تولید مشترک؛ بابی که باید باز شود!

دکور‌هایی که چند هفته قبل در بازپخش سریال «مختارنامه» یا پخش همزمان سریال «تنهاترین سردار» از شبکه آی‌فیلم آن‌ها را دیده‌ایم. سریال باب‌المراد به زندگی و زمانه دوران امام‌جواد (ع) می‌پردازد و محصول مشترک شش کشور ایران، سوریه، بحرین، لبنان، عراق و کویت است. سریالی که قاعدتا به گیرایی و تاثیرگذاری همتایان ایرانی خود نیست، ولی تجربه جالبی از همکاری مشترک برای ساخت سریالی با موضوعات مذهبی به‌شمار می‌رود.

ایران؛ خانه امن سریال‌سازی

باب‌المراد، سریال جدیدی نیست. اوایل سال۱۳۹۳ بود که خبر حضور عوامل این سریال بر سر زبان‌ها افتاد. آن روز‌ها آتش جنگ داخلی در سوریه شعله‌ور بود و مصر هم بحران‌های درونی فراوانی داشت؛ بنابراین شرکت‌های فیلمسازی عربی که بیشتر در این دو کشور فعال بودند، دچار بحران شدند. در چنین وضعی، ایران به‌عنوان محلی امن و همین‌طور دارای تجهیزات و توان سینمایی مامن فیلمسازان عربی شد تا صنعت سریال‌سازی رمضانی آن‌ها را که سالی بیشتر از ۷۵محصول داشت نجات دهد و باب‌المراد هم یکی از همین محصولات رمضانی بود. سریالی۳۰قسمتی درباره زندگی امام‌جواد (ع) که هر قسمت آن ۴۰ دقیقه می‌شد. نام سریال هم از نام یکی از در‌های معروف حرم کاظمین - در شرقی حرم امام‌کاظم (ع) و امام‌جواد (ع) - اقتباس شده بود. تهیه‌کننده اصلی سریال، شرکت کویتی مودیل آرت پروداکشن (MAP) بود که در رمضان ۱۳۹۲ شمسی، سریال «امام‌الفقها» را درباره زندگی امام‌صادق (ع) ساخته و از شبکه‌های ماهواره‌ای مثل العراقیه پخش کرده بود.

اگر تهیه‌کننده سریال باب‌المراد کویتی است، نویسنده و کارگردان سریال اهل سوریه‌اند. کارگردان سریال باب‌المراد، فهد میری است. او پیش از ساخت این سریال، ۱۲سریال دیگر ساخته بود. محمود عبدالکریم هم که پیش از این متن بیشتر از ۲۶سریال مثل «چراغ‌های آبی»، «قمر بنی‌هاشم» و «عریضه» را نوشته بود، بعد از بررسی ۴۶منبع تاریخی در عرض سه سال، فیلمنامه باب‌المراد را نوشت. او در باب‌المراد به ماجرای هارون عباسی و رقابت پسرانش امین و مامون، پیروزی مامون بر امین و قتل امین، خلافت مامون و ماجرای ولایتعهدی امام‌رضا (ع) و شهادتش می‌پردازد و آنگاه دوران امام‌جواد (ع) و کشمکش‌های امام با معتصم عباسی را روایت می‌کرد. روایتی که درصد بالایی از آن با سریال «ولایت‌عشق» که مهدی فخیم‌زاده ساخته است، تطبیق داشت. سریالی که ۱۴سال قبل از ساخته‌شدن باب‌المراد ساخته شد. همین تطبیق چشمگیر می‌تواند بازی‌های دو سریال را هم قابل‌قیاس کند. مثلا نقش مامون عباسی را در ولایت‌عشق، محمد صادقی داشت که آن موقع گمنام و جوان بود، اما در باب‌المراد، وائل رمضان، بازیگر کارکشته سوری این نقش را بازی می‌کرد یا فضل‌بن‌سهل، وزیر ایرانی مامون را در ولایت‌عشق، اکبر زنجانپور بازی کرد که این نقش را در باب‌المراد، وضاح حلوم، بازیگر اهل سوریه جلوی دوربین برد. رجا بن ضحاک، تنها نقشی بود که دو ایرانی آن را بازی کردند. در ولایت‌عشق، مرحوم فتحعلی اویسی که هنوز آن موقع وارد فضای کمدی نشده بود، نقش فرمانده سپاه مامون را بازی کرد. در باب‌المراد، احمد کاوری که کارگردان کار‌هایی مثل «خودزنی» و «نفوذی» بود و در «اتوبوس‌شب»، «ارتفاع‌پست» و «خاک‌سرخ» هم بازی کرده بود رجا شد. نکته جالب دیگر محتوای این سریال، نظارت مذهبی آن بود. دو صاحب‌نظر دینی، شیخ‌علی کورانی از نجف و شیخ خضر ایرانی از لبنان بر فیلمنامه این سریال نظارت داشتند و فیلمنامه را از لحاظ تاریخی و فنی و دینی مطالعه و تایید کرده‌اند.

اما حضور ایرانی‌ها در باب‌المراد، چشمگیر است. ایرانی‌ها علاوه بر میزبانی پروژه، نقش‌هایی مهم و اساسی در ساخت آن داشتند. حدود ۶۰نفر از عوامل پشت دوربین سریال باب‌المراد ایرانی بودند که مسئولیت‌های حساسی هم داشتند. مجید میرفخرایی، مدیرهنری با کوله‌باری از تجربه در سریال‌های امام‌علی (ع)، مردان‌آنجلس، معصومیت ازدست‌رفته، سرزمین‌کهن، در چشم باد، یوسف پیامبر، رستاخیز، روز واقعه و... مدیریت هنری باب‌المراد را برعهده داشته است. او با تسلطی که بر لوکیشن‌های موجود در ایران داشته، بیشتر از ۶۰ لوکیشن را بازسازی یا ترمیم کرد یا ساخت و بیشتر از ۲۰۰دست لباس برای این کار دوخت. بازیگران سریال هم زیر دست محسن موسوی گریم شدند که گریمور فیلم‌هایی مثل رستاخیز، نسل سوخته، بید مجنون، رنگ خدا و... بوده است. مرحوم یدا... نجفی هم یک سال قبل از درگذشتش بر اثر ایست‌قلبی، صدابرداری این سریال را انجام داد. شکارچی پنج سیمرغ که صدای بیشتر از ۴۰ فیلم مثل رستاخیز، قاعده تصادف، کتاب قانون و... را ثبت و ضبط کرده بود، صدابردار باب‌المراد به‌شمار می‌آمد. موسیقی سریال را هم ستار اورکی نواخته که آهنگساز فیلم اسکاری «جدایی نادر از سیمین» بود. محمود اردلان که طراح جنگ‌های میدانی سریال مختارنامه بود و نقش‌هایی مثل پسرعموی مختار و زهیر بن قین را بازی کرده بود، در این سریال هم طراح صحنه‌های جنگی بود و جلوه‌های ویژه را هم مانند سریال مختارنامه برادران سحرخیز انجام دادند.

در جلوی دوربین سریال باب‌المراد بیشتر از ۱۲۰بازیگر از شش کشور حاضر بودند. سوری‌ها بیشترین تعداد بازیگر را در این پروژه داشتند. بیشتر از ۴۵بازیگر سوری مثل وائل رمضان که نقش مامون را بازی کرد و همین‌طور علی الابراهیم که نقش امام‌جواد (ع) را داشت ازجمله بازیگران سوری کار بودند. بیشتر از ۲۰بازیگر از لبنان در این پروژه شرکت دارند که شاخص‌ترین نقش‌هایشان امام‌رضا (ع) با بازی علی سعد و عبدالعظیم حسنی با بازی علی طحان بود. سهم ایران در جلوی دوربین باب‌المراد هم حدود ۳۰ بازیگر بود که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها احمد کاوری بود که نقش رجا بن ضحاک - فرمانده سپاه مامون - را بازی می‌کرد. حدود ۱۰بازیگر عراقی، چهار بازیگر از بحرین و سه بازیگر تبعه کویت هم در این پروژه بین‌المللی جلوی دوربین رفتند. ضمن این‌که ۹۰۰۰ هنرور هم در صحنه‌های جنگی و شهری حاضر شدند. کلا ۱۲ هنرپیشه زن هم در این سریال بازی کرده‌اند. نکته جالب این‌که به گفته تهیه‌کننده سریال، برای ساخت آن از هیچ بودجه‌ای در داخل ایران استفاده نشده است.

دیدن باب‌المراد در لوکیشن‌ها و دکور‌های ایرانی اتفاق جالبی است. این سریال که هشت سال قبل ساخته شد، اولین نمونه پروژه بزرگ سریال اسلامی به میزبانی کشور ما بود که نه مثل مختارنامه و ولایت‌عشق که به ترتیب در ۱۰ و چهار سال ساخته شدند بلکه کلا در چهار ماه ساخته شد. در طول مدت ساخت سریال، نمایندگان شبکه‌های مختلف برای پیش‌خرید سریال به ایران آمدند تا در جریان مراحل ساخت سریال قرار بگیرند. مشارکت ما در ساخت سریال‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مزایای زیادی داشته و دارد می‌تواند باعث رونق و چرخش اقتصادی منطقه‌ای که دکور‌ها در آن وجود دارد شود. ساخت دکور‌های ماندگار را مقرون‌به‌صرفه و سودآور کند، عوامل و بازیگران را درگیر ساخت پروژه‌ای بین‌المللی کند و آن‌ها را به جهانیان و کشور‌های منطقه بشناساند. نحوه فروش سریال را نشان‌مان بدهد و ظرفیت‌های ساخت آثار بین‌المللی را بالا ببرد و دکور‌های متروک را از خطر ویرانی نجات دهد. باب‌المراد، فرصتی بود که هشت سال قبل به وجود، اما استمرار نیافت. فرصتی که در دوران تحولی جدید سازمان قابل تامل و تکیه است.

روزنامه جام جم