محفل عاشقانه‌ها و عاشقان

در ماه مبارک رمضان ۱۴۰۲ با حضور اکثر قریب به اتفاق قاریان، حافظان و فعالان قرآن کریم و با حمایت همه‌جانبه جامعه قرآنی کشور، برنامه «محفل» تولید شده و بازه زمانی پیش از افطار پرمخاطب‌ترین شبکه تلویزیون به آن اختصاص پیدا کرده‌است. این برنامه از ساختارهای خشک و رسمی عبور کرده و به معنای واقعی، یک محفل است؛ گرم و صمیمی و البته فاخر و وزین. برنامه‌ای که بهجت و نشاط معنوی و مذهبی را در قالبی نوین با ذائقه مخاطب همراستا و همداستان ساخته‌است. در محفل همه اقشار و گروه‌های سنی حضور دارند. از کودک سه ساله گرفته تا جوانان و کهنسالان. وجه مشترک همه شرکت‌کنندگان در این برنامه، معطر شدن‌شان به عشق الهی و تسلط بر هنرهای قرآنی است. همه حضار، از تماشاگران گرفته تا کارشناسان و شرکت‌کنندگان، محفلی عاشقانه را شکل داده‌اند و مخاطب را هم از این شور شیرین در قاب تلویزیون، سرمست می‌کند. محفل، پر از لحظات زیبا و تأثیرگذار است. بینندگان این برنامه در هر قسمت ضمن بهره از هنر تلاوت کارشناسان و شرکت‌کنندگان، خاطرات و روایاتی شنیدنی هم از آنها دریافت می‌کنند. مثل صحبت‌های دختر جوان ژاپنی درباره انتخاب چادر و حجاب برتر یا حضور تکان‌دهنده فرزند شهید مدافع حرم که فضای برنامه را بارانی کرد و... .
این امر مبارک، می‌تواند سرآغاز مسیر جدید و روشنی باشد که برنامه‌سازان حرفه‌ای تلویزیون، این جسارت را پیدا کنند که با محوریت قرآن ‌کریم و در قالب هنرمندانه، به این مضمون معنوی و الهی بپردازند. برنامه محفل تولید گروه تلویزیون مرکز هنری رسانه‌ای نهضت در ایام ماه رمضان هرشب پیش از افطار از شبکه سه سیما پخش می‌‎شود. حامد شاکرنژاد، احمد ابوالقاسمی، حجت‌الاسلام قاسمیان، رضوان درویش از کشور سوریه و حسنین حلو از کشور عراق، کارشناسان ایرانی و بین‌المللی برنامه محفل هستند و اجرای این برنامه را رسالت بوذری بر عهده دارد.

جسارت ساختارشکنی و نوآوری
با سیدمحمدحسین هاشمی گلپایگانی، تهیه‌کننده برنامه محفل درباره چند و چون شکل‌گیری و تولید این برنامه گپ کوتاهی زدیم که می‌خوانید:

ایده «محفل» از کجا آمد و چگونه شروع شد؟
ما به دنبال ساخت برنامه‌ای بودیم که با محوریت قرآن باشد. برداشت ما این بود که به هر حال قرآن از برنامه‌های تلویزیونی فاصله دارد و برنامه‌ای شکیل و درخور شان قرآن در تلویزیون جمهوری اسلامی نداریم. ما به دنبال این بودیم که برای ماه مبارک رمضان، یک برنامه قرآنی با مخاطب بالا و جذاب داشته‌باشیم.

معیار‌های انتخاب میزبانان این برنامه چه بود؟
ما به یک قاری جوان نیاز داشتیم که نسل جوان به این موضوع توجه کنند و البته بسیار خوشخوان و توانمند باشد که آقای حامد شاکرنژاد را انتخاب کردیم. نیاز به یک پیشکسوت حوزه قرآن داشتیم که حاج احمد ابوالقاسمی را برگزیدیم. دنبال یک روحانی بودیم تا در عین این که قرائت و تلاوت قرآن داریم، مفاهیم قرآن را انتقال بدهد. به حاج آقای قاسمیان رسیدیم که با نسل جوان در ارتباطند و خودشان دانشگاهی هستند و در دانشگاه شریف درس خوانده‌اند.با توجه به این استدلال که قرآن زبان مشترک جهان اسلام است و همه مسلمانان در قرآن اتفاق داریم، نماینده‌هایی از دو کشور به عنوان میزبان داشتیم. آقای حسنین الحلو از کشور دوست و همسایه‌مان عراق در برنامه حضور داشتند که خود ایشان به عنوان یک چهره تلویزیونی در عراق شناخته شده‌اند و تحت عنوان مجری در برنامه وجیها بالحسین حضور دارند و کاملا به فضای برنامه‌سازی آشنا هستند. آقای رضوان درویش هم یک انشاد‌خوان و استاد لحن شناخته شده در جهان اسلام هستند.

ملاک‌های انتخاب سوژه در محفل چه بود؟
ما از مصاحبه با حدود ۱۸۰۰ سوژه از سراسر جهان به این ۱۵۰ سوژه رسیدیم و معیار اصلی ما برای نهایی کردن سوژه‌ها و شرکت‌کنندگان علاوه بر قرآنی بودن، جذاب بودن سوژه‌هاست. به هر حال محفل برنامه‌ای است که پیش از افطار پخش می‌شود و تبعا باید دارای جذابیت بالایی باشد تا مخاطب، برنامه را ببیند و دنبال کند. جذاب بودن سوژه‌ها برای ما خیلی مهم بود.

چگونه ریسک ساختارشکنی و تولید یک برنامه قرآنی را که در این ابعاد هیچ مشابهی نداشته، پذیرفتید؟ بازخورد برنامه را چطور پیش‌بینی می‌کردید؟
ما همواره نگران بودیم محفل به سمت یک برنامه سرد و غیر جذاب برود. در برنامه‌های مداحی و مذهبی به هر حال با لحن‌ها و سبک‌های مختلف، شعرها و متن‌های مختلف می‌توان جذابیت ایجاد کرد اما در حوزه قرآن به دلیل وجود چارچوب‌های خاص و البته زیاد، محدودیت زیادی وجود دارد و به شدت نگران غیرجذاب بودن برنامه بودیم. مردم هم به یک سری برنامه‌های گفت‌وگو محور پیش از افطار عادت کرده‌بودند و این تفاوت هم برای ما نگران‌کننده بود. اما به لطف خدا و قرآن ، محفل بسیار دیده شد و مخاطبان زیادی را به خود جذب کرد و امیدواریم تا پایان برنامه این استقبال ادامه داشته‌باشد.

فصل بعدی محفل هم ساخته می‌شود؟
ساخت فصل‌های بعدی محفل، تصمیم مدیران شبکه و تلویزیون است اما به دلیل بازخوردها و استقبال‌ها از برنامه، گویا تصمیم بر این است برای ماه مبارک رمضان سال آینده هم محفل داشته‌باشیم.

محلی برای پیوند اهالی قرآن و مردم
احمد ابوالقاسمی، قاری و استاد قرآن که به گفته خودش شهادت برادرش در راهی که قدم برداشته‌است، تاثیری بسزا داشته و همین امر باعث شده در راه قرآن صاحب سبک شود. او به عنوان میزبان در برنامه محفل حضور دارد. گفت‌وگوی کوتاه ما با ابوالقاسمی، از نظر می‌گذرد:

به عنوان یک قاری پیشکسوت برنامه محفل را چطور می‌سنجید؟
محفل، برنامه‌ای است که مانند آن در تلویزیون کمتر اجرا شده‌است و به این دلیل که در یک شبکه پرمخاطب به نمایش درآمده مورد استقبال قرار گرفته‌است. شاید تاکنون مخاطبان تلویزیون آن‌قدر به طور جدی بیننده‌ یک برنامه قرآنی نبوده‌اند اما این بار با وجود محفل، بسیاری از مردم مخاطب یک برنامه قرآنی شده‌اند و آن را به طوری جدی دنبال می‌کنند.یکی از معیارهای بازخوردهای این برنامه، نگاه مردم به من است. تا قبل از این برنامه در جمع‌های قرآنی که وارد می‌شدم، درصد کمی از مردم مرا می‌شناختند و با من تعامل داشتند اما این شناخت به درصد قابل قبولی رسیده‌است و این نشان می‌دهد این برنامه به خوبی دیده شده‌است. الحمدلله این برنامه پیوندی بین اهالی حرفه‌ای قرآن و عموم مردم ایجاد کرده‌است.

بازتاب‌های اجتماعی این برنامه را در شرایط فعلی چقدر می‌دانید؟
تا قبل از این برنامه برخی مردم بعضا فاصله‌ و حریمی بین خودشان و قشر مذهبی و قرآنی می‌دیدند و همین باعث شده‌بود فضا برای هر دو طرف کمی سخت شود اما بعد از محفل، این بخش از مردم هم دیدشان به اهالی قرآن تغییر کرده‌است. یکی از نکات دیدنی و جذاب برنامه شوخی‌های ماست و این را به دید مخاطبان رساند که اهل قرآن بسیار دل‌زنده است و افرادی که به هر نوعی با قرآن در ارتباط اند دارای یک شور و نشاطی هستند. این اتفاق، اهالی قرآنی جامعه را به عموم مردم بسیار نزدیک کرد، طوری که بعضا درباره شوخی‌های برنامه با ما صحبت می‌کنند و این برای‌شان جذاب است.

برنامه «محفل» یک بعد رسانه‌ای نیز داشت، شما به عنوان اهل فن در این زمینه، بعد رسانه‌ای این برنامه را چطور دیده‌اید؟
محفل در بخش اول تعریفی برای فعالیت‌های قرآنی داشته و به طور مثال قاری را به طور واضح معرفی کرده‌است. مهم‌ترین نکته‌ای که در برنامه محفل به آن پرداخته شده این است که توجه مخاطبان را به آیات قرآن جلب کرده؛ زمانی که تعاریف قرآنی برای مخاطب ارائه شود، نحوه گوش دادن آنها نیز فرق خواهد کرد و توجه بیشتری به قرآن خواهند داشت. محفل سطح توقع مردم را بسیار بالاتر برد.

درباره ترکیب میزبانان برنامه محفل توضیح دهید؟
ترکیب میزبانان این برنامه بسیار درست بود، من به عنوان کسی که شاگردان زیادی در این حوزه داشته‌ام و سن و سال بیشتری نسبت به دیگران دارم، یک حس اعتماد را جلب کرده‌ام. حامدشاکرنژاد به عنوان یک شخصیت جذاب و توانمند، حاج آقا قاسمیان به عنوان یک روحانی و عالم مذهبی و تسلط به برخی اصول و دقت به معانی و مفاهیم قرآن و این که این برنامه از خط قرمزها عبور نکند، بسیار به ما کمک کرد. حضور رضوان درویش و حسنین الحلو نمادی از جامعه مسلمانان در سطح جهان بودند.

محفل در جهان اسلام چه جایگاهی خواهدداشت؟
مطمئن باشید تمام کشور‌ها از محفل تقلید خواهندکرد. همان‌طور که در بعضی برنامه‌ها، از برنامه‌های خارجی تقلید شده، این بار از محفل کپی‌برداری خواهد شد و باید این اتفاق بیفتد. این پیشتازی ایران بسیار قیمتی و ارزشمند است.

چه ویژگی خاصی در تولید این برنامه دیدید؟
اعضای تیم برنامه‌ساز محفل بسیار خوب بودند و ما در این مدت کوتاه با هم پیوند خوردیم. یک حس خوبی بین این تیم و داوران و حتی شرکت‌کنندگان وجود داشت و به دلیل این بود که همه اهل قرآن بودیم و این نقطه اشتراک ما بود.بزرگ‌ترین محفل قرآنی جهان اسلام در سیما محمدرضا فهیمی، مدیر گروه تلویزیونی مرکز هنری رسانه‌ای نهضت، متولی تولید برنامه «محفل» است.

هدف از تولید برنامه «محفل» چه بود؟
هدف اصلی انس با قرآن ‌کریم بود و وصل کردن بیشتر قرآن به متن زندگی عموم مردم، بنابراین در ساختار برنامه جذابیت برای عموم مردم حائز اهمیت بود. در شکل‌گیری محفل، مخاطب را عامه مردم در نظر گرفتیم و سعی کردیم برنامه را به عنوان بزرگ‌ترین محفل قرآنی جهان اسلام با گستردگی مخاطب فراوان در نظر بگیریم و این گستردگی را با سوژه‌های متنوع از سراسر جهان اسلام، گروه‌های سنی مختلف و تخصص‌های متعدد به منصه ظهور برسانیم.

درباره ایده ساخت برنامه «محفل» و زمان شکل‌گیری آن توضیح دهید.
ما تقریبا از بعد ماه رمضان ۱۴۰۱ به فکر ساخت این برنامه افتادیم. از آن زمان جلساتی با گروه معارف شبکه سه داشتیم و دغدغه‌مان این بود که بتوانیم برنامه‌ای فاخر و تأثیرگذار برای رمضان ۱۴۰۲ بسازیم؛ برنامه‌ای که جریان‌ساز باشد و بتواند قرآن را به متن زندگی انسان‌ها گره بزند. بعد از جلسات متعدد و بررسی ایده‌های مختلف، نهایتا محفل با ساختار فعلی شکل گرفت.

چرا برنامه را به طور بین‌المللی تولید کردید؟
ما چنین برنامه‌ای با محور قرآن در جهان اسلام و در میان برنامه‌های تلویزیونی در منطقه نداشته‌ایم. شاید برنامه‌هایی بوده که به حوزه‌های دیگری پرداخته یا درباره معارف اسلامی برنامه‌هایی داشته‌ایم اما برنامه‌ای که با سبک و سیاق محفل و به صورت تخصصی و متمرکز در حوزه قرآن باشد، نداشته‌ایم. امیدواریم این برنامه بازخورد خوبی داشته‌باشد و بتوانیم تولید آن را ادامه دهیم. ماه رمضان یک مناسبت مشترک بین کشورهای اسلامی است. از همین حیث سعی کردیم فضای عیدانه و جذاب ماه مبارک رمضان را به مخاطب ایرانی ارائه کنیم و هم با انتخاب داوران بین‌المللی، این برنامه را مورد توجه مخاطب جهان اسلام قرار دهیم. این کارشناسان خارجی هم استاد هستند و هم شناخته شده‌اند و حضورشان بر این مبنا بود که برنامه در تراز و استانداردهای جهان اسلام باشد.

«محفل» شروعی برای تغییر ساختار
خبرگزاری دانشجو، در یادداشتی پیرامون برنامه «محفل» نوشت: رسانه‌ملی در سال‌های متوالی از برنامه «جزر و مد» و بعدتر «ماه عسل» ساختاری یکسان برای برنامه‌های ماه مبارک رمضان در نظر گرفته‌بود. این قضیه تا جایی ادامه پیدا کرد که بعدها برنامه‌های مشابه در این رسانه مانند شابلون عمل می‌کردند و تمام برنامه‌هایی که در این ایام برای رسانه‌ملی ساخته می‌شد در یک قالب و روند گفت‌وگو محور و به اصطلاح دو مبل و یک میزبان ساخته می‌شد. بالاخره در رمضان ۱۴۰۲ تابوی شابلون‌سازی رسانه‌ملی به پایان رسید و شبکه سه سیما که خودش شروع‌کننده این موضوع بود، روند برنامه‌سازی برای ایام ماه مبارک رمضان را پایان داد، برنامه تلویزیونی محفل با ساختاری جدید روی آنتن آمد. این برنامه را می‌توانیم رنسانس برنامه‌سازی برای ماه رمضان با هدف جمع کردن نخبگان قرآنی بدانیم، محفل، یک برنامه کاملا متفاوت با دکوری به دور از کلیشه‌های مرسوم برای این ایام است. همین امر بیانگر این است که سازندگان این برنامه با فکر و ایده جدید وارد عمل شده‌اند. در محفل شاهد نوعی برنامه‌سازی جدید با میزبانی پنج نفر از شناخته‌شدگان قرآنی هستیم و این موضوع برای اولین بار در تاریخ ۴۰ ساله بعد از انقلاب صورت گرفته‌است. محفل، یک برنامه تلویزیونی ساده نیست بلکه محلی برای بررسی دستاوردهای قرآنی باید دید. مدیران تلویزیونی بعد از پخش این برنامه باید بدانند برنامه‌های تلویزیون به خصوص در ایام خاص احتیاج به تحول دارند و سردمداری این تحول را برنامه محفل برعهده گرفته‌است. خبرگزاری مهر هم به نقل از یک فعال قرآنی نوشت: برای اولین بار یک برنامه قرآنی در چنین سطحی، از رسانه‌ملی در حال پخش و به خوبی در حال ترویج مضامین قرآنی است. می‌توان گفت رنگ و بوی قرآنی به خانه‌ها داده و در حال ترویج گسترده قرآن است. برنامه‌ای که از سیره علمی و عملی اهل‌بیت(ع) نشات گرفته‌است. پایگاه خبری راه شلمچه هم در گزارشی با عنوان «محفل، یک برنامه ناب معنوی» نوشت: سبک جدید این برنامه و حضور مهمانانی با سوژه‌های منحصر به فرد با میزبانان خوش صدا و خوشنام باعث شده طرفداران زیادی را حذب خود کند و کم‌کم پای ثابت خانه‌های ایرانی‌ها می‌شود.