ابن سینا؛ افتخار گذشته، دستمایه ای برای پزشکی فردا

جام جم آنلاین- این روز مهم بهانه ای شد تا در این نوشتار کوتاه ورای پرداختن به تعارفات معمول، به چالش مهم استفاده از دستاوردهای این حکیم بزرگ و دیگر پزشکان ایرانی طی ادوار تاریخی در پزشکی امروز بپردازیم.

آیا آنچه این بزرگان در طی هزاران سال پروراندند، جز افتخارات تاریخی چیزی برای جامعه پزشکی امروز ندارد؟ این بدان معنی است که آیا پزشکی امروز به طور کامل از پزشکی کهن یا طب ایرانی گذر کرده و آنچه کارآمد بوده را در خود نگه داشته و مابقی را به کتابخانه تاریخ فرستاده است و دیگر چیزی برای عرضه از دل متون کهن باقی نگذاشته است؟ نگاهی به مطالعات تاریخ پزشکی امروز بر روی متون کهن پزشکی ایران نشان می دهد، بسیاری از موضوعات پزشکی که گمان می شد طی حداکثر دو الی سه قرن گذشته به برکت پزشکی نوین و دانشمندان غربی کشف و آشکار شده است، بسیار پیشتر توسط دانشمندان ایرانی تبیین و شناخته شده بوده است.

این نشان می دهد گذر سریع از طب ایرانی به پزشکی نوین طی دو الی سه قرن گذشته این فرصت را به طب نوین نداده است که تمام جوانب طب ایرانی را درک کرده و آنچه را مناسب حال و آینده بوده است، در خود جای دهد. این موضوع نه فقط در مورد طب ایرانی که در مورد طب های سنتی سایر ملل هم صادق است و از آن میان می توان انواع متنوعی مانند طب چینی، طب یونانی و آیورودا، طب تبتی و .... را نام برد.

از سوی دیگر وجود مقالات و شواهد بالینی بسیاری در تایید اثر بخشی بسیاری از فرآورده ­های منتج از طب های سنتی گواه دیگری است بر این واقعیت که بازگشت به گذشته و بررسی دستاوردهای پزشکان کهن می تواند شانس ­های خوبی برای یافتن دارو و راهکارهای درمانی پیش پای پزشک و محقق امروز قرار دهد. بی شک استفاده از هرگونه پتانسیل موجود برای درمان­ توسط پزشکی که هم بر دانش روز پزشکی مسلط است و هم دانش طب کهن را می شناسد­ بهترین راه کار درمان را پیش پای بیمار قرار خواهد داد. لذا جبهه گرفتن در مقابل این منبع عظیم ایده و دانش که از سویی سابقه چندهزار ساله آن حاوی تجربه دیرپای بشری در حوزه پزشکی است و از سوی دیگر ساختار فکری و پزشکی آن مبتنی بر تفکر قرن ها پزشکان و فلاسفه زمان بوده است، جز چشم پوشی بر روی فرصت های بی شمار موجود برای یافتن راه کارهای جدید درمان مبتنی بر طبیعت و دانش گذشتگان معنی دیگری ندارد و این جز خسران برای بیمار نتیجه ای در بر نخواهد داشت.

از سوی دیگر توجه به این نکته که تنها پزشکان و کادر علوم پزشکی مانند داروسازان که بر دانش روز علوم پزشکی و باید ها و نبایدهای آن مسلط هستند اجازه ورود به حریم طب سنتی به منظور استفاده از آن در پزشکی روز را دارند موضوع مهم و دغدغه بزرگ دیگری است. متاسفانه طی سال های گذشته، با توجه به اقبال عمومی به طب های سنتی و ناکارآمد بودن ساختار نظارتی، فرصت برای جولان افراد سودجو و سو استفاده از باورهای مردم باز گذاشته شده است تا با عناوین مختلفی همچون طب سنتی و طب اسلامی بدون داشتن دانشی در پزشکی به امر پزشکی ورود کرده و سلامت جامعه را به بازی بگیرند.

این در حالیست که قریب به یک دهه از عمر آکادمیک طب ایرانی در کشور می گذرد و امروز شاهد وجود 17 دانشکده و یا گروه طب ایرانی در کنار گروه های داروسازی سنتی و تاریخ پزشکی در مهم ترین دانشگاه های علوم پزشکی کشور هستیم که به تربیت متخصصین مربوطه از راه علمی و منطقی آن از میان پزشکان و داروسازان می پردازند. در این میان بدنه مخالف طب ایرانی در جامعه پزشکی و بویژه جایگاه های مهم وزارت بهداشت به نظر می رسد به جای عزم جدی در برخورد با شیادان تیغ حملات خود را مستند بر عملکرد این شیادان متوجه جامعه علمی طب ایرانی کرده است.

این به معنی پر و بال دادن به سو استفاده کنندگان از طب ایرانی و سرکوب جامعه علمی طب ایرانی است که متاسفانه شاهد گسترش آن در بخشی از بدنه تصمیم گیرنده سلامت کشور هستیم. با این وجود جامعه علمی طب ایرانی طی یک دهه عمر آکادمیک خود در دانشگاه ها موفق به باز کردن راه خود در میان خیل مشکلات سر راه خود شده و نگاهی به دستاوردهای علمی سال های اخیر پژوهشگران و درمانگران این حوزه گواهی بر این مدعا است.

دکتر آرمان زرگران

استادیار و معاون امور بین الملل دانشکده طب ایرانی
دانشگاه علوم پزشکی تهران