شتاب به‌سوی زیست خلاقانه

صنایع فرهنگی و خلاق با سرمایه‌گذاری 2250 میلیارد دلاری و ایجاد 5/29 میلیون شغل در سراسر جهان، اصلی‌ترین محرک‌های اقتصادها به‌شمار می‌رود.

در این گزارش با ویژگی‌های صنایع خلاق آشنا می‌شویم و وضعیت آن را در جهان و ایران بررسی خواهیم کرد.

صنایع خلاق بر ارزش مردم‌محور استوار است و بر‌پایه میراث فرهنگی و خلاقیت بنا می‌شود. این صنعت یکی از تاثیرگذارترین ابزارها برای دستیابی به توسعه پایدار و فراگیر و ایجاد انعطاف‌پذیری در اقتصادهای محلی است.

به عبارت ساده‌تر، صنایع خلاق تلاش می‌کند با استفاده از نوآوری‌ها و الگوهای نوین کسب‌وکار، خدمات و کالاهای جدیدی ارائه کند. خلاقیت و نوآوری نقش مهمی در این صنعت ایفا می‌کند و پای ثابت تمام تعاریف نوشته ‌شده در آیین‌نامه‌ها و سایر منابع معتبر است.

صنایع خلاق در مقایسه با سایر صنایع به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد با سرمایه‌های نسبتا محدودی شروع به کار کند؛ زیرا ممکن است نیازی به زیرساخت‌های صنعتی متوسط یا بزرگ نباشد.

میراث فرهنگی و خلاقیت که توجه زیادی آنها در صنایع خلاق می‌شود، می‌تواند پشتیبان آسیب‌پذیرترین قشرها باشد.

صنایع خلاق را می‌توان در چند گروه دسته‌بندی کرد: کسب‌وکارهای فضای دیجیتال، هنرهای نمایشی مانند موسیقی و سینما، گردشگری، طراحی گرافیک و مد، معماری، صنایع‌دستی، میراث‌فرهنگی، انتشارات، کتابخانه‌ها، هنرهای بصری، سرگرمی، طب سنتی و گیاهان دارویی.

Impackter.com در مقاله‌ای نوشت: «مناطق روستایی یکی از مناطقی است که می‌توان قشرهای آسیب‌پذیر را در آن یافت. 88 درصد از افراد بسیار‌ فقیر در مناطق روستایی زندگی می‌کنند و نزدیک به 20 درصد از افراد شاغل در این منطقه در فقر شدید به سرمی‌برند. شکاف بین مناطق شهری و روستایی در دسترسی به فرصت‌ها و خدمات ابتدایی آشکار است. صنایع خلاق می‌توانند نقشی مهم در پر کردن این شکاف ایفا کنند. مناطق روستایی غنی از میراث فرهنگی هستند و صنایع خلاق می‌توانند آنها را شناسایی و تغییر دهند.»

ویژگی‌ های صنایع خلاق

خلاقیت مهم‌ترین ویژگی صنایع خلاق است و همین مورد می‌تواند شرکت‌های این صنعت را از دیگر شرکت‌ها متمایز نشان دهد. اگر شرکت‌ها هیچ خلاقیتی نداشته باشند، در تمام بخش‌ها مانند تبلیغات یا فروش محصولات و خدمات مشابه یکدیگر عمل خواهند کرد.

به عبارت دیگر، می‌توان گفت خلاقیت مهم‌ترین چیزی است که کسب‌وکارها در این دنیای پر از رقیب احتیاج دارند. در بازاری که نوآوری مهم‌ترین نیاز است، خلاقیت یک ویژگی سرنوشت‌ساز خواهد بود.

افراد مختلفی مانند مخاطبان اصلی شرکت و همکاران می‌توانند در ایجاد نوآوری در شرکت خلاق شما نقشی مهم ایفا کنند. منبع ایده‌های خلاقانه می‌تواند هر مکانی و هر گروهی باشد. آن چیزی که اهمیت دارد، این است که از این ایده‌ها استقبال کنید. پس مطمئن شوید فضایی برای تبادل این ایده‌ها ایجاد شده است و از آنها پشتیبانی مناسبی می‌شود.

سایر ویژگی‌های شرکت‌های صنایع خلاق عبارتند از:
1. تنوع بالای محصولات و خدمات

2. انعطاف‌پذیری نسبت به تغییرات

3. استفاده نکردن از دانش‌های پیچیده

4. سرعت بالای توسعه به‌دلیل محصولات و خدمات نوآور

5. قدرت انتقال هویت فرهنگی

6. نبود امکان تحقیق و جست‌وجو پیش از خرید محصول یا خدمت: به‌عنوان مثال برای خرید یک کتاب شعر یا دیدن یک سریال نمی‌توانید به تجربه خوانندگان و تماشاگران پیشین اعتماد کنید. برای آن‌که بدانید از کتاب شعر لذت خواهید برد یا خیر، خودتان باید آن را امتحان کنید.

7. نبود امکان مقایسه محصولات به‌علت تنوع بالا و ویژگی‌های ذهنی: برای درک این ویژگی به مقایسه یک گلدان سفالی با گلدان بتنی فکر کنید. شما طبق سلیقه خود، یکی از آنها را انتخاب خواهید کرد.

8. زیبایی محصولات: در بسیاری از شرکت‌های خلاق مانند شرکت صنایع‌دستی و طراحی لباس، این مورد ویژگی مهمی محسوب می‌شود ولی زیبایی محصولات در دسته‌های دیگری مانند گیاهان دارویی و کتاب مهم نخواهد بود.

9. احتمال بالای نبود موفقیت شرکت: ممکن است محصول شرکت نتواند سلایق گسترده مشتریان را راضی کند. البته از آنجایی که تنوع محصولات بسیار است، موفقیت محصول دیگر می‌تواند این شکست را کمرنگ‌تر جلوه دهد.

وضعیت صنایع خلاق در جهان

اقتصاد خلاق، بخشی از اقتصاد جهانی است که به‌سرعت در حال رشد است و 3 درصد از تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده است. رشد صنایع خلاق در دهه گذشته بسیار چشمگیر بوده و این رشد منجر به افزایش توجه دولت‌ها و سازمان‌های خصوصی به این موضوع شده است.

طبق آمار Canva، سال گذشته آمریکا، انگلستان، استرالیا و زلاند‌نو نزدیک به يک میلیارد دلار به برنامه‌های هنری دولتی خود اختصاص داده‌اند تا خلاقیت و هنر را تشویق کنند و اقتصاد خلاق و به طبع آن اقتصاد خود را توسعه دهند.

انگلستان، استرالیا و زلاند‌نو سرمایه‌گذاری در برنامه‌های هنری را به ترتیب 11 درصد، 18 درصد و 33 درصد در 10سال اخیر افزایش داده‌اند.

این در حالی است که افزایشی در سرمایه‌گذاری آمریکا دیده نمی‌شود. بهتر است بدانید ارزش صنایع خلاق آمریکا و انگلستان به ترتیب 804 و 130 میلیارد دلار است.

صنایع خلاق جهان مانند سایر صنایع با چالش بزرگی به نام کمبود مهارت مواجه است. کنفدراسیون صنایع انگلستان دو مشخصه اصلی را که به کمبود مهارت در صنایع خلاق مرتبط هستند شناسایی کرده است: تغییرات در محیط جهانی مهارت‌ها و کمبود محلی افراد با مجموعه مهارت‌های مناسب.

دولت‌ها و سازمان‌های جهانی باید از کارمندان حمایت کنند تا توانایی‌های فعلی خود را توسعه دهند و مهارت‌های دیگری بیاموزند. آموزش فنی و حرفه‌ای (TVET) باید برای توسعه دانش به‌روز و آموزش مهارت‌ها از طریق برنامه‌های مختلف ترویج شود.

وضعیت صنایع خلاق در ایران

صنایع خلاق تامین‌کننده 20 درصد از درآمد کشورهای جهان است ولی در ایران به کسب درآمد از صنایع خلاق کمتر از سایر کشورهای جهان توجه شده است و می‌توان گفت اقتصاد خلاق کشور ما ضعیف‌تر است.

کارشناسان این حوزه اعتقاد دارند باید نگرش خود را به صنایع دستی، گردشگری و سایر بخش‌های فرهنگی تغییر دهیم و از آنها برای افزایش درآمد کشور و ایجاد شغل‌های مختلف بهره بگیریم.

به‌عبارت دیگر با صادرات این محصولات و توجه به ظرفیت‌های فرهنگی قادر خواهیم بود اقتصاد خلاق را مانند کشورهای ذکر شده در بخش قبلی به‌سوی توسعه هدایت کنیم. اگر اقتصاد خلاق ایران رشد کند، تاثیرات اجتماعی آن نیز چشمگیر خواهد بود.

سیده‌ زهرا حسینی - خبرنگار / ضمیمه کلیک روزنامه جام جم