آموزش و خودآموزی در عالم ربات‌ها

در مدل دیگری با نوشتن الگوریتم‌هایی هوشمند و با استفاده از شبکه‌ای از دوربین‌ها و انواع حسگرهای شتاب، سرعت و... ربات یا وسیله‌ای مکاترونیکی به صورت تمام هوشمند یا نیمه هوشمند در محیطی خاص که می‌تواند از پیش مشخص شده و دارای نقشه دقیقی باشد که از قبل برای ربات تعریف شده است به انجام عملیات خاصی می‌پردازد یا حتی در محیط‌های ناشناخته ربات حرکت و با استفاده از اطلاعات سنسورها و الگوریتم‌های هوش مصنوعی به تصحیح رفتار خود در محیط اقدام می‌کند.

اما یک مدل یادگیری که در حال پیشرفت و تکامل است شامل الگوریتم‌های هوشمندی می‌شود که باعث فراگیری مفاهیم توسط خود ربات خواهد شد. از دهه 1360/ 1980 دانشگاه‌هایی مانند ام‌آی‌تی و بعد از آن بسیاری از دانشگاه‌های دیگر در سطح دنیا در حال کار روی توسعه چنین الگوریتم‌هایی هستند. به طور مثال در ام‌آی‌تی در دهه 1360/ 1980 ربات‌هایی ساخته می‌شدند که وظیفه داشتند تنها روی یک پا تعادل خود را حفظ کنند. این ربات‌ها بارها به زمین می‌خوردند و آن‌قدر این فرآیند را تکرار می‌کردند تا خودشان هر بار به صوت هوشمند با درنظر گرفتن سرعت و ضریبی برای حسگرهای بخش‌های مختلف خود، بعد از مدت‌ها زمین‌خوردن می‌توانستند متعادل روی یک پا بایستند. نکته مهم این که در الگوریتم هوشمند نوشته شده برای آنها صرفا هدف که متعادل ایستادن بود تعریف شده و بقیه تنظیم‌ها با خود ربات بوده است.

در آخرین نمونه این تحقیقات، محققان در دانشگاه ایالتی آریزونا رباتی طراحی کرده‌اند که با استفاده از الگوریتم هوشمند خود و روش‌های یادگیری ماشین می‌تواند در مدت‌زمانی حدود دو ساعت به خودش آموزش دهد چطور با کمک دو بازو و دست رباتیک خود، توپی را دقیق درون حلقه بسکتبال بیندازد و به این صورت ربات‌ها به نوعی وارد دوران خودآموزی شده‌اند. این گونه تحولات در یادگیری ماشین‌ها و برقراری ارتباط با محیط و حتی در خبرهای مهم این هفته، آموزش و تعامل آموزشی ربات‌ها با یکدیگر ـ که بعددر یادداشتی به آن نیز خواهم پرداخت ـ خبر از عصر جدیدی در فناوری‌های هوشمند می‌دهد که نمی‌توان دقیق در مورد تاثیرات مثبت یا شاید هم منفی آن بر زندگی بشر نظر داد. ولی می‌توان گفت بشر یک گام به رویاهای خود در فناوری‌های هوشمند نزدیک‌تر شده است.

آریا صبوری

پژوهشگر آزمایشگاه تعامل انسان و ربات دانشگاه تهران