کمدی‌های شبانه و نیاز به خون تازه

برای مثال هم می‌توان به سیمای آبادی و جدی نگیرید با حضور هنرمندانی همچون: زنده‌یاد منوچهر نوذری، منوچهر آذری و ... اشاره کرد. در روزهایی که جنگ تحمیلی سایه خود را بر شهرها نیز افکنده بود، همین آثار هم غنیمت بوده و مخاطبان زیادی داشتند. از اوایل دهه 70 و بخصوص از نیمه آن تا میانه دهه 80، کمدی‌های به اصطلاح 90 قسمتی زیادی روی آنتن شبکه‌های مختلف سیما رفتند که بخش مهمی از آنها جزو پرمخاطب‌ترین آثار تلویزیون به حساب می‌آیند. حال نگاهی به دوره‌های مختلف کمدی‌های شبانه به بهانه روی آنتن رفتن همسایه‌ها به کارگردانی مهران غفوریان می‌اندازیم.

مهران مدیری: از ساعت خوش تا ببخشید شما؟

مدیری که این روزها با دورهمی مهمان خانه‌های مخاطبان خود است، آغازکننده دوره تازه‌ای از کمدی‌های تلویزیونی است که تفاوت بسیار با آثار پیش از خود داشت. او با پرواز 57 و سپس جنگ نوروز 72 مخاطبان خود را غافلگیر کرده و خیلی زود قدم در راهی گذاشت که سرانجام او را به پردوام‌ترین کمدی‌ساز تلویزیون در بیش از دو دهه اخیر تبدیل کرد. ساخت تیپ‌های جذاب و در عین حال آشنا برای مخاطب در کنار شوخی با برنامه‌های تلویزیونی را می‌توان برگ برنده این جنگ نوروزی به حساب آورد که در ساعت خوش هم ادامه پیدا کرد. البته در این بین نباید از نقش زنده‌یاد داوود اسدی به عنوان یکی از نویسندگان گروه بسادگی گذشت که شوخی‌های درخشانی را برای گروه بازیگران جوان آن همچون: امیرفضلی، شفیعی جم، لولایی و... تدارک دید.

مدیری در نیمه دوم دهه 70 دست به تولید جنگ‌های مختلفی همچون: 77، ببخشید شما؟ و پلاک 14 زد که در آن همچنان حرف اول و آخر را آیتم‌های کوتاه طنز می‌زد. در این آثار زوج مریم و رامین (با بازی خود مدیری و لاله صبوری) نقش اول کار را داشتند که آن را کاملا دیالوگ‌محور پیش می‌بردند. در ببخشید شما هم مدیری سراغ مشاغل مختلف رفته و در هر قسمت مهمانی را در رابطه با آن دعوت کرده و به گفت‌وگو با او می‌پرداخت. از دیگر نقاط قوت این آثار می‌توان به جذب چهره‌های مستعد در زمینه کمدی اشاره کرد که این امر بخصوص جلوی دوربین چشمگیرتر هم بود. برای نمونه می‌توان به چهره‌های تازه کار آن سال‌ها همچون: سروش صحت و عارف لرستانی اشاره کرد.

غفوریان، عطاران، لولایی و مثلث زیر آسمان شهر

غفوریان در ابتدای دهه 80 «زیر آسمان شهر» را با نویسندگی رضا عطاران تولید کرد که سری نخست آن بشدت مورد توجه قرار گرفت تا جایی که سری سوم آن هم تولید شد. قصه‌ای ساده درباره چند خانواده طبقه متوسط که در یک مجتمع آپارتمانی کوچک در کنار هم زندگی کرده و هر بار ماجرایی را به وجود می‌آوردند. در سری اول نوع شوخی‌های نوشته شده و نیز تیپ‌های خلق شده توسط عطاران، به دل مخاطبان نشسته و مورد توجه آنان قرار گرفت. بخصوص شخصیت سرایدار (خشایار مستوفی) که با تمامی تیپ‌های خلق شده در آن سال‌ها تفاوت داشته و تضادهای موجود در آن کمک شایانی به متفاوت‌تر شدن او کرده بود. در این بین فرم بازی لولایی که بشدت هم متکی بر میمیک چهره و زبان بدن بود به هرچه محبوب‌تر شدن خشایار نزد مخاطبان بخصوص در میان کم‌سن و سال‌ترها کمک فراوانی کرد.

محمدرضا هنرمند و شکلی متفاوت از کمدی

این کارگردان خلاق پس از چند تجربه موفق سینمایی در گونه کمدی به تلویزیون آمد و سریال‌های کاکتوس و آشپزباشی را تقدیم مخاطبان خود کرد. کاکتوس یک کمدی با مایه‌های انتقادی بوده و مخاطب در لابه‌لای شوخی‌های آن می‌توانست ردی از مسائل اجتماعی و سیاسی روز پیدا کند. به همین دلیل هم طیف محدودتری از مخاطبان در قیاس با آثار مدیری جذب آن شدند که زیر متن شوخی‌ها نیز برایشان حائز اهمیت بود. شخصیت‌ها به سیاق آثار کمدی ملغمه‌ای از تیپ و شخصیت بودند که برای برخی از آنها تکیه‌کلام‌هایی هم در نظر گرفته شده بود. برای نمونه هم می‌توان به شخصیت جذاب کتل میان اشاره کرد که تکیه‌کلام خاصش بیش از بقیه مورد توجه قرار گرفت. در عین حال نمی‌توان از تاثیر حضور بازیگران خوبی همچون: خسرو شکیبایی، فتحعلی اویسی و رسول نجفیان هم بسادگی عبور کرد که هر یک گوشه‌ای از کار را گرفته و در اجرای شوخی‌های کار موفق عمل کرده‌اند. در کنار اینها باید به رضا فیض نوروزی هم در نقش کتل میان اشاره کرد که در اجرای این نقش به بهترین شکل از زبان بدن بهره گرفته و کتل میان را به یکی از ماندگارترین شخصیت‌های آثار کمدی تلویزیون تبدیل کرده است. هنرمند پس از تجربه موفق کاکتوس سراغ ساخت آشپزباشی رفت. مجموعه‌ای با محوریت آشپزی و غذا که قصه جذابی را درون خود کرد: داستان سرآشپز مشهور رستورانی شناخته شده به نام اکبر عالی مقام که پس از سال‌ها سختی کشیدن به بن‌بست کاری با همسرش رسیده و با داشتن سه فرزند در مسیر جدایی گام برمی‌دارد. مهم‌ترین حسن این سریال ضرباهنگ تند و فضای نسبتا شاد و پرتحرک آن است که مخاطب را به سمت خود کشانده و با شخصیت‌های اصلی آن به همذات‌پنداری وا می‌دارد. پس از فیلمنامه خوب آشپزباشی باید به ترکیب خوب بازیگران اشاره کرد که نقش مهمی در موفقیت آن داشتند. از پرویز پرستویی و فاطمه معتمد آریا گرفته تا فرهاد اصلانی و هوشنگ حریر‌چیان که به‌درستی کنار هم چیده شده‌اند.

سریال‌هایی که روی آنتن هستند

صحت که با آثار مدیری کارش را در تلویزیون دهه 70 آغاز کرده بود، با کارهایی همچون: ساختمان پزشکان، پژمان و شمعدونی کارگردانی در عرصه کمدی را تجربه کرد و کارش هم بسیار مورد توجه عموم مخاطبان قرار گرفت. سبک کمدی او را می‌توان تلفیقی از نمونه‌های اشاره شده در بالا دانست که در عین حال امضای صحت را هم پای خود داشت، اما در یکی دو سال اخیر تلویزیون توجه زیادی به کمدی‌های شبانه با تعداد قسمت‌های بالا نشان نداده و اندک موارد ساخته شده هم کیفیت بالایی نداشته‌اند. برای مثال هم می‌توان به همسایه‌ها اشاره کرد که کاملا بر پایه فرمول‌های قدیمی و کلیشه‌ای ساخته شده است. فرمولی که دیگر در نیمه دهه90 جواب نداده و برای جذب مخاطب نیاز به نوآوری دارد. برای مثال هم می‌توان به شخصیت سرایدار ساختمان با بازی جواد رضویان اشاره کرد که برای خنداندن مخاطب به گویشی خاص روی آورده است. همین‌طور شخصیتی که خود غفوریان بازی می‌کند و پیش از این هم نمونه‌های نزدیک به آن را شاهد بوده‌ایم. در این میان تنها شخصیت زن جوان برگزار‌کننده مجالس عروسی و دستیار کم هوشش نسبتا خوب از کار درآمده و گاه لبخندی روی لب مخاطبان خود می‌نشاند.

کسری همایونی افشار