مردم فارغ از علقه‌های سیاسی رای می‌‌دهند

دکتر عباسعلی کدخدایی استاد حقوق دانشگاه تهران و سخنگوی شورای نگهبان در گفت‌وگو با جام سیاست نقش مردم را در تعیین سرنوشت سیاسی و اجتماعی‌شان به لحاظ حقوقی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.

مشارکت سیاسی در ایران از طریق انتخابات چگونه شکل می‌گیرد؟

جمهوری اسلامی ایران نظامی است که براساس خواست مردم و با پشتیبانی آنان شکل گرفته چه قبل از انقلاب تلاش‌هایی که مردم داشتند و با فداکاری و ایثارگری آنان انقلاب اسلامی به ثمر رسیده است. بعد از انقلاب هم نظام جمهوری اسلامی ایران وابسته به مردم بود. مردم هم پشتیبان آن بودند و در مواقع حساس مشارکت گسترده‌ای داشتند. انتخابات در جمهوری اسلامی ایران به عنوان اعمال حق تعیین سرنوشت مردم محسوب می‌شود و آنان آگاهانه پای صندوق‌های رای می‌آیند. مردم مسئولان سیاسی و اجتماعی کشور را خودشان انتخاب می‌کنند و این روندی است که حضرت امام(ره) در قبل و بعد از انقلاب حمایت و استمرار بخشیدند. در قانون اساسی ما هم اصول مختلفی ازجمله اصل ششم قانون اساسی بر این مطلب تاکید دارد که اداره امور کشور با مشارکت مردم باید باشد. جایی مثل شوراها خود مردم در واقع انتخابات برگزار می‌کنند و بعضی از مردم به‌عنوان عضو شوراها به ایفای نقش می‌پردازند. در بحث نظارت و امور کشور هم مردم مشارکت دارند. در مواقع دیگر هم مقاماتی مثل نمایندگان مجلس و روسای جمهور یا خبرگان هم گزینشی که از سوی مردم صورت می‌گیرد از بین منتخبانی است که مردم خود به آنان رای دادند و انتخاب کردند و از آنها حمایت می‌کنند.

چه تفاوتی در انتخابات ایران و دیگر کشورها وجود دارد؟

به نظر می‌رسد آنچه که ما الان در جمهوری اسلامی ایران داریم نسبت به کشورهای دیگر تفاوت‌هایی دارد. در عرصه انتخابات در دیگر کشورها به نظر می‌رسد که مشارکت مردمی ظاهرا صوری شده، اما در جمهوری اسلامی مشارکت واقعی است. یعنی مردم همان‌طور که در جنگ هشت ساله تحمیلی مشارکت،‌ ایثارگری و فداکاری داشتند، در 22 بهمن هم برای پاسداشت از انقلاب اسلامی در راهپیمایی شرکت می‌کنند و در هر انتخاباتی هم با مشارکت گسترده حضور پیدا کرده و مسئولان سیاسی و اجتماعی را انتخاب می‌کنند. جایی که کمتر می‌توانیم مثال بزنیم که مثل جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و مردم فارغ از علقه‌های سیاسی محض بیشتر با انتخاب واقعی خود سرنوشت کشور را تعیین می‌کنند.

آیا وجود علقه‌های محلی و منطقه‌ای در انتخاباتی مثل شوراها یا مجلس می‌تواند به عنوان یکی از موارد آسیب رسان به مشارکت سیاسی مردم تلقی شود؟

اصولا روش اداری کشور از جهت تقسیمات کشوری روش‌های متعددی نیست، روش فدرال است که ایالات‌ها و استان‌های مستقلی با قوانین و مقرارت مستقل وجود دارند که در جهت هماهنگ با دولت مرکزی اقدام می‌کنند. یا این‌که حکومت‌هایی هستند که به اصطلاح به آنان بسیط می‌گویند که حالت متمرکز دارند، اما به مفهوم آن نیست که مردم نباید در سرنوشت خود دخالت کنند و در عرصه‌های اجتماعی مشارکت نداشته باشند. اتفاقا وجود اقوام و قومیت‌های مختلف و همچنین تقسیم‌بندی حوزه مختلف کشوری که داریم کمک می‌کند که از یک طرف مردم آن احساسات محلی خود را حفظ کنند و نگرش‌های منطقه‌ای خود داشته باشد و از سوی دیگر با رای در یک زمان در کل کشور به صندوق ریخته می‌شود،‌ آن همبستگی خود را به تمامی بخش‌های دیگر کشور اعلام می‌کنند. بنابراین انتخابات مجلس که برخلاف انتخابات ریاست جمهوری حوزه‌های انتخابیه مختلفی دارد به مفهوم شکاف در بین مردم نیست بلکه به این معناست که مردم آگاهانه‌تر در مسائل منطقه‌ای خود مشارکت دارند و این مشارکت مردمی در مسائل منطقه‌ای پیوسته است و در طول سیاست‌های کلان نظام قرار دارد که در دولت مرکزی هم تاثیر می‌گذارد. ما یک پارلمان، یک رئیس جمهور و یک قوه قضاییه داریم که اینها به شکل طولی در سراسر کشور جریان دارد، اما مانع از این نیست که در حوزه‌های محلی و منطقه‌ای هم مردم نتوانند تصمیم‌گیری کنند و نظارت داشته باشند.

اعلام سیاست‌های کلی انتخابات از سوی رهبر معظم انقلاب با استقبال گروه‌ها و مسئولان مختلف کشور مواجه شده است. در انتخابات آینده تا چه اندازه این سیاست‌های کلی اجرایی می‌شود؟

این مساله مستلزم تقدیم لایحه از سوی دولت یا تقدیم طرح از سوی مجلس است. دولت چندی قبل اعلام کرد که به دلیل گستردگی و جامع بودن قانون نمی‌تواند سریعا در موعد مشخصی این لایحه را تقدیم مجلس کند تا مجلس بتواند در فرصت مناسب روی آن کار کند. حداقل چند ماهی قانون جامع انتخابات زمان می‌خواهد که بخوبی در مجلس بررسی شود و نظرات دولت و نظرات کارشناسان در آن لحاظ شود. طبیعتا بعد از بررسی‌های لازم موارد مورد نظر برای اعلام نظر شورای نگهبان ارسال می‌شود. در شرایط کنونی من بعید می‌دانم که حتی امروز هم دولت لایحه را تقدیم مجلس کند، مجلس بتواند ظرف یک ماه آینده آن را آماده کند، اما آن چیزی که مربوط به شورای نگهبان است که ازجمله جزو پنج بند 10 شامل آن می‌شود، در شورای نگهبان به بحث و بررسی گذاشته شد و همین دو هفته اخیر حدود یک ساعت پیرامون سیاست‌های کلی انتخابات بحث‌های خوبی بین اعضای شورای نگهبان صورت گرفت و مقرر شد که این بحث‌ها ادامه پیدا کند. نظرات کارشناسی ما آماده شده و ما تلاش داریم که ان‌شاءالله بتوانیم تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری آن شاخص‌‌های چهارگانه‌ای را که رهبر معظم انقلاب درباره سیاست‌های کلی انتخابات اشاره فرمودند در شورای نگهبان معیارها و تعریفی از آن داشته باشیم.

گفت‌وگو: فتاح غلامی