یک اتفاق تازه و مبارک در تلویزیون

توجه به درون‌مایه‌ای واحد

احمد طالبی‌نژاد، نویسنده و منتقد رویکرد جدید صدا و سیما در ساخت هر چه بیشتر مجموعه‌های نمایشی اپیزودیک را امری مثبت تلقی می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: ساخت مجموعه‌های اپیزودیک و با ساختارهای سینمایی در تلویزیون اتفاق جدیدی نیست و حتی در سطح جهان هم مجموعه‌هایی چون «ماموریت غیرممکن: بالاتر از خطر» را به یاد داریم که بیش از ده، دوازده کارگردان داشت و برای مدت طولانی به روی آنتن می‌رفت. لذا به نظر من این رویکردی که در مجموعه‌هایی چون چرخ فلک در پیش گرفته شده خوب است؛ هر چند باید این قضیه را هم مد نظر داشت که لازم است درون‌مایه کلی این اپیزودها در نهایت در مسیری مشترک باشند تا انسجام کار محفوظ بماند.

طالبی‌نژاد با اشاره به ترس برخی کارگردانان مبنی بر این قضیه که اپیزودیک بودن کار ممکن است باعث از دست رفتن تمرکز مخاطبان و همراهی نکردن آنها با اثر شود، این نکته را هم خاطر نشان می‌کند که: سریال با خودش عادت را به همراه می‌آورد. مخاطب عادی تلویزیون بعد از دو سه قسمت تماشای کار به این قضیه خو می‌گیرد که قصه را دنبال کند و کنجکاو است که بداند داستان در نهایت چطور می‌شود و به چه سرانجامی می‌رسد. خب به نظر می‌رسد که ما در مجموعه‌های اپیزودیک از توجه ویژه مخاطب بی‌بهره می‌مانیم و تماشاگر تا بخواهد به شخصیت‌ها عادت کند و به آنها نزدیک شود، بعد از دو سه قسمت کار تمام می‌شود و به سراغ داستان دیگری می‌رود. لذا نگه داشتن مخاطبان برای کارگردان به امر سخت‌تری تبدیل می‌شود.

سلیقه در حال تغییر مخاطبان

سحر عصر آزاد، روزنامه‌نگار و منتقد هم رواج ساخت مجموعه‌های اپیزودیک را در سیما از دیدگاهی دیگر مورد بررسی قرار می‌دهد. او می‌گوید: رواج ساخت مجموعه‌های اپیزودیک با توجه به تغییراتی که در ساختار مجموعه‌سازی در همه جای جهان به وجود آمده، اتفاق خوبی است و اتفاقا این روزها مخاطبان هم استقبال خوبی از این مجموعه‌ها به عمل می‌آورند. مهم‌ترین ضابطه ساخت این آثار هم این است که برخلاف مجموعه‌های کلاسیک و سنتی که داستانی ثابت و در مسیری کلی را دنبال می‌کنند، مجموعه‌های اپیزودیک داستانی متفاوت‌تر دارند و می‌توانند منجر به جلب نظر طیف وسیع‌تری از مخاطبان با سلایق گوناگون شوند. اما در عمل باید دید که این مجموعه‌ها چه تاثیراتی را به روی مخاطبان می‌گذارند و آیا به لحاظ کیفیت هم قدمی رو به جلو محسوب می‌شوند یا نه.

این منتقد و فیلمنامه‌نویس ادامه می‌دهد: تفکر سنتی و البته غلطی که از گذشته وجود دارد و در ذهن بسیاری از کارگردانان و مجموعه‌سازان شکل گرفته این است که همواره سلیقه مخاطبان را امری ثابت و غیرقابل تغییر در نظر می‌گیرند و فکر می‌کنند که تا ابد باید مثل زمان‌های گذشته مجموعه‌سازی کنیم و در همان قالب‌ها بمانیم. در صورتی که من برایتان مجموعه موفقی چون «باران عشق» را مثال می‌زنم که در اوایل دهه 80 از شبکه تهران روی آنتن می‌رفت و چند کارگردان مختلف و البته تا پیش از آن زمان سینمایی، مثل احمد امینی از سازندگانش بودند. این مجموعه هم در آن زمان با این‌که کار متفاوتی محسوب می‌شد با استقبال خوب مخاطبان مواجه شد و این ساختار جدید مورد توجه قرار گرفت. فکر می‌کنم لازم است که در ساخت مجموعه‌های جدید هم از ترس‌ها و نگرانی‌هایمان فاصله بگیریم و این نکته را مورد توجه قرار دهیم که سلیقه مخاطبان هر روز در حال تغییر است و در این زمینه، چرخ فلک گامی جدید و رو به جلو به حساب می‌آید.

تغییراتی روش‌مند و هدف‌دار

یک منتقد سینما و تلویزیون معتقد است: ساخت مجموعه‌هایی با رویکردهای جدید و نگاه‌های تازه، مشابه اتفاقی که در چرخ فلک شاهدش بودیم، اتفاق خوب و رو به جلویی در همه جای جهان تلقی می‌شود. منتهی شرط اصلی این است که این تغییرات روش‌مند و هدف‌دار باشند و این طور نباشد که صرفا از روی سلیقه تصمیمات‌مان را بگیریم.

رضا درستکار یادآور می‌شود: باید حواسمان باشد که هدف اصلی از ساخت هر مجموعه‌ای جلب نظر مخاطبان و ارتقای سطح فرهنگشان است؛ در کنار آن عنصر سرگرم کنندگی را هم داریم که باز از دیگر وظایف یک رسانه است. چرخ فلک اثری خوب و قابل دفاع است و حرکتی نو محسوب می‌شود، اما اگر قرار باشد امروز ناگهان تصمیم بگیریم که ساختار همه مجموعه‌ها را به اپیزودیک و قسمتی بودن تغییر بدهیم و فردا دوباره به مجموعه‌های داستانی و یک خطی برگردیم خیلی خوب نیست و به نظرم لازم است برنامه‌ریزی‌های درازمدتی در این زمینه صورت بگیرد. در همه چیز میانه‌روی و پیدا کردن نقطه تعادل مهم است و باید مورد توجه بیشتر برنامه سازان باشد. درستکار همچنین به تحسین تیم کارگردانی چرخ فلک پرداخته و ورود و فعالیت این افراد را در قالب تازه تلویزیون امری مثبت و حرکتی رو به جلو قلمداد می‌کند. درستکار تصریح می‌کند: این اتفاق حرکتی خوب و ارزنده است و من از این بابت خوشحالم؛‌ چون به هر حال سینما نگاهی حرفه‌ای‌تر را می‌طلبد. فردی که در حوزه سینما کار می‌کند، در یک نظام عرضه و تقاضا بارها محک می‌خورد و سلیقه و نیاز مخاطبان را به دست می‌آورد. لازم است از ورود چهره‌ها و استعدادهایشان به تلویزیون حمایت کنیم که این قضیه هم خود به نوعی برنامه‌ریزی احتیاج دارد. پیشنهاد من این است که تلویزیون فرصت همکاری با این افراد را غنیمت بشمارد و با توجه به افکار عمومی و نیاز مخاطبان و موضوعاتی که دلشان می‌خواهد در ساخت مجموعه‌ها مورد توجه قرار گیرند، از حضور هر چه بیشتر کارگردانان با نگاه‌های تازه‌تر استقبال کنند.

آرزویی که برآورده می‌شود

طالبی‌نژاد: ورود کارگردانان مجرب سینما به تلویزیون اتفاق خوبی است که این روزها در مجموعه چرخ فلک شاهدیم. افراد شناخته شده‌ای چون عزیزالله حمیدنژاد، بهرام عظیم‌پور و احسان عبدی‌پور که همه سبقه‌ سینمایی دارند و این روزها مخاطبان تلویزیونی هم در قالب این مجموعه شاهد کارشان بوده‌اند. این قضیه همواره از آرزوهای بزرگ من بوده است که کارگردانان بزرگ سینما به تلویزیون وارد شوند و با نگاه حرفه‌ای خود عرصه مجموعه‌سازی را دچار تحول کنند. امیدوارم این چرخه مثبت همین‌طور ادامه پیدا کرده و شاهد ورود کارگردان‌های مطرح سینمایمان به تلویزیون باشیم که در این صورت اتفاق بسیار بزرگی خواهد بود و سر منشا ایجاد تحولاتی بزرگ خواهد شد.

زهرا غفاری

رادیو و تلویزیون