عوامل ماندگاری نظام سیاسی تاسیس شده از سوی امام

یعنی تاکید براین قاعده که «علت مبقیه همان علت محدثه است. پاسخ این سوال تنها در یک عامل خلاصه نمی‌شودبلکه با توجه به چندساحتی بودن انقلاب و نظام سیاسی عوامل متنوعی درماندگاری آن دخیل است.

1. هدف گذاری حداکثری و مبتنی برراهبردفراگیر
ازجمله عوامل ماندگاری نظام اسلامی هدف گذاری راهبردی هوشمندانه قائم به تغییرات بنیادین و فراگیر بود که چیزی که دو رخداد نهضت ملی، و قیام مشروطیت که برمطالبات حداقلی استوار بود ما شاهد آن نیستیم.انقلاب اسلامی ایران با آنکه دارای یک هدفِ حداکثری، یعنی استقلال همه‌جانبه و سرنگونی حکومت پادشاهی و استبدادی و مبارزه با استکبار بود به پیروزی رسید و ماندگار شد. نهضت ملی،مشروطه برغم موفقیت در ابتدای راه، موجب تثبیت استبداد و استعمار شدند و ماندگارنشدند. اما انقلاب اسلامی در ایران به سرنوشت این دو دچار نشد.این مزیت نظام اسلامی درنسبت با انقلابهای بزرگ تاریخی مانند انقلاب روسیه و فرانسه نیز صدق می کند. انقلاب اسلامی ایران تنها انقلابی است که توانسته ماندگاری خود را براساس اصول و آرمان‌های اولیه حفظ کند.به عبارتی راز ماندگاری انقلاب اسلامی و نظام سیاسی برآمده ازآن در سطح داخل، منطقه و جهان، همین ابعاد گوناگون آن است که با نیازهای بشر متوازن و همراه است

2. توانایی امام درتبدیل نظریه راهبردی انقلاب به مطالبه عمومی
ویژگی اصلی فراگیر بودن انقلاب و تغییرات بنیادین درهمه ابعاد حکمرانی از مزیتهای انقلاب اسلامی بود که تبدیل به مطالبه و انتظارات عمومی شد و رهبران انقلاب نیز درمحق بودن این انتظارات وتحقق آن به مردم همراه و همصدا بودند. در واقع مطالبات و انتظارات مردم از نظام سیاسی جزئدغدغه ها و نقش راه رهبران نیزبود از این رو برخلاف رخ دادهای مشابه تاریخ مطالبه‌ی مردم یک مطالبه‌ی مشخص، جزیی و مقطعی نبود. بلکه مطالبات مردم بسیار کلان فراگیر بود که هم اعتقاد و باور مشترک بود و هم مشارکت مردمی برای تحقق آن درکنار نظام سیاسی مسیر تحقق منطقی و معقول آن را به نحو احسن ترسیم کرد. واین روحیه و رویه نقش بزرگی در ماندگاری نظامی سیاسی داشته و دارد. درواقع دولتمردان و مردم با هم سخن انقلاب اسلامی حق، هم مطالبات مردمی به حق بود و دولتمردان درمسیر حق و باصداقت به تامین آنها اهتمام داشتند و دارند.

3. رهبری واحد بلامنازع کاریزما وبا ویژگی فصل الخطابی
وحدت دررهبری و شيوه رهبري که مبتنی برسیره و سنت حکمرانی دین است و برایدئولوژی معین و تعریف شده منطبق با باورهای دینی استوار است، از دلایل ماندگاری نظام اسلامی است. در انقلاب اسلامي رهبري بلامنازع دردست امام (ره) قرار داشت و بعد از ایشان هم توسط مقام معظم رهبری درابعاد گفتمانی و رویکرد و مدیریتی تداوم یافت.بنابراین عامل رهبری، عاملی بسیار مهم و اساسی جریان تأثیرگذار تاریخ انقلاب محسوب می شود. داشتن رهبری واحد -به ویژه جایگاه معنوی که رهبری داشت و قداستی، عامل بسیار تعیین‌کننده‌ای درفرایند ایجاد و تثبیت و دوام نظام سیاسی اسلامی است که به آن مصونیت بخشیده است. فراگیری انقلاب در بین آحاد مردم هم که در انقلاب اسلامی وجود داشت بعد از تاسیس نظام سیاسی به رهبری امام و بعد از اماو توسط رهبری استمرار یافت این پیوند و اشتراک دربارو عمومی و حاکمیت از مولفه ها مهم و موثر تداوم و بقای نظام سیاسی محسوب می شود. این روند. پس از فرصت ده ساله معماري يک نظام اسلامي را به انجام رساند و بازتولید و بروزرسانی این ساختار را مقام معظم رهبری ادامه دادند. امام خميني(ره) و امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) در واقع سه نقش ايدئولوگ، فرمانده و معمار انقلاب اسلامی را به نحو حسن انجام دادند.

4. محوریت مسائل اصلی و به مشغول نشدن مسائل فرعی
امام با تجربه آموزی از تاریخ ایران و جهان درانتخاب و اشتغال دوچار خطا راهبردی نشدند. امام و رهبری از همان ابتدا تاکنون محورهای اصلی را دائماً گوشزد و تأکید می‌کردند و همواره نخبگان، مدیران و حتی افکارعمومی را نسبت به این مساله هشدار میدادند و رهبری نیز درشرایط مختلف نسبت به جا به جای مسال اصلی و فرعی هشدار داده و جامعه ودولت را از اشتغال به فروعات و غفلت از مسائل اصلی پرهیزداده و می دهند. این امتیازهای رهبران هدفمند،هوشمند با کارآمدی مدیریت بالا است که ازویژگی های منحصر بفرد نظام اسلامی است.

5. جهانی بودن شعارها و اهداف و رسالت نظام سیاسی
از خصوصیات منحصربه فرد انقلاب اسلامی، محدود نبودن آن به مرز، ملیت و قومیت خاصی است. انقلاب اسلامی ایران ونظام سیاسی برآمده ازآن بر پایه ی شریعت اسلام ناب استوار شده است، از این رو به مرز و ملیت و قومیت خاصی محدود نیست و نمی تواند، باشد. این ویژگی باعث سرعت پخش اجتماعی انقلاب و آرمانها و شعارهای آن شد که خود عامل زایش گفتمانی و فرهنگ تحولگرایانه آن شده است. به عبارت پویایی، زنده بودن و حرکت رو جلو انقلاب در باز تولید شعارها و آرمانها در همین شعارها و اهداف جهانشمولی و فراملی نهفته است. این ویژگی موجب پیدا کردن عمق سیاسی در جهان اسلام و برخورداری از قدرت منطقه‌ای و ایدئولوژیک برای مقابله با دشمنان و عجز آنان برای پیشبرد توطئه ها علیه انقلاب اسلامی شده است.

6. ماهیت غیر طبقاتی بودن نظام سیاسی حکمرانی دینی
مردم در انقلاب اسلامی به دنبال تحولاتی بودند که بر مبنای اسلام صورت بگیرد. آن ها باورهای دینی را سرلوحه خواست خود از انقلاب قرار دادند. این خصوصیت اسلامی سبب شد تا انقلاب محدود به قشر روحانی نشود و همه مردم در صحنه های حاضر شده و انقلاب را از آن خود و برای خود بدانند. همچنین دچار این آفت نشود که اسلام و اهداف اسلامی پس از انقلاب و در زمان نظام سیاسی اولویت خود را از دست بدهد. خلاصه اینکه روند حرکت امام و نظام سیاسی تاسیس شده از سوی ایشان ازچند خصیصه کلیدی ضد استبدادی؛ ضد استعماری؛ نفی کامل سلطه‌ی شرق و غرب؛ وحدت کلمه، وحدت دررهبری و سه اصل هویتی استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی برخوردار است که قوام و دوام روحیه انقلابی و نظام سیاسی را تاکنون تضمین کرده است. این یعنی مبتلا نشدن انقلاب اسلامی به آفت دوری از اصالت ها و ریشه ها مرحله پیروزی یعنی حاکمیت ارزش های دینی، اخلاقی و معنوی بر انقلاب

7. مردمی بودن نظام سیاسی و تاکید برنقش تعیین گنندگی آنها در حکمرانی
مردمی بودن نظام سیاسی درایران با واژه ی جمهوری نظام اسلامی متجلی گردید. مردمی جزء ذات انقلاب و نظام سیاسی برآمده از آن است. اسلام سیاسی در فرایند دموکراتیک، حضور مردم درایجاد، اجرای مقررات و دفاع از حریم خود را، اصل کلیدی می داند. حضور حقیقی و فعالانه ی مردم در نظام سیاسی و نقش آنان در انتخاب همه ی مسؤولان و (کسب و) حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی، مظهر صداقت نظام اسلامی در مردمی بودن خویش است . مردمی بودن به مفهوم برخورداری نظام سیاسی از خصلتهای اخلاقی، دینی و معنوی و نیز مردمی بودن انقلاب و نظام سیاسی، این ازاستثنایی ترین خصوصیات انقلاب و نظام سیاسی میتنی برآن است که بیشترین تأثیر را در پیروزی و ماندگاری انقلاب در پخش آن درجهان داشته است

8. خودترمیمی، انتقاد پذیری و ظرفیت سازگاری با تغییرات و شرایط
دررویکرانقلاب اسلامی و نظام سیاسی برآمده از آن دو وجه ضد استبدادی و استعماری درهم تنیده شده است ازاین رو حرکتی ضد استبدادی و ضد استعماری درنظام سیاسی برآمده از آن نهادینه شده است.. تداوم این رویکرد با صراحت و شفافیت بیشتر به نوعی نظام سیاسی را در مسیر خود ترمیمی، خود انتقادی، بازتولید هدایت کرده است. این یعنی وفادای به سه اصل کلیدی استقلال،آزادی و جموریت. این وفاداری با درایت و هوشمندی امام و رهبری به نهادینه شدن وضعیت خودترمیمی در روند حکمرانی و تداوم نظام سیاسی تاسیسی امام شده است. این خود گویای بقای رهبری براصول بنیادین نظام سیاسی شده و دوام بقای آن را در سایه سیکل تکاملی معنویت، عقلانیت و عدالت تامین کرده است. این یعنی تئوری سیکل حیات که از مزیت خود ترمیمی نظامهای سیاسی سخن می گوید، درنظام تاسیسی امام محقق شده است. و رهبران نظام با هوشمندی درفرایند مدیریتی خود با لحاظ بایدها و نباید و توجه همزمان به ابعاد ایجابی و سلبی ، توانسته اند مصونیت نظام سیاسی از طریق خودانعطاف پذیری، انطباق پذیری ضمانت کنند و نظام را درمسیر خودترمیم هدایت کنند و به ماندگاری آن کمک کنند.

احمد ممدوح