سنگ‌های مغناطیسی و دینام مرکزی در ماه

سیاره ما زمین نیز میدان مغناطیسی در اطراف خود دارد که حدس زده می‌شود به دلیل پدیده گردش مواد فلزی مایع در هسته بیرونی این سیاره تولید می‌شود.

این میدان مغناطیسی به‌اندازه ای مناسب است که نه‌تنها شکل‌گیری حیات را با چالش مواجه نکرده که نقش سپر دفاعی را برای حفاظت از آن برعهده‌گرفته است. این میدان مغناطیسی باعث می‌شود ذرات پرانرژی که در قالب بادهای خورشیدی به سمت زمین می‌آیند به سمت قطبین مغناطیسی زمین منحرف شد و در برخورد با لایه‌های بالایی جو پدیده چشمگیر نورهای قطبی را به وجود بیاورند.

مدت طولانی است که دانشمندان می‌دانستند، همدم قدیمی زمین، ماه، نیز در دوره‌ای از تاریخ خود میدانی مغناطیسی داشته است. این میدان مغناطیسی که احتمالا مشابه زمین و در اثر جریان فلزات مذاب در هسته به وجود آمده بود، مدت‌ها پیش به دلیل سرد شدن این قمر و جامد شدن هسته از بین رفته است. پیش‌ازاین گمان می­رفت ماه، میدان مغناطیسی خود را حدود یک میلیارد سال پس از پیدایش یعنی در حدود 3 تا 3 و نیم میلیارد سال پیش ازدست‌داده باشد.

حالا گروهی از محققان موسسه فناوری ماساچوست، (MIT) با بررسی روی نمونه‌هایی از سنگ‌های ماه که مأموریت آپولو 15 به زمین برگردانده بود به شواهدی رسیده‌اند که نشان می‌دهد این قمر به‌احتمال‌ زیاد تا یک میلیارد سال بعد از آن نیز میدان مغناطیسی خود را حفظ کرده بود.

کلید اصلی در انجام این مطالعه سن سنگ‌هایی بود که مأموریت آپولو 15 به زمین آورده بود. این سنگ‌ها حدود 2 میلیارد سال قدمت داشتند و به عبارتی سنگ‌های نسبتا جوانی به شمار می‌رفتند.

این گروه محققان با استفاده از تکنیکی تازه، این نمونه‌ها را تحت آزمایش قراردادند تا متوجه شوند زمانی که این سنگ‌ها شکل می‌گرفته‌اند وضعیت میدان مغناطیسی در محیط شکل‌گیری آن‌ها چگونه بوده است.

بر مبنای این آزمایش آن‌ها متوجه شدند زمانی که این نمونه‌ها شکل‌گرفته‌اند در مجاورت میدانی مغناطیسی به قدرت 5 میکرو تسلا بوده‌اند. این میدان ضعیفی به شمار می‌رود ما در حال حاضر روی زمین در مجاورت میدانی به قدرت 25 تا 65 میکرو تسلا هستیم. با این‌ وجود همین میدان اندک – در مقایسه با زمین امروز – نیز در آن هنگام روی ماه وجود داشته است. این یافته به محققان کمک می‌کند تا معمایی در پیشینه تحول ماه را پاسخ‌گویند.

همان‌طور که اشاره شد، پیش‌تر نیز محققان می‌دانستند که ماه زمانی دارای میدان مغناطیسی بوده است و احتمالا زمانی در حدود یک میلیارد سال بعد از پیدایش این میدان را از دست‌ داده است؛ اما همیشه این سوال وجود داشت که آیا این توقف تولید میدان مغناطیسی ماه امری یک‌باره بود و یا به‌ مرور زمان صورت گرفته است. این یافته اخیر کمک بیان می‌کنند حداقل تا یک میلیارد سال بعد از آن تاریخ میدانی مغناطیسی ماه را فراگرفته بود.

اما این یافته می‌تواند به دانشمندان کمک‌های بیشتری در درک ماهیت مغناطیسی سیاره‌ها انجام دهد. ایده ساختار دینام مانندی که در مرکز سیاره‌ها و اقمار بزرگ عامل به وجود آمدن میدان‌های مغناطیسی قدمت چندانی ندارد و ممکن است دانسته‌های تازه تغییراتی را در سازوکار آن به وجود آورد. این یافته جدید این فرض را مطرح می‌کند که ممکن است ماه از دو سازوکار مختلف برای تولید میدان مغناطیسی خود سود برده باشد.

دینام مرکزی که تحت تأثیر گردش فلز مایع در هسته قمر اتفاق می‌افتاده است میدان مغناطیسی اصلی را به وجود آورده و سازوکار دیگری باعث ادامه فعالیت آن شده باشد.

یافته‌های تازه در این زمینه چشم‌انداز تازه‌ای در مقابل تحولات سیاره‌ای و اقمار منظومه شمسی ایجاد خواهد کرد.