نشانه‌هایی از تغییرات بنیادین در طالبان

همزمان، «ذبیح‌الله مجاهد»، سخنگوی طالبان نیز با تائید این خبر اعلام کرد رهبران این گروه از چند ماه پیش به مناطق تحت کنترل طالبان در خاک افغانستان منتقل شده‌اند. انتقال شورای رهبری طالبان در حالی است که حداقل در 15 سال گذشته، رهبران ارشد این گروه در شهرهای کویته، کراچی و پیشاور پاکستان زندگی می‌کردند و سیاست‌های کلی طالبان از آنجا تنظیم و اعلام می‌شد.

شورای رهبری طالبان که هسته اصلی این گروه را تشکیل می‌دهد 16 عضو دارد که راهبرد‌های کلی، فعالیت‌های روزانه و استراتژی طالبان را مدیریت می‌کنند و در واقع، ارکان این گروه را تشکیل می‌دهند.

اگرچه ارگ ریاست جمهوری افغانستان این خبر را تکذیب کرد اما در صورت صحت این ادعا، تحولات بنیادین و شگرفی در انتظار افغانستان خواهد بود؛ رصد اوضاع داخلی این کشور نشان می‌دهد انتقال شورای رهبری طالبان به افغانستان امری کاملا محتمل است و حکومت وحدت ملی باید این تغییر را جدی بگیرد.

کاهش تدریجی نفوذ پاکستان بر این گروه و تیرگی روابط میان اسلام آباد و طالبان، موفقیت‌های چشمگیر طالبان در چند عملیات نظامی، ایجاد روابط عمیق سیاسی با کشورهایی همچون روسیه و چین و عزم طالبان برای امتیاز گیری در مذاکرات صلح، از جمله دلایلی است که انتقال شورای رهبری طالبان به خاک افغانستان را باورپذیر می‌کند.

طالبان پس از تحولات چند سال اخیر، حرف شنوی کمتری از پاکستان دارد تا جایی که برخی مذاکرات غیررسمی این گروه با دولت کابل بدون هماهنگی با اسلام‌آباد صورت گرفته است. پاکستان نیز اکنون ترجیح می‌دهد عناصر جدایی طلب و سوخته طالبان را با پرچم داعش به خدمت گرفته و جنگ نیابتی خود در افغانستان را به این وسیله به پیش ببرد؛ مدتی پیش در جریان سفر هیات سیاسی طالبان از قطر به پاکستان، تیرگی روابط میان آنها کاملا علنی شد و مقامات اسلام‌آباد رهبران طالبان را تهدید به اخراج کردند.

از سوی دیگر درگیری‌های داخلی میان رهبران دولت وحدت ملی افغانستان و نبود رهبری منسجم در ارتش این کشور، طالبان را در میدان‌های نبرد در موضعی کاملا برتر قرار داده است. از آغاز دولت وحدت ملی، طالبان مناطق زیادی را به تصرف خود درآورده و مناطق استراتژیک و مهمی از جمله قندوز را بارها اشغال کرده است. دستیابی طالبان به تجهیزات مدرن و افزایش ظرفیت‌های نظامی این گروه، اعتماد به نفس آنها را بشدت افزایش داده و اکنون باید اقرار کرد طالبان ابتکار عمل را از دولت افغانستان ربوده است. لذا در حال حاضر تامین امنیت رهبران طالبان در داخل خاک افغانستان مساله‌ای بغرنج برای این گروه نیست و مناطقی همچون هلمند، ننگرهار و قندهار، نقاطی کاملا امن برای آنها محسوب می‌شود.

دستاوردهای اخیر طالبان فقط منحصر به فتوحات نظامی نیست و این گروه تحت رهبری جدید، در روابط سیاسی نیز ظرفیت‌های خود را ارتقا بخشیده است. با توجه به افزایش مانور گروه تروریستی داعش در افغانستان و استراتژی فرامنطقه‌ای این گروه، روابط طالبان با کشورهای منطقه، منافع مشترک برای طرفین به وجود آورده است و طالبان نیز با استفاده از فضای موجود، جای پای خود در افغانستان را روز به روز محکم‌تر می‌کند.

از طرفی، فشارهای بین‌المللی بر طالبان برای صلح با دولت افغانستان نیز روز به روز افزایش می‌یابد و این گروه در صدد است با تصرف مناطق بیشتر و تحکیم مواضع خود، امتیازات بیشتری در مذاکرات صلح به دست آورده و آینده سیاسی خود در معادلات پیچیده قدرت افغانستان را تضمین کند.

طالبان امسال تغییر دیگری نیز در استراتژی جنگی خود ایجاد کرده که نشان از عزم جدی این گروه برای مقابله قدرتمندانه‌تر با دولت کابل دارد. هر سال با آغاز فصل سرما، درگیری‌های نظامی طالبان و دولت نیز فروکش می‌کرد و این گروه بیشتر به حملات شهری و ترور روی می‌آورد، این رویه به یک قانون نانوشته در افغانستان تبدیل شده بود و امسال نیز توقع می‌رفت با سرد شدن هوا، شدت درگیری‌ها بخصوص در مناطق کوهستانی فروکش کند، اما طالبان بر خلاف رویه هر ساله خود، عملیات نظامی در ولایت‌های مختلف افغانستان را شدت بخشیده و در اکثر ولایات افغانستان بویژه ولایت‌های ارزگان، قندوز، فراه، پکتیا، قندهار، غور و سرپل از دولت زهر چشم گرفتند.

با توجه به نکات ذکر شده، انتقال شورای رهبری طالبان به خاک افغانستان امری کاملا محتمل و باورپذیر بوده و در جهت اهداف کلان و بلندمدت این گروه صورت گرفته است. با این حال، روزهای سختی در انتظار دولت و مردم افغانستان خواهد بود و باید تحولات چشمگیری را در سرزمین پر آشوب افغانستان به انتظار نشست.

سیدمصطفی موسوی‌مبلغ

کارشناس مسائل افغانستان