سقوط قیمت نفت پس از توافق اوپک

شامگاه پنجشنبه چهارم خردادماه پس از پایان صد و هفتاد و دومین نشست عادی وزیران نفت و انرژی سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، دومین نشست مشترک اوپک و غیراوپک برگزار شد که نتیجه آن، تمدید توافق کاهش عرضه نفت به مدت 9 ماه بود.

در همان ساعات اولیه پس از انتشار خبر این توافق، بازار جهانی نفت واکنش عجیبی به این توافق داد و قیمت نفت کاهش پیدا کرد که این موضوع موجب تعجب بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان هم شد.

وزیر نفت درباره واکنش بازار به تصمیم نشست 172 اوپک گفت: واکنش بازار نفت تا اندازه‌ای مرا شگفت‌زده کرد و شاهد افت قیمت‎ها بودیم؛ به طوری که این موضوع سبب تعجبم شد؛ در حالی که نباید این گونه پیش می‎رفت، اما ان‌شاءالله در روزهای آینده با توجه به مصاحبه‎ها و اظهارنظرهای مطرح شده در کنار اراده اعضای اوپک که تاکنون نشان داده شده است، قیمت‎ها اصلاح شود و براساس انتظاری که داشتیم روند افزایشی در پیش گیرد.

اما برخلاف انتظارات، آن واکنش بازار نفت، کوتاه‌مدت نبود و اکنون سه هفته است که قیمت نفت نزولی شده است.

حال این سوال در اذهان ایجاد می‌شود، که چرا به‌رغم تمدید طرح فریز نفتی، قیمت نفت به جای روند صعودی سیر نزولی به خود گرفته است. عده‌ای از کارشناسان معتقدند که این اتفاق به‌دلیل افزایش تولید نفت لیبی که اوپک به دلیل بحران داخلی در این کشور سقفی برای آن تعیین نکرده کاهش یافته است.

از سوی دیگر برخی کارشناسان حوزه اقتصادی و انرژی معتقدند که افزایش تولید نفت غیرمتعارف آمریکا و عرضه آن به بازار سبب شده که قیمت نفت سیر نزولی بگیرد، اما در این بین نظریه سومی هم وجود دارد و آنکه برخی کشورهای امضاکننده تمدید طرح فریز نفتی به تهدات خود عمل نمی‌کنند و به‌گونه‌ای می‌خواهند بازار را دور بزنند.

نقش آمریکا و لیبی

در این باره اسدالله قره‌خانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، با اشاره به این‌که قیمت نفت، تابع عرضه و تقاضا بوده، معتقد است، به احتمال زیاد فروش نفت‌های ذخیره روی دریا، آغاز تعمیرات پالایشگاه‌ها در فصل تابستان، افزایش تولید نفت شیل آمریکا یا حتی عدم رعایت طرح تمدید فریز نفتی از سوی برخی اعضای اوپک سبب شده که قیمت نفت کاهش یابد.

قره‌خانی وضعیت تولید نفت را طی ماه‌های آینده کاهشی می‌داند و می‌افزاید: اگر طرح فریز نفتی تمدید نمی‌شد قیمت نفت بیش از رقم کنونی کاهش می‌یافت.

سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، معتقد است که برخی کشورها حتی عربستان طی ماه‌های آینده قدرت تولید نفت آنها کاهش می‌یابد که به‌دلیل کاهش ذخایر نفت و پایین آمدن تولید نفت برخی کشورها قیمت نفت افزایش مناسبی می‌یابد. به‌گفته وی، افزایش تولید نفت لیبی با ایجاد آرامش در این کشور، میزان عرضه نفت را به بازار افزایش داده است.

سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، به عرضه نفت ذخایر استراتژیک آمریکا در بازار نفت اشاره کرد و گفت: آمریکا در حال حاضر از عرضه بقیه ذخایر نفت استراتژیک جلوگیری کرده است که این عامل همراه با پایان فصل تابستان و ورود به فصل زمستان افزایش قیمت نفت را محتمل می‌کند.

آیا اوپک استراتژی خود را تغییر می‌دهد؟

کارشناسان می‌گویند: اگر رشد سریع تولید نفت شیل آمریکا تداوم یابد، احتمالاً اوپک در سال 2018 به دفاع از سهم خود از بازار روی خواهد آورد، حتی اگر این به معنای پذیرش قیمت‌های پایین باشد.

به گزارش رویترز، در حالی که اوپک و متحدانش برای کاهش میزان ذخایر نفتی و تقویت قیمت‌ها تولید خود را کاهش داده‌اند، آمریکا و دیگر تولید کنندگان غیرعضو اوپک بسرعت در حال افزایش تولید خود هستند. این وضعیت بازار را در یک مسیر ناپایدار قرار داده است.

آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که میزان تولید تولیدکنندگان غیرعضو اوپک در سال 2018، 5/1میلیون بشکه در روز افزایش یابد.

اگر این پیش‌بینی درست از آب دربیاید، عرضه‌کنندگان غیرعضو اوپک همه افزایش تقاضای ایجاد شده در سال آینده را از آن خود خواهند کرد، زیرا آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که سال آینده میزان مصرف نفت تنها 4/1 میلیون بشکه در روز رشد داشته باشد.

در واقع، اوپک تولید خود را محدود خواهد کرد و در مقابل شاهد خواهد بود که تولید کنندگان رقیب وارد بازار می‌شوند و تقاضای روبه افزایش پالایشگاه‌ها را تأمین می‌کنند.

در این صورت، اوپک با این دو راهی مواجه خواهد بود که یا با تداوم کاهش تولید، از قیمت‌ها دفاع کند یا با افزایش مجدد تولید جلوی تضعیف سهمش از بازار را بگیرد.

اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی کرده که رشد تولید نفت این کشور در سال 2017 میلادی 460 هزار بشکه در روز افزایش یابد. در حال حاضر تولید نفت آمریکا به حدود 3/9 میلیون بشکه در روز می‌رسد. بعید است اوپک و متحدانش در قبال رشد بی رویه تولید آمریکا و سایر تولیدکنندگان و خیز آنها برای تصاحب تمام رشد تقاضای سال 2018 آرام و خونسرد بنشینند.

اگر رشد سریع تولید نفت شیل آمریکا تداوم یابد، احتمالاً اوپک در سال 2018 به دفاع از سهم خود از بازار روی خواهد آورد، حتی اگر این به معنای پذیرش قیمت‌های پایین باشد.

نفت گران نمی‌شود

دکتر مهدی عسلی، مدیرکل سابق امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت درباره علت کاهش قیمت نفت پس از اجلاس اخیر اوپک به خبرنگار ما گفت: از آنجایی که اوپک نتوانست حجم نفت ذخیره‌شده در انبارهای نفتی کشورهای توسعه‌یافته و غیرتوسعه‌یافته را پایین بیاورد قیمت روند نزولی را طی کرده و تا حد 10 دلار کاهش یافته و به 44 دلار رسیده است.

وی افزود: هدف اصلی اوپک این بود که انبارهای نفت خام را که 250 میلیون بشکه ذخیره دارند و در طول مدت 5 سال جمع آوری شدند کاهش دهد و این رقم را پایین بیاورد تا بازار متعادل شود و نفت بین قیمت 55 تا 60 دلار قرار بگیرد.

عسلی با بیان این‌که اوپک با تصمیم تعیین سقف و کاهش تولید و عرضه اعضا قدم مثبتی برای تعادل بازار برداشت، ادامه داد: اوپک به تعهد خود در زمینه کاهش سقف تولید و عرضه 100 درصد پایبند بود اما غیر اوپکی‌ها تنها 50 درصد همکاری داشتند و به تعهد خود عمل کردند. البته همین میزان همکاری و اجرای تعهد هم در بازار نفت تأثیر گذاشت و قیمت نفت را تا حدی افزایش داد.

مدیرکل سابق امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت درباره دیگر دلایل کاهش قیمت نفت گفت: از سوی دیگر بالا رفتن قیمت نفت در بازارهای جهانی باعث شد تولید نفت غیرمتعارف آمریکا افزایش پیدا کند و مانع شود تا انبارهای نفت به حالت سابق برگردد.

این کارشناس انرژی اضافه کرد: آمریکا به‌دلیل استفاده از فناوری‌های نوین توانسته هزینه تولید نفت شیل را کاهش دهد و افزون بر این برزیل و کانادا در حوزه دریای شمال نیز افزایش برداشت دارند که همه این موضوعات دست به دست هم داده تا قیمت نفت در بازارهای جهانی کاهش داشته باشد.

وی در پاسخ به این پرسش که مازاد عرضه در بازار چقدر است، گفت: اوپک تصمیم گرفت سقف برداشت و تولید را برای کشورهای عضو این سازمان در نظر بگیرد و کشورهای غیراوپکی تولید کننده نفت را نیز همراه کرد تا عرضه در بازارهای جهانی کنترل شود اما بعد از این تصمیم نه‌تنها عرضه نفت کاهش نیافت بلکه با بررسی این موضوع متوجه می‌شویم که عرضه نفت روند صعودی داشته و روزانه 500 هزار بشکه مازاد عرضه داریم.

عسلی با تاکید بر این‌که شرق آسیا خریدار همیشگی نفت بوده، تصریح کرد: یک کشتی 5/2 میلیون بشکه‌ای قرار بود از سوی یک تولیدکننده به چین فرستاده شود اما مرجوع شد که همین موضوع نشان می‌دهد بازار شرق آسیا که نفت به آنجا می‌رفت اشباع شده است.

مدیرکل سابق امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت با بیان پیش بینی خود در مورد آینده بازار نفت افزود: بعید است که تا دو سال آینده قیمت نفت افزایش پیدا کند و دلیل اصلی آن هم افزایش تولید نفت آمریکا و خالی نشدن انبارها است.

این کارشناس انرژی تاکید کرد: نفت از سال 2013 به دلیل پایین بودن قیمت با کاهش سرمایه‌گذاری روبه‌رو شد و همین روند در تقاضا نیز تأثیر گذاشته است. وقتی در یک صنعت مهم مانند نفت سرمایه‌گذاری نمی‌شود قطعاً پروژه‌های نفتی جدید نیز احداث نخواهد شد و عرضه و تقاضا تا حد زیادی از تعادل خارج می‌شود. حتی اگر امروز هم سرمایه‌گذاری در این حوزه اتفاق بیفتد منجر به افزایش تولید نخواهد شد و برای رسیدن به این هدف باید چند سال منتظر ماند تا تأثیر آن در بازار نمایان شود. عسلی گفت: به نظر می‌رسد اوایل سال آینده میلادی بازار به تعادل برگردد البته این تعادل به شرطی است که اوپک و غیراوپک کار خود را با همین روش ادامه دهند و دوباره سقف تولید و عرضه را تمدید کنند؛ در غیر این صورت هر روز شاهد روند نزولی قیمت نفت خواهیم بود.