موسیقی امروز بلاتکلیف است

به همین دلیل در رشته مهندسی متالورژی تحصیل کرد، اما علاقه به موسیقی سرنوشت دیگری برای او رقم زد. عبدی که حتی بازیگری در تئاتر را تجربه کرده بود، بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه صنعتی‌شریف، تصمیم گرفت علاقه‌اش را دنبال کند. او مقدمات اولیه موسیقی را نزد فرهاد فخرالدینی آموخت و در اوکراین موسیقی را تحصیل کرد و همان جا مشغول به کار شد. عبدی همیشه در ایران نیز فعالیت داشته و تا امروز در گونه‌های مختلف آهنگسازی کرده که یکی از مهم‌ترین آثار او اپرای عاشوراست. از آثار دیگر او می‌توان به اپرای مولوی و اپرای حافظ اشاره کرد و البته تعداد قابل اعتنایی موسیقی فیلم و سریال در کارنامه دارد؛ از جمله سریال مختارنامه که آهنگسازی آن حاصل همکاری امیر توسلی و بهزاد عبدی است و نیز موسیقی فیلم‌های سینمایی «آل» و «مزار شریف» که سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر را برای عبدی به ارمغان آورده است. او هنرمند پرکاری است و در فرصت کوتاهی که برای این گفتگو میسر شد، درباره اپرای عاشورا و موسیقی تعزیه به سوالات جام‌جم پاسخ داده است.

در اپرای عاشورا، متن بر مبنای تعزیه‌ها، نوحه‌ها و مداحی‌های موجود نوشته شد. موسیقی این اپرا بر چه مبنایی نوشته شد و شما برای خلق آن چه بخش‌هایی را بر اساس موسیقی تعزیه نوشته‌اید و چه تحلیل‌هایی شما را به سمت نوشتن اپرای عاشورا هدایت کرد؟
طبیعی است در نوشتن اپرای عاشورا، توجه اصلی من به موسیقی ایرانی و دستگاهی معطوف باشد. در تعزیه اولیاءخوانان در دستگاه‌های موسیقی ایرانی آواز می‌خوانند و برای هر شخصیت، معمولا دستگاه و گوشه‌های خاصی در نظر گرفته می‌شود. مثلا حر در همایون و نوا می‌خواند یا حضرت عباس (ع) در چهارگاه. البته نوع خوانش خوانندگان بسیار به نقش و حال و هوای صحنه وابسته است. در تعزیه مخالف‌خوانان (اشقیاء) اشتلم‌خوانی (رسیتاتیو) می‌خوانند و اگر ملودی داشته باشند، بسیار محدود و در فواصل بسیار نزدیک به هم هستند. همین ویژگی باعث شد تا تفاوت میان اولیاء‌خوانان و اشقیاء بسیار واضح و عینی شود. همین تفاوت در موسیقی نیز خود را با ارکستراسیون متفاوت نشان داده است.
اپرای ملی برای کشور ما چه تعریفی دارد و باید حائز چه ویژگی‌هایی باشد؟
اپرای ملی ایران، بر اساس دستگاه‌ها و مقام‌های ایرانی نوشته می‌شود که البته از سووشون به ما ارث رسیده و تجلی آن در تعزیه نمود پیدا می‌کند. تعزیه تمام مختصات یک اپرای ملی را داراست. موافق‌خوانان آواز در دستگاه‌های ایرانی می‌خوانند و مخالف‌خوانان اشتلم‌خوانی (رسیتاتیو) می‌کنند. صدالبته که نوشتن برای ارکستر نیز باید با نگاه به همین موضوع داشته باشد.
اجرا و ضبط اپرای عاشورا در اوکراین، دلیل دیگری به جز حضور شما در آن کشور و استاندارد‌های ضبط موسیقی داشته است؟ استاندارد‌های مد نظر شما چه بوده که در ایران امکان تحقق آن‌ها وجود نداشت؟
ضبط یک اثر که نزدیک به ۸۰ نوازنده و ۴۰ نفر گروه کر دارد طبیعی است امکانات بسیار و تجربه بالایی می‌خواهد. ارکستر ناسیونال اوکراین ضبط‌های بسیار درخشانی با کمپانی‌های بسیار معتبر جهانی دارد. البته این سالن ضبط بسیار مجهزی برای ضبط‌های این‌چنینی دارد و من از این امکان بهره گرفتم.
شما آهنگساز پرکاری هستید که موسیقی ارکسترال می‌نویسید؛ اپرا، موسیقی فیلم، برای آنسامبل و... همین طور با کارگردان‌های مختلف و برای فیلم‌هایی در ژانر‌های متفاوت موسیقی ساخته‌اید. در نهایت کشف ایدئولوژی و نگاه شما در کار آهنگسازی بر اساس آثارتان دشوار است. خودتان در این باره توضیح بدهید و بگویید مرکز ثقل این همه اثر متنوع و پراکنده چیست؟
یک آهنگساز باید بتواند در تمامی گونه‌ها کار کند و اثر بیافریند. اساتید بزرگی مثل شوستاکوویچ که آثار سمفونیک از اپرا و باله گرفته تا سمفونی‌های بسیار زیبا، برای فیلم و تئاتر هم کار‌های درخشانی دارد. مرکز ثقل آثار یک آهنگساز خودش است و جهان‌بینی او نسبت به آن اثری است که خلق می‌کند. البته همیشه امضای او در آثارش مشخص است.
فضای امروز موسیقی ایران را چطور می‌بینید و به عنوان کسی که در موسیقی تحصیل کرده و در همین زمینه بیشتر فعالیت می‌کند، چه تحلیلی از سلیقه امروز جامعه دارید؟
موسیقی در کشور ما دچار بلاتکلیفی و سردرگمی است. هنوز در بین بزرگان ما مقوله موسیقی پایگاه محکمی ندارد و بیشتر نگاهی مصرفی به آن می‌شود. موسیقی هنری است مستقل و اگر در مورد موضوع خاص اجتماعی، فرهنگی یا آیینی اثری خلق می‌شود بدون شک نباید استقلال خود را از دست بدهد، اما موسیقی ارکسترال و سمفونیک محدود به سفارشاتی است که اغلب موضوعات اجتماعی را در بر می‌گیرد و این می‌تواند فقط به این نوع سفارشات محدود نشود. آثار مستقل و حمایت از این آثار در رشد موسیقی جدی در کشور بسیار موثر است.
آیا همیشه به عنوان یک آهنگساز فعالیت خواهید کرد یا ممکن است دوباره سری به دنیای بازیگری بزنید یا حتی زمینه دیگری را تجربه کنید؟
من سال‌ها قبل در نمایش و بازیگری فعال بودم. ولی بعد از مهاجرت به اوکراین دور شدم. البته از سال ۱۳۹۲ کار‌هایی داشته‌ام. کار‌هایی هست که به امید خدا اگر به نتیجه برسد، اعلام خواهد شد.

روزنامه جام جم