طراحی کتاب های ویژه دختران و پسران

با توجه به بالا رفتن آمار طلاق در سال‌های اخیر و مشکلاتی که بین زوجین ایجاد می‌شود، آموزش و پرورش کتابی را طبق نیاز دانش‌آموزان تألیف کرده که یک سالی از عمر آن می‌گذرد و قرار است به زودی پای ثابت کتاب‌های درسی دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شود. حالا با توجه به تفاوتی که دخترها و پسرها دارند، مفاهیم این کتاب هم متفاوت است و باتوجه به نیاز هر کدام مباحثی را مطرح کرده تا آنها را برای آینده و تشکیل زندگی و انتخاب همسر آماده کند.

چند سال پیش بود که رهبر انقلاب به نکته‌ای اشاره کردند با این مضمون که کتاب‌ های درسی مدارس ما باید برای دختران و پسران این سرزمین مناسب‌سازی شود.

بسیاری از آنها به مهارت‌هایی نیاز دارند که باید از دوران تحصیل آنها را فراگیرند؛ مهارت‌هایی چون انتخاب همسر، خانه‌داری، تربیت فرزند و امثال اینها.

علاوه بر این پسران ما هم باید مسائلی را بیاموزند، موضوعاتی چون مواجهه با مسائل کار و زندگی و چگونگی به‌عهده گرفتن تعهد و مسؤولیت که لازمه حفظ یک زندگی سالم است. این موارد باعث شد تا در چاردیواری این شماره سراغ حجت الاسلام علی صدوقی، مدیرکل دفتر تألیف کتب درسی نظری و عمومی برویم.

کتابی برای آینده

صدوقی در ابتدا پیرامون تألیف کتابی که به‌تازگی کار آزمایشی خود را شروع کرده و قرار است به زودی در برنامه درسی دانش‌آموزان گنجانده شود به چاردیواری می‌گوید: «در حوزه مدیریت خانواده و سبک زندگی ویژه دختران کتابی با ادبیاتی جدید و نوع نگارش خاصی تدوین شده که می‌تواند زمینه‌ساز خوبی برای دوران بعد از دیپلم دختران در زندگی باشد؛ یعنی می‌تواند زمینه‌های انتخاب احسن را در ازدواج برای آنها فراهم کرده و آنها را آماده کند تا وارد حیطه جدیدی از زندگی شوند». به گفته صدوقی، این کتاب به دانش‌آموزان دختر کمک می‌کند ارتباطات خود را به درستی مدیریت کنند و زمینه‌ای را در اختیار آنها قرار می‌دهد که بتوانند در برخورد با حوادث زندگی، مدیریت مطلوب و بهینه‌ای را از خودشان ارائه دهند.

هدف کتاب‌ های دخترانه و پسرانه

مدیرکل دفتر تألیف کتب درسی نظری و عمومی ادامه می‌دهد: «کتاب مخصوص دختران تحت عنوان «مدیریت خانواده و سبک زندگی ویژه دختران»، سال گذشته تألیف و به طور آزمایشی در مدارس عرضه و تدریس شد. البته امسال هم به‌صورت آزمایشی ارائه می‌شود اما گستره کاری بیشتری دارد. البته همین مساله برای پسران هم وجود دارد و کتابی هم مخصوص پسرها با نام «مدیریت خانواده و سبک زندگی ویژه پسران» تألیف شده که امسال اولین سال آزمایشی را خود پشت سر خواهد گذاشت». او با اشاره به هدف تألیف این کتاب‌ها برای دختران و پسران بر این نکته تأکید می‌کند که ادبیات فعلی حاکم بر این کتاب‌ها چه برای پسران و چه برای دختران به دنبال یک هدف است و آن هم ایجاد زمینه‌ای در ساختار شخصیتی آنهاست تا بتوانند بعد از اخذ دیپلم و ورود به جامعه، مواضع خود را در آینده شکل داده و جهتی متعالی به مسیر خود دهند. درواقع، مباحثی که در این کتاب مطرح می‌شود، آنها را برای برخورد با حوادث آماده می‌کند به‌طوری که آنها را مجهز کند تا در مواجهه با آلودگی‌های محیطی و بحران‌های ویژه‌ای که در یک جامعه باز و متضاد وجود دارد، دچار بحران نشده و واکسینه شوند. این مساله را شاید بتوان مهم‌ترین هدف این کتاب دانست.

یک کتاب درسی خاص

به گفته صدوقی، سال گذشته برای اولین‌بار یک‌نسخه کتاب مخصوص دختران چاپ شد، اما هنوز در حال جمع‌آوری آمارها هستیم. نکته‌ای که وجود دارد، این است که امسال ویرایش جدیدی روی آن کتاب داشتیم و سعی کردیم در راستای مطالعاتی که طی یک سال اخیر انجام دادیم، مطالب کتاب را با ادبیاتی جذاب‌تر همراه کنیم که متناسب با ذوق و سلیقه دختران و پسران باشد و این می‌تواند پیام‌رسان خیلی خوبی برای همه باشد. قرار بر این شد که امسال هم این کتاب به‌طور آزمایشی در مدارس تدریس شود که وقتی نتایج تحصیل شد، بتوانیم تصمیمات اساسی را برای سال آینده بگیریم.

او با تأکید بر مباحث مهم این کتاب می‌گوید: «مطلب دیگری هم که حائز اهمیت است و سعی شده در این کتاب‌ها تا حد امکان به آن پرداخته شود، بحث هویت است؛ به این معنا که یک جوان، چه دختر و چه پسر، باید هویت خود را بیابد و آرمان خودش را پیدا کند و بتواند در ارتباط با دوست‌یابی و ارتباطات اجتماعی، مدیریت فعالی را از خود بروز دهد. درحقیقت، این کتاب هویت‌شناسی را به دختران و پسران این سرزمین آموزش می‌دهد. بحث خویشتنداری، بحث حیا، توجه به عقلانیت و انتظام‌بخشی به زندگی در حوزه پختگی اجتماعی، پختگی اقتصادی، پختگی عاطفی و عقلی خود نکاتی است که می‌تواند به این دو طیف دختر و پسر کمک کند». در مجموع، این کتاب تلاش می‌کند دختران و پسران را برای ورود به یک زندگی تازه آماده کند تا در آن بتوانند با مدیریتی صحیح، چه از نظر خانواده، بچه‌داری، اقتصادی، عاطفی و اجتماعی موفق عمل کنند. به گفته صدوقی، این کتاب در پایه دوازدهم ارائه می‌شود و این پایه دقیقا سالی است که دانش‌آموزان دیپلم می‌گیرند و همزمان می‌خواهند وارد عرصه‌های اجتماعی شوند، بنابراین در چنین مقطع حساسی از زندگی، این کتاب می‌تواند به‌عنوان یک راهگشا و نقشه راه عمل کند و مسیر درست را پیش‌روی دختران و پسرانی قرار دهد که به‌زودی وارد بخش دیگری از زندگی می‌شوند.

او با اشاره به نوع نگارش این کتاب می‌گوید: «متن این کتاب بسیار سلیس و روان و متناسب با ذوق و سلیقه دختران و پسران است؛ به عبارتی متن این کتاب به‌گونه‌ای تنظیم شده که با ادبیات جاری که در حال حاضر دخترها یا پسرها با هم دارند تا حدود قابل توجهی تناسب دارد.» به عقیده او ما می‌توانیم با توجه به شرایط فرهنگی، البته نه تسلیم شدن در برابر فرهنگ غلط، بلکه ارتقای فرهنگی و اصلاح وضع موجود اما با ادبیات زبانی خاصی که قابل فهم برای دانش‌آموزان بوده و جذابیتی را ایجاد کند، می‌توانیم حتی در آینده کتاب‌هایی برای رده‌های مختلف تحصیلی در نظر بگیریم.

علم‌آموزی و انسان سازی

مینو اصلانی / استاد دانشگاه و رئیس جامعه بسیج بانوان کشور: زندگی در کنار علم و دانش و آموختن مباحث علمی، به مهارتی نیاز دارد که بتوان در سایه آن در برابر سختی‌ها و دشواری‌ها کمر راست کرد و ایستاد و با امید پیش‌رفت که معمولا در قالب سبک زندگی از آن یاد می‌شود.

سبک زندگی در واقع هنری است که همه افراد اعم از زن و مرد و دختر و پسر باید داشته باشند تا بتوانند زندگی خود را با موفقیت بسازند و از عهده مشکلات برآیند.

این سبک زندگی کاملا مقوله‌ای اکتسابی است و افراد در گذر زمان باید آن را فرا گیرند. بخشی از آموزش سبک زندگی بر عهده خانواده‌ها و پدر و مادر است تا با آموختن نکات مفید و در اختیار قرار دادن تجربیات خود در زندگی، فرزندان خود را برای آینده آماده کنند.

در این میان، نقش مادران در آموزش سبک زندگی به دختران و نقش پدران در آموزش این مفاهیم به پسران اهمیت بالایی دارد. سرد و گرم‌هایی که آنها در زندگی چشیده‌اند و تبادل آنها با فرزندان‌شان به‌طور قطع بهترین آموزگار خواهد بود.

اما واقعا این به تنهایی کافی است؟ دختران و پسرانی که زمان زیادی از طول روز را بیرون از خانواده و در محیط تحصیلی می‌گذرانند، نیاز دارند در میان انبوه فرمول‌ها و دروس تخصصی ریاضی و علوم و ... بیاموزند که چگونه برای زندگی خود برنامه‌ریزی موفقی داشته باشند.

اینجاست که نقش مدرسه و آموزش‌هایی را که در این مرکز آموزشی به دانش‌آموزان داده می‌شود نمی‌توان نادیده گرفت.

مدارس همان‌گونه که وظیفه علم‌آموزی را به‌عهده دارند، وظیفه سنگین‌تری به نام انسان‌سازی هم دارند که چه‌بسا نسبت به علم‌آموزی اهمیت بالاتری دارد زیرا باید انسانی شایسته و مفید تحویل جامعه دهند تا بتواند در دنیای هزار رنگ به خوبی از عهده خود و زندگی‌اش برآید. به‌طور قطع، همکاری خانواده‌ها و مدرسه با هم می‌تواند روند انسان‌سازی را تسریع کرده و کیفیت آن را بالاتر ببرد.

امروز در شرایطی هستیم که به گواهی آمارهای رسمی زندگی مشترک جوان‌ها نسبت به گذشته قدری متزلزل‌تر شده است، ما در آموزش رسمی دوران مدرسه و حتی دانشگاه چه برنامه‌ای داریم که دختردانش‌آموز در آینده مادری دلسوز و همسری کامل نیز باشد یا پسر دانش‌آموز بیاموزد چگونه در زندگی مشترک مسؤولیت‌پذیر و متعهد باشد؟

ندا اظهری