بلغارستانی ها هم بهار را جشن می گیرند/شباهت های جشن بابامارتا با نوروز

به گزارش جام جم آنلاین ، محمدعلی کیانی رایزن فرهنگی ایران در بلغارستان در یادداشتی به پیشینه جشن بابا مارتا که مشابهت‌های زیادی با آئین نوروز و شخصیت اصلی آن نیز شباهت‌های فراوانی با «میر نوروزی» دارد، پرداخته است.

به نوشته کیانی ،جشن بابا مارتا (مادر بزرگ مارتا) در بلغارستان، جشن پدیداری بهار است. اولین روز از ماه مارس از زمان‌های پیشین به این روز معروف بوده و تعطیلی ملی است. بلغارها خود را برای جشن گرفتن این روز از قبل آماده می‌کنند. بلغارها در این روز نماد «مارتنیتسا» را به عنوان نمادی از همدردی و دوستی به همدیگر پیشکش و برای همدیگر سلامتی و موفقیت آرزو می‌کنند. ماه مارس را در بلغارستان می‌توان ماه شادی خواند. این شادمانی از جنس به انتظار تغییر بودن و منتظر فصل بهار نشستن است.

تقریباً تمامی مردم بلغارستان در روز اول مارس نماد مارتنیتسا را با خود دارند. مارتنیتسا آذینی کوچک و دست ساز است که از نخ در دو رنگ سفید و قرمز به صورت دستبند و یا عروسک‌های کوچک پسر و دختر، پیژو و پندا، درست می‌شود.

بابا مارتا در افسانه‌های بلغاری

بابا در زبان بلغاری به معنای مادر بزرگ، و مارتا به معنی برگرفته از ماه مارس است. بابا مارتا شخصیتی افسانه‌ای است که با مژده آخر زمستان و اول بهار را با خود می‌آورد. در فرهنگ عامه و افسانه‌های بلغارستان، بابا مارتا (مادر بزرگ مارس) خواهر «ژانویه»، «فوریه» و «آبریل» است. او همیشه ناراضی از دو برادر فضول و بی‌نظم خود، یعنی ژانویه و فوریه است. وقتی بابا مارتا عصبانی می‌شود، طوفان و سرما درمی‌گیرد و وقتی لبخند می‌زند، خورشید نمایان و هوا گرم می‌شود. بلغارها معتقد بوده‌اند که به خاطر همین دمدمی مزاج بودن بابا مارتاست که ماه مارس، آب و هوایی غیرقابل پیش‌بینی دارد.

داستان بابا مارتا ریشه در دوران قبل از مسیحیت دارد و متعلق به زمانی است که قبایل بلغار، مریخ، خدای جنگ را می‌پرستیدند. طبق یک روایت افسانه‌ای، اسپریخ، فرمانروای بلغارها، بعد از غلبه بر روم شرقی، خبر سلامتی و پیروزی خود را با بستن نخی سفید بر پای یک عقاب، به خانواده خود اطلاع می‌دهد. در این میان، نوار نخی، خون آلود و قرمز رنگ می‌شود؛ که این اولین مارتنیتسا بوده است.

مارتنیتسا

مارتنیتسا، نوارهای رنگی قرمز و سفید و یا عروسک‌هایی است که از ابریشم، پنبه و یا پشم بافته می‌شوند و نشانگر سلامتی و شادی بوده و البته افسونی در برابر ارواح شیطانی است. در روز اول مارس، مارتنیتسا هدیه‌ای برای دوستان و اهل خانواده است که بر مچ دست و یا بر روی لباس پوشیده می‌شود. در روستاهای کوچک مردم بچه‌ها، حیوانات و خانه‌های خود را با آن تزئین می‌کنند.

رنگ سفید نماد نور خورشید و نشانگر قدرت مرد است که بعدها، تحت تاثیر اساطیر مسیحی نشانگر صداقت و پاکی مسیح می‌شود. رنگ قرمز نماد زن و سلامتی و نشانه‌ای از خون، باروری و تولد است. البته در دوران باستان لباس عروس‌های بلغاری نیز به رنگ قرمز بوده است.مردم بلغار مارتنیتسا را برای مدت معینی می‌پوشند. معمولاً با اولین نشانه‌های بهار، با دیدن اولین شکوفی بهاری، مارتنیتسا را از دست خود باز کرده و آنرا به درختی می‌بندند که اولین شکوفه بهاری‌اش پیدا شده است.

سنت‌های مشابه در فرهنگ‌های مختلف

سنت بستن دستبند دوستی در آسیا و آمریکای جنوبی نیز رواج فراوان دارد. همچنین مشابه این سنت در آلمان و همچنین در سرزمین ایران وجود داشته است. در آلمان، از درختانی که در زمستان می‌شکفتند، تخم مرغ خالی شده می‌آویخته‌اند و در ایران نیز به درخت زود به گل نشسته، میوه آویزان می‌کردند. در رومانی شکل مشابهی از جشن بابا مارتا به اسم مارتیزور هنوز هم رواج دارد.

رسوم مردم بلغارستان در روز «بابا مارتا»

بلغارها اعتقاد دارند که بابا مارتا در روز اول مارس به خانه‌هایشان می‌آید؛ به همین خاطر خانه‌ها را تمیز و گردگیری می‌کنند و منتظر این مهمان خوش قدم می‌نشینند تا خبر از بهار و زندگی دوباره طبیعت بیاورد. در این روز دختر و زن‌های جوان صبح زود از خانه‌ها بیرون می‌روند؛ چرا که بابا مارتا جوانترها را دوست دارد. پیرزن‌ها دیرتر بیرون می‌روند تا مبادا بابا مارتا را عصبانی کنند.

بابا مارتا کسانی را که مارتنیتسا می‌پوشند، دوست دارد و آنها را مورد لطف و بخشندگی خود قرار می‌دهد. بلغارها عقیده داشته‌اند که بابا مارتا ممکن است به کسی که در این روز مارتنیتسا نپوشیده، صدمه بزند. در روز اول همه، به خصوص بچه‌ها، زوج‌های جوان، حیوانات اهلی تازه متولد شده باید مارتنیتسا بپوشند. درختان میوه، دستگیره درها و باغستان‌های انگور مارتنیتسا مخصوص خود را دارند. در بعضی از مناطق بلغارستان جشن و پایکوبی مردم بر گرد آتش تا نیمه‌های شب ادامه پیدا می‌کند.

نوع پوشیدن نماد بابا مارتا برای افراد مختلف فرق می‌کند. دختران دوشیزه، مارتنیتسا را به سمت چپ لباس خود آویزان می‌کنند در حالی‌که پسرهای مجرد آن‌را بر انگشت کوچک دست چپ خود می‌بندند. مردان متاهل مارتیتسا را به جوراب پای راست خود می‌بندند.

در مناطق مختلف بلغارستان باز کردن مارتنیتسا متفاوت است. مردم جنوب بلغارستان معتقدند که با دیدن اولین لک لک باید مارتیتسا را از مچ دست باز کرد. دیدن لک لک نشان از تابستانی آرام و تنبل می‌دهد. دیدن اولین پرستو که نشان و مژده وقار و سرفرازی است، وقت باز کردن مارتینتسا را از گردن مشخص می‌کند.

منبع :مهر