خرده‌ فرهنگ‌های محلی را دریابید

به گزارش جام جم آنلاین ، دیدن این ورزش‌ها از نزدیک و شور و هیجانی که دارند به نوعی حضور در استادیومی پر از تماشاگران هیجان‌زده است که بلیت ورودی هم نمی‌خواهد و نتیجه بازی هم که اصلا مهم نیست و هیچ استرسی هم ندارید، بنابراین دیدن این بازی‌ها از نزدیک می‌تواند روزگار خوشی را برای گردشگران فراهم کند.

پس بدون معطلی شهری را انتخاب کنید که بازی‌های بومی داشته باشد البته بازی‌های بومی که هنوز هم برگزار می‌شوند. در روزهای نوروز معمولا مردم با یک فلش‌بک عمیق سری می‌زنند به روزگار رونق این بازی‌ها و انگار شادی بهار حسابی سردماغشان می‌کند که مثلا پیران و جوانان در یک بازی قدیمی در کنار هم به زورآزمایی می‌پردازند و نشاطی بی‌پایان را رقم می‌زنند.

گیلان، سرزمین خرده فرهنگ‌ها

گیلان و جنگل‌هایش فقط سبز نیست و اینقدر زیبایی دارد که هر چه بگوییم کم گفته‌ایم. نوعی حس عمیق دوست داشتن در ارتباط با این خطه در وجود ایرانی‌ها ایجاد شده که همیشه شوق دیدارش از جام وجودشان لبریز می‌شود.

این‌بار که به گیلان می‌روید حواستان باشد که گیلان در کنار زیبایی‌های طبیعی‌اش، پر از خرده‌فرهنگ‌هایی است که عناصری دوست‌داشتنی دارند. ورزش‌های بومی و محلی یکی از جنبه‌های زیبایی گیلان است.

بازی‌ها و ورزش‌هایی چون کشتی گیله مردی، لافندبازی، قیش‌بازی، هفت سنگ، آغوزبازی (گردوبازی)، برموم‌بازی، ورزا جنگ و عروس گولی از مهم‌ترین این بازی‌ها و ورزش‌هاست.

براساس تحقیقات حدود صد بازی محلی در فرهنگ مردم گیل و دیلم وجود داشته است. کشتی گیله‌مردی ریشه در آداب و سنن گیلانیان دارد و از قرن چهارم در بین این مردم متداول است. این کشتی در خراسان به کشتی باچوخه و در مازندران به کشتی مازندرانی معروف است.

در گیلان این کشتی در روستاها، شهرهای کوچک و در بازارهای هفتگی و مجالس عروسی برپا می‌شد. لافندبازی یا ریسمان‌بازی از نمایش‌های زنده و محبوب مردم گیلان بوده که امروزه در روزهای نوروز در برخی بازارهای هفتگی به نمایش درمی‌آید.

همگام با نفس‌های اسب ترکمن

تفریح و گشت‌وگذار آن هم در نوروز دوست‌داشتنی یعنی خود زندگی. آن هم وقتی قرار است راه مکانی را در پیش بگیری که یا نرفته‌ای یا تنها چیزهایی در موردش شنیده‌ای. اصلا خود مساله کشف‌کردن و آشنایی با ناشناخته‌ها لذتی دمادمی دارد که حیف است آن را نادیده بگیرید. این بار تجربه جدیدی داشته باشید. تجربه‌ای زنده با حیوانات زنده. به ویژه وقتی قرار است به تماشای قدرت‌نمایی‌شان بنشینید. حتما کنجکاو شده‌اید که بدانید مقصدمان کجاست. مقصد گنبدکاووس است و از شما می‌خواهیم که رد چرخ‌های اتومبیل خود را تا میدان اسب‌دوانی این شهر بکشانید و غرق در هیاهوی اسب‌ها و آدم‌ها شوید.

گنبدکاووس یکی از شهرهای شمالی کشور است که جمعیتی همگون و متشکل از ترکمن‌ها دارد. مردمانی که آداب و آیین‌های ویژه خود را دارند. رقص ترکمن و پوشاک محلی این مردمان از جاذبه‌های بی‌نظیر گردشگری محسوب می‌شود. مسکن مردمان عشایر ترکمن‌ها که تحت عنوان کومه‌های ترکمنی از آنها یاد می‌شود از دیگر دیدنی‌های این خطه است.

کلاه پشمی بزرگ به رنگ روشن و لباس بلند قرمزرنگ مردان ترکمن نیز از دیگر جاذبه‌هایی است که می‌تواند نوعی فراغت از کار و دود و دم شهر را برایتان حاصل کند.

اما در این شهر جاذبه دیگری هم هست که دیدنش خاطره‌ای شیرین و به یادماندنی به بار می‌آورد. مسابقات اسب‌دوانی گنبد کاووس که در هر فصل و به صورت کورس‌های هفتگی برگزار می‌شود، فرصت بسیار خوبی است که اوقات فراغت نوروزی خود را در آنجا سپری کنید. مسابقاتی که هر هفته چندین هزار تماشاگر را به میدان اسب‌دوانی این شهر دوست‌داشتنی می‌کشاند.

لحظه‌های هیجان و جدال سم‌ها و خاکی که معمولا با نم‌نم بهاری گل می‌شود و قراری که هر لحظه به سمت بی‌قراری می‌رود. اسب‌ها هر دم چابک‌تر می‌شوند. کمتر کسی پیدا می‌شود که حیوانات را دوست نداشته باشد و نتواند با آنها ارتباط برقرار کند. بویژه این‌که اسب باشد و از قدیم هم گفته‌اند که اسب حیوان نجیبی است.

دیدن گام‌های بلند اسب‌ها و یورتمه‌های بی‌امانشان برای رسیدن به خطی که از نگاه ما پایان است و از نگاه آنها رسیدن به قدرتی که دیگران ندارند؛ پیشی‌گرفتن از همنوعان. اسب انگار هیچ کار دیگری در دنیا ندارد. تنها می‌خواهد برنده کارزار باشد و نمایش این حماسه گام‌ها و نفس‌های بریده، دیدنی‌تر از آن است که بتوانید از آن چشم‌پوشی کنید.

گود کشتی چشمه‌علی زینل‌خان

پهلوانان وضو می‌گیرند و با حالتی از خضوع و تواضع وارد گود می‌شوند. میدانی برای زورآزمایی. پهلوان کار سختی پیش‌رو دارد. هم منش پهلوانی‌اش را باید حفظ کند و هم این‌که قهرمان باقی بماند. جمعیتی حدود 70هزار نفر چشم دوخته‌اند به اندام بی‌بدیل پهلوان.

پیشانی خیس و دست‌های چالاک البته جایی برای خانم در تماشای این بازی سنتی نیست، بنابراین خانوادگی اگر سفر رفته‌اید، باید خانم‌ها را بفرستید دنبال نخودسیاه و بروید حسابی از این کشتی سنتی و دیدنی لذت ببرید؛ کشتی که با عنوان کشتی باچوخه معروف است و در خراسان رویش قسم می‌خورند و عین تابو می‌ماند.

اینقدر عزیز است که فکرش را هم نمی‌توانید بکنید. از ما به شما نصیحت که حتما برای یک بار هم که شده این کشتی را از نزدیک ببینید.

هم خاطره‌ای ماندگار است و هم گردشگری متفاوتی را تجربه می‌کنید. اسفراین و شیروان از جمله شهرهایی به شمار می‌روند که خاستگاه این ورزش سنتی هستند، بنابراین حواستان باشد که بلیت این دو شهر را بگیرید یا سر فرمان را به سمت این شهرها کج کنید. 12، 13 و 14 فروردین به صورت سنتی تاریخ‌های ماندگار و از قبل تعیین شده‌ای هستند که این ورزش برگزار می‌شود.

سئانس عاروس گوله را از دست ندهید

دیدن یک نمایش مفت و مجانی و البته محلی دیدنی کم خوشایند نیست، بنابراین یکی از پیشنهادهایی که برای شما داریم دیدن نمایش‌های محلی است که بعضا به مناسبت نوروز در بعضی از شهرها و روستاهای ایران برگزار می‌شوند. یکی از این نمایش‌ها تحت عنوان «عروس‌گوله» در گیلان برگزار می‌شود.

نمایش عروس‌گوله‌ یکی از این مراسم‌ آیینی نوروز در شمال کشور است. این نمایش معروف نوروزی در گیلان، مازندران، الموت و طالقان برگزار می‌شود. در این نمایش غول، عروس و پیربابو نقش دارند. عروس گله یا عاروس گوله در مازندران به پیربابو معروف است.

غول با پوششی از کلش (ساقه‌های خشک شالی) و زنگوله‌هایی به پا و چماقی در دست در میان مردم حاضر می‌شود. نقش عروس را نیز اغلب یکی از پسران جوان بازی می‌کند و لباس زنانه می‌پوشد. در بازی نوروزی عروس گوله، غول و پیربابو برای به دست آوردن عروس با یکدیگر درگیر می‌شوند.

یکی از اماکن دیدنی‌ که در ایام نوروز، می‌توان در آن آداب و رسوم محلی مخصوص به نوروز را دنبال کرد، موزه میراث روستایی گیلان است. موزه میراث روستایی گیلان جشنواره نوروزی را برگزار می‌کند که در آن موسیقی، بازی‌های محلی، محصولات، سوغات، انواع غذاهای محلی و مسابقات فرهنگی عرضه و ارائه می‌شود. همچنین بازدیدکنندگان می‌توانند هنگام بازدید از این مکان با لباس‌های محلی مخصوص گیلان گردش کنند و لحظاتی را با حال و هوای محلی روستایی این استان بگذرانند.

عروس گوله یکی از باشکوه‌ترین آیین‌های نمایشی گیلان است. در این استان آثاری از مارلیک، دیلمان، املش و... به جا مانده است و مانند تمام سرزمین‌های دیگر فرهنگ این منطقه نیز سرشار از افسانه، قصه‌های عامیانه و آیین‌هایی است که برخی از آنها سینه به سینه حفظ شده و دارای شکل‌های متفاوت کمدی، تراژدی و حماسی است. این آیین‌ها اغلب بیان عامیانه دارند.

«عروس گوله» با توجه به ساختار نمایشی یکی از باشکوه‌ترین آیین‌های نمایشی است که پیشینه آن به چند صد سال قبل بازمی‌گردد. این نمایش از آیین‌های استقبال نوروز است و در هر منطقه گیلان با یک چاشنی بومی اجرا می‌شود و دارای روایتی است.

عروس گوله، بازمانده‌ای از اعمال نیایش کشاورزی است. نمایشی شاد و موزیکال که به‌صورت گروهی انجام می‌شود. به نوعی کارناوالی شاد و شنگول است که دیدنش لذت فراوانی دارد.

بازارهای محلی شمال

سرت را که بالا بگیری، قامت بلند بالای پاساژ است که سایه‌اش افتاده روی سقف دلت و انگار جای نفس کشیدنت را هم تنگ می‌کند. طبقات متنوع و حال و هوایی شهری که شاید برای بسیاری از افرادی که همه روزهای سال‌شان را در شهرهای بزرگ سپری می‌کنند دیگر خسته‌کننده شده باشد.

شاید دلشان پَر بکشد برای دیدن بازارهایی که هیچ سنگ و کلوخی در ساخت‌شان به کار نرفته و یک چادر برزنتی است که در دل صحرایی برپاست. از نورپردازی و ویترین‌های خوش آب و رنگ هم خبری نیست و فروشنده‌های خوش‌پوشی هم ندارد. اما اجناسی دارند که گاه در طبله هیچ عطاری پیدا نمی‌شود.

بازارهای محلی دقیقا همین گزینه‌های طلایی هستند که فرصت‌های خوشایندی را برای خرید ایجاد می‌کنند. با سفر به شهرها و روستاها و مکان‌هایی که بازارهای محلی دارند به نوعی هم به گردشگری پرداخته‌اید و هم خرید خوبی می‌توانید داشته باشید.

از بازارهای محلی معروف در شمال کشور که اتفاقا در روزهای نوروز مسافران زیادی هم به خود می‌بینند، بازارهای نزدیک به شهر گرگان است که با عناوینی چون «اینچه برون» و «داشته برون» شهرت دارند. در این دو بازار محلی که نام‌هایی ترکمنی بر خود دارند، می‌توانید اجناسی همچون جاجیم، زیلو، انواع لباس‌های محلی و ... را خریداری کنید.

بازارهای هفتگی در شهرهای شمالی از دیگر جاذبه‌هایی است که می‌تواند گردشگران زیادی را به خود جلب کند. این بازارها که در شهرهای مختلف و در طول هفته برگزار می‌شوند معمولا مکان مناسبی برای خرید انواع پارچه‌ها با طرح و رنگ‌های محلی و طبیعی هستند. انواع نان‌های محلی، شیرینی‌های محلی و خانگی و انواع میوه‌ها و سبزیجات محلی در این بازار روزها که با نام همان روز هم نامیده می‌شوند، فروخته می‌شود.

ضمیمه چمدان