روزنامه نگاری آنلاین، کاتالیزور سواد رسانه ای عام

تاثیرات مثبت از این حیث که اطلاعات، دانش و آگاهی زیادی از طریق فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. این امر به طور کلی به رشد آگاهی عمومی و در نتیجه بلوغ قدرت تشخیص، تمیز و انتخاب بهتر کمک می کند.

کارکردهای مثبت

کارکرد مثبت و مهم دیگری که روزنامه نگاری آنلاین دارد، این است که با انتشار اطلاعاتی مکمل یا موازی درکنار تولید خبر و جریان‌سازی‌هایی که رسانه‌های غالب سنتی دارند، می‌توانند امکان مقایسه را برای مخاطب فراهم کنند. مخاطب ضمن مقایسه اخبار و اطلاعاتی که از طریق شبکه‌های مجازی و روزنامه های آنلاین منتشر می‌شود با رسانه‌های سنتی، می تواند حقیقت اخبار و رویدادها را استنتاج و استخراج کند. این امر سبب می شود مخاطب تشخیص بهتر و سواد رسانه ای سالم تری در تفکیک درست از نادرست و اطلاعات واقعی از جعلی داشته باشد.
دو کارکرد مثبت یادشده در نهایت به شکسته شدن انحصار خبری رسانه‌های غالب مانند رادیو، تلویزیون و مطبوعات سنتی و در نتیجه دسترسی بیشتر مردم به روایت‌های گوناگون می شود. انطباق روایت های مختلف با یکدیگر برای رسیدن به یک نتیجه معقول در واقع تمرین و تقویت سواد رسانه ای جامعه است.

کارکرد منفی

اما نقطه ضعف این است که شبکه‌های مجازی به دلیل انتشار انواع و اقسام اطلاعات از یک طرف و ارائه حجم بالای اخبار از سوی دیگری، در واقع قدرت انتخاب مخاطب را محدود می کند و مخاطب را در یک فضای متراکمی از اطلاعات و اخبار غوطه‌ور می سازد . این غوطه‌وری و گنگی باعث می‌شود قدرت تشخیص مخاطب در تفکیک خبرها اندکی کاهش یابد. با این حال کارکردهای مثبت روزنامه نگاری آنلاین بیشتر از جنبه‌های منفی آن است.

روزنامه نگاری آنلاین، پیشرو از سنتی

در سال های اخیر بسیاری از روزنامه های کاغذی و مجلات مشهور به طرف انتشار اینترنتی و خبررسانی آنلاین حرکت کرده اند. در کشور ما هم این اتفاق برای رسانه‌های داخلی رخ داده است. اگر تیراژ روزنامه‌ها و مطبوعات را ده سال گذشته مقایسه شود تقریباً در همه موارد شاهد افت تیراژ بوده ایم. البته این افت تیراژ یک روند جهانی است که ناخواسته به ایران هم وارد شده است. چرا که مردم برای کسب خبر دیگر وابسته به مطبوعات یا یک شبکه خاص رادیویی یا تلویزیونی نیستند. لذا می‌توانند نیاز روزمره خود به اخبار را چه از طریق نسخه آنلاین مطبوعات و چه از طریق شبکه‌های مجازی تامین کنند.
امروزه در کشور خود شاهد حضور ده‌ها خبرگزاری هستیم. خبرگزاری‌ها در گذشته فقط واسطه انتقال اخبار بودند و خودشان رسانه به حساب نمی‌آمدند. اما در حال حاضر هر خبرگزاری خود یک رسانه است و مثل یک روزنامه پرتیراژ عمل می‌کند. مخاطب می‌تواند مستقیم به سایت خبرگزاری‌ها مراجعه کرده و اخبار را دریافت کند نه اینکه منتظر بماند تا خبر خبرگزاری ها در روزنامه و یا شبکه تلویزیونی و رادیویی منتشر شود.
معتقدم در ایران رسانه های سنتی مانند مطبوعات از بین نمی روند اما تاثیر عمیقی از روزنامه نگاری آنلاین خواهد داشت. روزنامه های کاغذی ناگزیر به کاهش تیراژ می شوند. روزنامه های سنتی به مرور زمان از نظر حجم خبر تقلیل پیدا می‌کنند اما می توانند با پرداختن به گزارش‌های تحقیقی، تحلیلی و حواشی رویدادها خود را تقویت کنند و الّا باید منتظر و شاهد بحران باشند.

دکتر محمدمهدی فرقانی
رییس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی