۱۰-۹ قسمت پخش شده و هفت قسمت دیگر هم در محرم پخش خواهد شد. امسال شاهدیم که برنامه‌های مختلفی در حوزه روضه خانگی روی آنتن می‌رود. پرسش اینجاست که برنامه خانه‌های نورانی چقدر با دیگر برنامه‌ها متفاوت است. این تهیه‌کننده درباره نقطه تمایز برنامه خانه‌های نورانی با دیگر برنامه‌های این حوزه هم عنوان می‌کند: ما در این برنامه تأکیدمان روی سنت بود. وقتی کار را شروع کردیم، گفتیم بیشترین تصویری که از محرم نمایش داده می‌شود،یک تصویر بزرگ از عزاداری است. اما سنت گذشته ما این نبوده. شیوه و آدابی در عزاداری قدیم بود؛ محدود و خانگی بوده و مثل الان لنز دوربین‌ها به سمت آن نچرخیده بود. ما تلاش می‌کنیم که این کار را از این منظر به نتیجه برسانیم و آداب معنوی خانه‌ها و روح اخلاص‌شان را به تصویر بکشانیم. مسأله اهمیت نشان‌دادن روضه‌های خانگی از قاب تلویزیون، نکته‌ای است که باید در میان بررسی و پایش این برنامه‌ها مدنظر قرار داد. نوروزی درباره تاثیر نشان‌دادن مراسم از قاب رسانه‌ملی این طور می‌گوید: خیرات و برکات روضه‌های خانگی قابل بیان نیست. تصور کنید وقتی یک مهمان برای‌تان می‌آید، چقدر برکات دارد و دفع بلا می‌شود. حالا این مهمان اگر همراه با ذکر اهل بیت باشد، معنویت خاص خودش را داشته و اثر وضعی روی آدم‌های خانه دارد. در عین حال الگویی مطرح می‌شود که هر کسی می‌تواند آن را در خانه خود اجرا کند. درواقع می‌خواهیم یک اتفاق عمومی شده و گسترده‌تر شود. خیرات و برکات این کار هم قابل بیان نیست. هرچقدر دوستان ما به آن بپردازند ارزشمند است اما نکته مهم این است که کیفیت را فدای کمیت نکنند. یعنی صرفا نخواهیم مصرف رسانه‌ای شود و تعداد قسمت را همین‌طور بالا ببریم. اما چه کار باید کرد که این تصویر از روضه‌های خانگی جذاب باشد؟ 
     
روضه خانگی زندگی شیخ رجبعلی
جمشید ابرازی، کارگردان یکی از قسمت‌های مستند خانه‌های نورانی است که به خانه شیخ رجبعلی خیاط رفته تا روضه‌های خانگی را در آنجا به تصویر بکشاند. او معتقد است که بیان چنین مفاهیمی از مدیوم تلویزیون می‌تواند تأثیری بهتری هم در مخاطب داشته باشد. ابرازی درباره تولید مستند روضه خانگی در محل زندگی شیخ رجبعلی خیاط به جام‌جم می‌گوید: هدف اصلی تولید این مجموعه بیشتر فرهنگ‌سازی در حوزه روضه خانگی بود. به‌همین‌دلیل وقتی تهیه‌کننده مطرح کرد، به نظر من هم طرح جذابی آمد. در کنار آن، وقتی پا به چنین فضا‌هایی می‌گذاریم، با یک حال‌وهوای صمیمی و بی‌غل‌وغش روبه‌رو می‌شود و قدری از آن فضا‌های خشک فاصله می‌گیرد. من تحقیقاتی روی سوژه خودم یعنی شیخ رجبعلی خیاط داشتم و به واسطه موقعیت خاصی که خانه و روضه خانگی این شخصیت داشت، داستان سر و شکل متفاوتی به خود گرفت.  وی ادامه می‌دهد: محله این روضه در دروازه غار بود که شاید افراد دیدگاه‌های متفاوتی داشتند اما به مرور متوجه شدیم که آنجا تبدیل به مکانی شده که افراد برای همین روضه به آنجا ‌می‌روند و گاهی زندگی‌شان تغییر می‌کند. من فکر می‌کنم با این قاب‌ها می‌توان دیدگاه‌های متفاوتی برای مخاطب ارائه کرد. برای خودم هم جالب بود که این زاویه متفاوت را به من نشان داد. به‌طورکلی نگاه مجموعه نگاهی است که فضایی صمیمانه به این نوع دینداری ایجاد کند؛ دیدگاهی که می‌تواند ایجاد آرامش کند. ابرازی در خصوص چالش‌های کار با توجه به شرایط ویژه این خانه و روضه آن، عنوان می‌کند: موقعیت آنجا به‌دلیل این‌که ۲۵ سال است به حسینیه تبدیل شده و پاتوق شکل گرفته، محلی شده که برکاتی را برای افراد به همراه دارد. در نهایت واقعیت آنجا را نمی‌توان کتمان کرد. بااین‌حال، مرام و حال افرادی که متولی آنجا هستند، جذاب بود که می‌دانستند کجا این کار را انجام می‌دهند. جالب اینجاست که گفته می‌شد برخی  افرادی که در آنجا خدمت می‌کنند، خانه‌شان را به همان حوالی منتقل کرده‌اند تا دسترسی داشته باشند و بتوانند به افراد آن منطقه خدمت کنند. وقتی در این خانه قرار می‌گرفتیم، احساس می‌کردیم یک حال خوب به ما منتقل می‌شود. انگار امن بود و از ما مراقبت می‌شد. به‌خصوص اتاق خود شیخ خیاط که حال و رنگ و بوی خودش را داشت.  
   
 آشنایی با آداب عزاداری شهرها
 برنامه روضه خانگی که از شبکه یک روی آنتن می‌رود از دیگر تولیداتی است که تلویزیون برای پرداختن و بسط و گسترش مسأله روضه‌های خانگی سراغ آن رفته است. یونس قاسمی، تهیه‌کننده برنامه روضه خانگی است که از شبکه یک پخش می‌شود. بعضی قسمت‌ها را خودش کارگردانی کرده اما برای برنامه محرم، ۱۰ کارگردان بومی انتخاب کرده که هر کدام یک مستند را جلو برده‌اند. بیشترشان کارگردان‌های جوان هستند که به گفته قاسمی، همشهریان‌شان آنها را می‌بینند و راحت‌تر با آنها ارتباط برقرار می‌کنند. نکته‌ای که در به تصویر کشیدن روضه خانگی در استان‌ها وجود دارد، اعتماد افراد است که زمانبر خواهد بود. اما انتخاب کارگردان‌ها از هر منطقه، این کار را راحت‌تر می‌کند. یونس قاسمی، تهیه‌کننده برنامه روضه خانگی در ادامه از دغدغه‌های خود برای ساخت این برنامه می‌گوید.  

یونس قاسمی، تهیه‌کننده برنامه روضه خانگی در خصوص ساخت برنامه روضه خانگی به جام‌جم می‌گوید: سابقه این برنامه به محرم سال قبل برمی‌گردد. این برنامه در ابتدا، یک برنامه زنده و گفت‌وگومحور بود. به این معنی که از روضه‌داران و کسانی که صاحبان روضه خانگی بودند، دعوت می‌شد که در برنامه زنده بیایند و صحبت کنند. در عین حال بخش‌هایی از روضه‌شان هم به شکل پلی‌بک در برنامه پخش می‌شد. از ماه فاطمیه سال قبل تصمیم گرفته شد که به جای ورود این افراد به برنامه، دوربین برنامه به روضه‌های آنها برود و آن را به تصویر بکشاند. به مناسبت شهادت و وفات، تیم ما به شهر‌های مختلف می‌رفت و در یکی از خانه‌هایی که روضه برگزار می‌کنند، روضه‌ای به تصویر کشیده می‌شود. بعد در آنجا ضمن این‌که بیننده سخنرانی و مداحی می‌بیند، با اعضای خانه آشنا می‌شود. این کلیت هر قسمت از مستند۴۰،۳۰ قسمتی است که روی آنتن می‌رود. 

وی ادامه می‌دهد: برنامه روضه خانگی را از ماه فاطمیه شروع کردیم و برای محرم امسال هم ۱۰ قسمت در ۱۰ شهر تدارک دیده شده که توسط کارگردان‌های بومی همان شهر‌ها و عوامل و پژوهشگران همان شهر‌ها ساخته می‌شود. در واقع ۱۰ کارگردان، ۱۰ مستند را می‌سازند که در دهه اول محرم پخش می‌شود. تا قبل از این، ۱۲ قسمت مستند پخش شده. این روند در مناسبت‌های بعدی هم ادامه دارد.

قاسمی درباره نحوه انتخاب افراد برای پرداختن به آنها در برنامه هم تصریح می‌کند: در سری جدید که در محرم کار می‌کنیم، مبنا را بر این گذاشتیم که روضه‌ها در خانه شهدا برگزار شود. یعنی خانه‌هایی را انتخاب کردیم که وقتی شهید مربوط در قید حیات بود، روضه مستمر داشتند.  به بهانه پرداختن به روضه خانگی به آنجا رفتیم و در حین گفت‌وگو با خانواده شهید، روایت را بیان کردیم. مدل رسیدن به آن هم این بوده که عوامل بومی انتخاب می‌شدند و این فضا و افرادش را می‌شناختند. شاید بتوان گفت نقطه تمایزش همین بوده که همه در خانه شهید اتفاق افتاده است. نقطه دیگر تمایز این است که پیش از این اغلب شاهد بودیم برنامه‌های گفت‌وگومحور در مناسبت‌ها روی آنتن می‌رفت. ما این روال را تغییر دادیم. به این ترتیب که بیننده بحث کارشناسی می‌شنود اما بیان آن از طریق همان روحانی محل است که در این برنامه حضور دارد. یا مداحی مربوط را می‌بیند اما به شکل اجرا در برنامه است. مثلا برای شهادت امام جواد(ع) به روستایی در اطراف اردستان رفتیم که یک روحانی در آن سخنرانی کرده است. ارتباط نزدیک مردم با روحانی محل و امام‌جماعت و مادحین در برنامه به تصویر کشیده شده است. اگر بخواهم یکی از نقاط تمایز را بگویم این است همه افرادی که برای تولید نقش‌آفرینی می‌کنند، افراد مشهوری نیستند، یعنی مداح یا سخنران مشهور نمی‌آوریم. مخاطب می‌تواند موعظه خوب بشنود و درعین‌حال با برخی افراد آشنا شود. ‌امیدواریم این سنت حسنه برگزاری روضه‌های خانگی که از قدیم بوده و شاید کمی کمرنگ شده بود، در شکل اجتماعی خود تکثیر شود. یعنی هم روضه‌های قدیمی احیا شود و هم روضه‌های جدید شکل بگیرد. چون همه معتقدیم که این روضه‌های خانگی سنگ‌بنای این هیأت‌های بزرگ و خیل عظیم مردمی است که برای اربعین  هم ‌می‌روند.

مصطفی خسروی
محوریت اصلی ما در برنامه روضه‌های خانگی این بود که مشاغل مختلف در ایران که روضه خانگی می‌گیرند را نمایش دهیم. مثلا کارخانه‌داری را نشان دادیم که روضه خانگی دارد. یا آهنگری که برخلاف کار کردن با آهن، دل نرمی دارد و روضه خانگی برگزار می‌کند. تلاش کردیم یک عمومیت را به تصویر بکشیم که نشان دهد مشاغل مختلف در استان‌های مختلف خودشان را به برپایی روضه خانگی مقید کرده‌اند. خانواده‌ای داریم که نزدیک به ۲۰۰ سال است روضه خانگی دارند. یعنی نسل اندرنسل این کار را ادامه داده‌اند. درعین‌حال برخی هم به‌تازگی سراغ این کار رفته‌اند اما در کل ما به سمت این نرفتیم که چگونگی برگزاری روضه خانگی را نشان دهیم. در درجه اول برای‌مان مهم بود که سراغ روضه‌هایی برویم که قدمت‌شان حداقل ۳۰ تا ۴۰ سال بوده است اما در فرآیند تحقیق و پژوهش متوجه شدیم لزومی ندارد حتما یک خانواده را به تصویر بکشانیم که شاید ۲۰ سال باشد روضه می‌گیرد، بلکه آنهایی که فقط چند سال است که سراغ این کار رفته‌اند، برای ترویج روضه خانگی ارزش دارد.

محمدامین نوروزی
 ما تلاش کردیم کیفی‌ترین افراد را از هر شهر انتخاب کنیم که این کار را جلو ببرند. معتقدیم که آنها وقت و عشق وسط می‌گذارند تا کار خوب درآید. من خودم اول کار خیلی روی طرح کار می‌کنم و بعد عوامل را انتخاب می‌نمایم. این انتخاب هم با مراحل طولانی و بررسی بسیار است. عجله نمی‌کنیم که کار انجام شود. البته شاید کاری که من می‌کنم در شرایط فعلی توجیه نداشته باشد.از مؤلفه‌هایی که برای‌مان مهم بود مدنظر قرار گیرد، اهمیت همزمان خانه و صاحبخانه بود. چون همان‌طور که گفته شده، شرف مکان به آن فردی است که در آن زندگی می‌کند. همیشه به عوامل می‌گویم دنبال افراد زیرخاکی باشید و آن را درست روایت کنید. این شخصیت‌ها چون مغفول مانده‌اند، روایت درست آن برای مخاطب جذابیت ایجاد می‌کند که بازخورد‌های آن را هم بسیار دیده‌ایم. یک دانشجوی سیاه‌قلم به من پیام داده بود که نقاشی از طرح عاشورای استاد فرشچیان کشیده تا من ببرم و به حسینیه یکی از خانه‌هایی که نشان داده بودیم تقدیم کند.  وقتی شخصیت به طور درست پرداخت شود تأثیرگذاری این‌چنینی دارد.

جمشید ابرازی
 وقتی قرار شد ما روی موضوع روضه های خانگی  برایم خیلی جذاب بود  و قطعا وقتی ما از زبان تصویر استفاده می‌کنیم و از مدیوم رسانه‌ملی برای بیان آن استفاده می‌کنیم، طعم شیرین آن اتفاق را به مخاطب منتقل می‌کنیم. به همین خاطر می‌تواند یک انرژی تازه و در عین حال، ارتباطی بین محتوای فکری سوژه و مخاطب برقرار کند. در تمام روضه‌ها و شخصیت‌هایی که معرفی می‌کنیم، یک نقطه مشترک وجود دارد که آن فرد می‌خواسته به ما بگوید. این‌که خداشناسی بهترین راه برای رسیدن به زندگی درست است. فکر می‌کنم با این دست مجموعه‌ها می‌توان راهی میانبر ایجاد کرد که مخاطب یک رسانه جهانی بتواند با آن ارتباط برقرار کند. جنس این کار‌ها به‌واسطه بیان ساده مفاهیم، می‌تواند انتقال درستی به مخاطب داشته باشد.  

یونس قاسمی
به نظرم توجه به اقلیم، زبان و فرهنگ هر منطقه می‌تواند در بیان جذاب آن مؤثر باشد. در این صورت مخاطب وقتی منطقه را به شکل مختصر می‌بیند یا کوچه و خیابان آن منطقه را در مقدمه می‌بیند، با آیین‌های مذهبی آن شهر هم آشنا می‌شود. یعنی به تصویر کشیدن چگونگی آیین‌های عزاداری  هر شهر می‌تواند وجه تمایز پررنگ هرکدام باشد. تفاوت لهجه، زبان و نوع عزاداری در همه جا برای مردم جذاب است. مثلا کسی که در شمال کشور نشسته و این برنامه را می‌بیند، با آیین عزاداری در بوشهر آشنا می‌شود. به‌هرحال پذیرایی در عزاداری خانگی در هر استان با استان دیگر متفاوت است. این شکل عزاداری و این‌که چه کار می‌کنند، همه جزو فرهنگ ماست که باید به آن پرداخته شود. به‌طورقطع بیان آن از رسانه‌ملی هم بسیار تأثیرگذار است. اگر قبول کنیم که تلویزیون همچنان پرقدرت‌ترین رسانه دنیا به حساب می‌آید و با وجود همه رسانه‌های نوین، هنوز هم مردم تحت تأثیر این رسانه هستند، آن وقت می‌پذیریم که پرداختن به یک موضوع خوب، با یک ساختار و محتوای خوب، می‌تواند توجه‌ها را جلب کند و مؤثر واقع شود.