روشنایی معابر تهران را استاندارد می‌کنیم

سهم کودکان ما از طبیعت آسمان شب چه می‎شود؟ برای کودکانی که آسمانشان را لایه‎ای از غبار و هاله‎ای از نور در آغوش گرفته است، دیگر خبری از ستاره در نقاشی‎هایشان نخواهد بود. گویی با روشن‌شدن هر چراغ روی زمین، تلألو ستاره‌ای در آسمان شهر محو می‎شود.

در این سال‎ها تعداد چراغ‎ها هر روز بیشتر شده و به‎دنبال افزایش روشنایی‎های مصنوعی شاهد اتلاف انرژی نیز بوده‌ایم. تا زمانی که نیاز به اعمال محدودیت‏ های کرونایی تردد نداشتیم، روشنایی معابر ما بیش‌ از استانداردها بود؛ ولی محدودیت‎ها فرصت خوبی فراهم کرد تا شیوه نورپردازی‎ های شهر را بازنگری کنیم. در این رابطه با دکتر حمیدرضا منصوری، معاون بهره‏برداری شرکت توزیع برق تهران، درباره لزوم بازبینی تامین روشنایی معابر مطابق با تازه‌ترین یافته‌های علمی در مسیر کاهش آلودگی نوری شهر گفت‌وگو کرده‌ایم.

از زمان اجرای خاموشی ‏های تهران، چقدر در مصرف برق صرفه‎جویی شده است؟

در مجموع اقداماتی که انجام داده‏ایم، در هر شبانه‏ روز ۲۰۰۰ مگاوات ساعت برق معادل مصرف تقریبی روزانه ۲۵۰هزار مشترک خانگی صرفه‌جویی شده است.

آیا میزان روشنایی معابر و اتوبان‎های پایتخت استاندارد طراحی شده است؟

حتما در مورد وضعیت ناگوار آلودگی نوری تهران خوانده و تصاویر ماهواره‎ای مقایسه روشنایی تهران و دیگر شهرها را در شب دیده‏اید. واقعیت این است روشنایی‎های شهر مثل تمام بزرگراه‎ها و خیابان‎ها بیش‌ازحد نیاز طراحی شده‎اند؛ با شروع محدودیت‎ها چراغ‎های بزرگراه‎ها و خیابان‏ها از ۱۴ بهمن ۹۹ به‎صورت یک‎درمیان روشن ‎شده و به‎نظر می‎رسد میزان روشنایی کافی بوده است. ولی همکاران ما بار دیگر میزان روشنایی و شاخص‎های نوری را برای ادامه این روند ارزیابی می‌کنند و به‌احتمال‌زیاد به‎همین شکل روشنایی‎ها ادامه پیدا کند.

با توجه به محدودیت تولید انرژی، برای تعویض لامپ‎ها با بازدهی بیشتر برنامه‎ای دارید؟

بله، حتما. در پاسخ به این سوال دو عامل مهم وجود دارد: اول؛ حرکت همگام با پیشرفت فناوری و دوم؛ جوابگویی صنعت داخل کشور. ما در مرحله‎ای لامپ‎های جیوه‎ای با بازدهی پایین انرژی داشتیم، چند سال بعد آنها را با لامپ‎های سدیمی که بازدهی بالاتری دارند عوض کردیم و در حال حاضر با مطالعاتی که انجام‌شده و برنامه‏هایی که داریم، به‎سمت استفاده از ال‎ای‎دی‎ها حرکت می‎کنیم، زیرا به‎مراتب بازدهی بهتری نسبت به لامپ‎های فعلی دارند.

آیا برای تعویض لامپ‌ها، رنگ نور مناسب برای دید در شب راننده‌ها را مدنظر قرار داده‌اید؟

خوشبختانه در کشور، هم فناوری ساخت ال‎ای‎دی‎های سفید یا مهتابی و هم ال‎ای‎دی‎های زرد یا آفتابی وجود دارد و ترجیح ما بر استفاده از هر دو رنگ است. ولی نتیجه دقیق آن پس از مطالعات کارشناسی که در حال انجام است و بر مبنای استانداردهای مطلوبیت نور از دید راننده‎ها و اجرای پایلوت‎ها مشخص خواهد شد. برای اجرای طرح‌های پایلوت، هر بزرگراه و شرایط آن را بررسی می‎کنیم. برای مثال در بزرگراه کردستان (در شمال تهران)، چون نور محیطی اطراف کمتر است و می‎توانیم پارامترهای نوری را اندازه بگیریم، برنامه پایلوت را از بالا به پایین بزرگراه با ال‎ای‎دی‎های سفید اجرا کرده‎ایم. ولی مسلما طرح‎های دیگری هم بر مبنای پارامترهایی که دنبالشان هستیم، اجرا خواهیم کرد.

همان‎طور که اشاره کردید، انفجار نور در تهران در عکس‏های هوایی هویداست. آیا برنامه یا راهکاری برای مدیریت آلودگی نوری در دست دارید؟

با محدودیت‎هایی که برای سوخت پیش آمد، به این نتیجه رسیدیم که به‎صورت جدی باید تابش اضافی نورها را مدیریت کنیم. از فرصت خاموشی‎ها نیز برای شروع مطالعاتمان استفاده کردیم، ولی با توجه به وسعت شهر تهران اجرای آن ممکن است زمانبر باشد ولی قطعا این موضوع را کنترل خواهیم کرد. یکی از مهم‎ترین اقدامات ما جلوگیری از پراکندگی نور و حفظ جهت تابش نور است تا اجازه ندهیم نور به سوی آسمان پراکنده شود. برای این کار باید حتما استانداردها را رعایت و نورهای محیطی را کنترل کنیم.
به نظر من فرهنگ بدی تحت عنوان زیبایی شهر با ریسه‏های نوری جاری شده است. اینها همه عوامل ایجاد آلودگی نوری هستند که باید کنترل شود. البته بخش زیادی هم به تغییر در فرهنگ مردم و همکاری سایر سازمان‎ها برمی‎گردد. در این مدت اتفاقات خوبی را نیز مانند تاکید مراجع مذهبی و مدیران کشور در مورد نادرست‌بودن استفاده هیات‎ها از ریسه‎های نوری در جشن‎ها شاهد بودیم.

آلودگی نوری این ریسه‌ها به سلامت درختان و سایر جاندارانی که حق حیات در شهر دارند آسیب می‌رساند. این فرهنگ کم‎کم در حال جا افتادن است.

آیا پژوهشی روی تبعات زیست‌محیطی آلودگی نوری در تهران داشته‌اید؟

راستش را بخواهید خیر. مقالات عمومی زیادی در این زمینه وجود دارد، ولی هیچ مطالعه‏ای به‎صورت کیفی، موردی و محلی آزمایشی انجام نداده است. برای مثال پژوهشی روی اثر نورپردازی‎های درختان خیابان میرداماد با ریسه‎کشی، روی اکوسیستم اطراف درخت انجام نشده است. ولی شاید خوب باشد شهرداری تهران یا سازمان‎هایی که به این موضوع مرتبط‎تر هستند، با ما همکاری کنند تا این موضوع بررسی شود.

آیا برنامه‎ای برای اصلاح نورپردازی بیلبوردهای تبلیغاتی سطح شهر در نظر دارید؟

زمانی که این محدودیت‎ها پیش آمد، چند جلسه با سازمان مرتبط با بیلبوردها در شهرداری برگزار کردیم. تصمیم‌های خوبی هم در این زمینه اتخاذ شد. باید بگویم مقررشده است، اولا دیگر از لامپ‎های پرمصرف در بیلبوردها استفاده نشود و ثانیا میزان نور روشنایی بیلبوردها به ۵۰ درصد برسد. از دوشنبه دو هفته قبل که روشنایی به معابر دوباره بازگشت، بازدیدها نشان می‎دهد ۵۰ درصد کاهش روشنایی اعمال‌شده است.

با کاهش روشنایی معابر چه مشکلاتی برای شهروندان پیش آمد؟

به‌هرحال زمانی که محدودیت سوخت نیروگاه‏ها پیش آمد، برای این‌که گاز مشترکین در این سرما خاموش نشود؛ سوخت نیروگاه‎ها محدود شد و به‌تبع آن محدودیتی برای تولید برق پیش آمد. نقاط هدف ما برای خاموشی نیز بزرگراه‎ها و معابری بود که تردد افراد پیاده در آنها کمتر بود و مردم با وسیله نقلیه تردد می‎کردند. ما با نظر پلیس راهور نقاطی که میزان تصادف‌ها در آن زیاد بود، بخش‎هایی از بزرگراه امام علی را به علت پیچ‏ها و تاریکی که ایجاد می‎شد، خاموش نکردیم. ولی به‌هرحال من می‎دانم با این عمل که به‎ناچار انجام شد، زحماتی برای مردم ایجاد کرد. من همین‌جا از کسانی که در این مدت دچار زحمت شدند، عذرخواهی می‎کنم.

روشنایی معابر تهران در مسیر هوشمندسازی

از دکتر منصوری پرسیدم آیا برای هوشمندسازی روشنایی تهران برنامه‎ای دارید. وی در پاسخ گفت: مرحله اول هوشمندسازی، اجرای طرح پایش هوشمند است. در این مرحله ما روی داشبوردهای مدیریتی می‎بینیم کجا و چه تعداد چراغ خاموش است و چه زمانی خاموش بوده‎اند تا بتوانیم به‎سرعت رسیدگی کنیم. مرحله دوم، بحث کنترل از راه دور است و خوشبختانه این مرحله را نیز شروع کرده‎ایم و اگر این بخش هم به طرح پایش اضافه شود، بسته هوشمندسازی‌مان کامل خواهد شد. در واقع کنترل زمان روشن و خاموش‌شدن چراغ‎ها و میزان نور در اختیار خودمان است. یکی از روش‎های دیگر استفاده از حسگر حرکتی است ولی بنا بر مطالعات‌مان این روش در تهران جوابگو نیست، زیرا تقریبا ما در تهران اتوبانی را بدون حرکت نداریم تا حسگر حرکتی بخواهد غیرفعال شود.

ریحانه رادی - دانش / روزنامه جام جم