چنگ مافیا بر بساط دستفروش‌ها

با این که مجتبی عبداللهی بارها تاکید کرد که این دورهمی خبری نیست، اما اخباری که ابوالقاسم چیذری، مدیرعامل شهربان و حریم‌بان (متولی برقراری انضباط شهری وابسته به شهرداری تهران) با خودش به جلسه آورده بود، اخبار داغی بود که تا قبل از این سوی شهرداری اطلاع‌رسانی نشده بود. مخصوصا وقتی که از اطلاعات محرمانه‌ای پرده برداشت که به گفته خودش «پشت پرده دستفروشی در تهران» بودند.

مدیرعامل شهربان و حریم‌بان با اعلام این موضوع از دستگیری بالغ بر 30 نفر از روسای باند دستفروشی در محدوده میدان 15خرداد خبر داد که هم‌اکنون این محدوده از وجود باندهای سازمان یافته دستفروشی پاک شده است.

او توضیح داد: در بررسی‌های انجام شده در حوزه پدیده دستفروشی در محدوده بازار تهران که البته می‌توانیم آن را به کل شهر تهران هم عمومیت بدهیم، با یک سری افراد برخورد کردیم به اسم بساط‌گستر. بساط‌گستران افرادی بودند که یا از بساط‌دارها حقوق می‌گرفتند تا جنس بفروشند یا این که عده کمی از آنها خودشان نیازمند واقعی بودند. در لایه بعدی، بساط چین‌ها قرار داشتند‌
اراذل و اوباشی که خیابان را اجاره می‌دادند، اگر نیروهای شهرداری از راه می‌رسیدند شر درست می‌کردند و مراقب بساط بودند. در لایه نهایی هم، فرد اصلی قرار داشت که بساط‌دار بود.

شناسایی 12 باند در محدوده بازار

چیذری با اشاره به جزئیات بررسی‌ها پیرامون بساط‌گستران خیابان 15 خرداد گفت: در محور 15 خرداد از سر گلوبندک تا چهارراه سیروس، ما 12 محدوده جداگانه و اختصاصی با 12 رئیس باند شناسایی کردیم، یعنی هر محدوده یک سردسته داشت که هم‌اکنون همه این سردسته‌ها شناسایی شده‌اند.

او جزئیات بیشتری هم از این سردسته‌ها برای خبرنگارها رو کرد؛ جزئیات مگویی مثل اسم و رسم و این که هر کدام چه کاره بوده‌اند و چند نفر زیر مجموعه آنها کار می‌کردند. برای مثال به سردسته‌ای اشاره کرد که 28نوچه داشته،‌ پسرعمویش بپا و پول جمع کن بساط‌هایش بوده و طبق اعترافات خودش به پلیس امنیت، در شب‌های عید سال گذشته، شبی 30 میلیون تومان از این بساط‌ها درآمد داشته است. محدوده فروش این دستفروش را چیذری با نام پلان Aو جلوی بانک تجارت در خیابان 15 خرداد معرفی کرد.

او دامنه سازمان یافتگی بساط‌گستران و دستفروشان را گسترده‌تر از حد تصور عموم عنوان کرد و توضیح داد: برای نمونه طبق بررسی‌های ما از 1200 نقطه در شهر تهران که گاری‌های لبوفروشی در آنجا استقرار داشتند، به طور جداگانه عکاسی شده است و اگر این عکس‌ها را کنار هم قرار بدهید متوجه می‌شوید که این گاری‌ها همه یک شکل هستند و همگی زیرمجموعه یک باند بزرگ فعالیت می‌کنند. همین اشاره بهانه‌ای بود برای پخش فیلمی از برخورد ماموران شهرداری تهران با لبوفروش خیابان جمهوری؛‌ فیلمی که مدتی پیش بعد از انتشار در فضای مجازی، کلی سروصدا کرد.

جذب نیروهای تحصیلکرده در شهربان؛‌ راهکار جدید

تخلفات صورت گرفته از سوی ماموران شهرداری، دریافت رشوه از دستفروشان و برخوردهای خشن و نامناسب، موضوعاتی بودند که در طول هم‌اندیشی از سوی اهالی رسانه مطرح شدند و چیذری در پاسخ به این پرسش‌ها گفت: هم‌اکنون صد نفر از نیروهای رفع سد معبر برای توضیح تخلفات خود در کمیته انضباطی حاضر و اخراج شده‌اند، حتی ما تعداد زیادی از مأموران شهربان را که در گذشته سابقه درگیری یا اعتیاد داشته‌اند، از کار برکنار کرده‌ایم و در آخرین مرحله هم با جذب نیرو و به کار گرفتن 250 نیروی لیسانس سعی کرده ایم پروژه‌های پیمانکاری شهرداری را درخصوص جذب شهربان‌ها اصلاح کنیم.

مدیرعامل شرکت شهربان و حریم‌بان همچنین با اشاره به رسانه‌ای شدن اخبار درگیری‌های ماموران شهربان با بساط‌گستران افزود: نباید یکطرفه به قاضی برویم. چراکه سال 94 در ماموریت‌ هایی که ماموران شرکت شهربان داشتند، 72 نفر از ماموران شهرداری مصدوم شده‌اند و حتی چند نفر هم در این حادثه‌ها جان خودشان را ا ز دست داده‌اند .

چیذری درحالی این اطلاعات را رسانه‌ای کرد که گله همه خبرنگارها عدم اطلاع‌رسانی بموقع درباره این حوادث بود؛ این که چرا به موازات رسانه‌ای شدن خبرهای درگیری ماموران شهربان با دستفروش‌ها، شرکت شهربان اطلاع‌رسانی کاملی درباره اقدامات انجام شده مامورانش در عملیات‌ مختلف نداشته است.

فقط 10 درصد دستفروش‌ها مستحق‌اند

تریبون این هم‌اندیشی وقتی دوباره به مجبتی عبداللهی رسید، او از آمار دیگری پرده برداشت؛ این که از کل دستفروشان تهران، فقط 10 درصد مستحق هستند و بیش از 90 درصد این افراد جزو تولیدکنندگانی هستندکه در قالب تیم و باندهای بزرگ و سازمان‌یافته بساط می‌کنند.

معاون شهردار تهران با اعلام این موضوع ابراز کرد: همه ما می‌دانیم که دستفروشی از اقتصاد نامناسب در کشور ایجاد می‌شود و در پی بیکاری در سطح جامعه به وجود می‌آید. برخی افراد که از نظر اقتصادی شرایط نامناسبی دارند رزق و روزی خود را از این طریق به دست می‌آورند و ناگزیر دستفروشی می‌کنند. با این حال نباید وجود باندهای سازمان یافته را در دستفروشی و بساط گستری نادیده بگیریم.

تبعات منفی برخوردهای خشونت‌آمیز

ساماندهی متکدیان و آسیب‌های اجتماعی؛ این عنوان ابلاغیه‌ای است که به گفته معاون شهردار تهران توسط وزارت کشور در قالب کمیته‌ای اعلام شده و مشغول فعالیت است؛ کمیته‌ای شامل استانداری تهران، شهرداری تهران، اداره کل اتباع خارجی، ثبت احوال، دانشگاه علوم پزشکی تهران، پزشکی قانونی و شورای هماهنگی و مبارزه با موادمخدر که در مجموع بنا به خواسته شهروندان و قوانین موجود در جامعه، به معضل دستفروشان و بساط گستران نیز می‌پردازند.

برخورد‌هایی که گاهی به خشونت هم کشیده می‌شوند، همین جاست که پیکان انتقادات به سمت شهرداری برمی‌گردد، این که اگر این نهاد به دنبال ایجاد انضباط اجتماعی در سطح شهر است، برخوردهای خشنی که گاه توسط نیروهای شهربان با بساط‌گستران انجام می‌شود،‌ با این هدف همخوانی ندارد.

جعفر بای، آسیب‌شناس اجتماعی و رئیس سابق اداره اجتماعی حوزه پیشگیری قوه قضاییه در این باره به جام‌جم می‌گوید: همه ما می‌دانیم که معضل بیکاری در جامعه ما باعث تشدید پدیده دستفروشی شده است. در این میان گروهی از عناصر فرصت طلب هم از فضای به وجود آمده استفاده می‌کنند و در نتیجه دستفروشی به صورت زیرزمینی سازماندهی می‌شود. یعنی ما در پدیده دستفروشی با افرادی مواجه می‌شویم که گروه زیادی از دستفروشان جزء را مدیریت می‌کنند. نشانه‌های این سازمان‌یافتگی را هم در خیلی جاها می‌توانیم ببینیم مثلا جنس و نوع قیمت کالا یا ارتباط نزدیک دستفروش‌ها با همدیگر. با این حال شهرداری هنوز موفق نشده که با این پدیده برخورد کند و قطع به یقین هم نمی‌تواند به این پدیده سروسامانی بدهد. چون مدیریت نامرئی اینجا وجود دارد که با هر برخورد و هر طر ح و برنامه، بلافاصله پادزهر‌هایی را رو می‌کند که در مقابل طرح‌های مقطعی شهرداری قرار می‌گیرند.

در همین زمینه دکتر بهروز مرادی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه نیز به جام‌جم می‌گوید: با وجود قبول این قضیه که پدیده دستفروشی از اقتصاد بیمار یک جامعه سرچشمه می‌گیرد، برخورد خشن با دستفروشان برخوردی نامناسب و توجیه نشده است.

این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: نباید فراموش کنیم که وقتی سیاست‌های جایگزین ما، درست نیست و در بیشتر موارد نتیجه‌ای به دنبال ندارد، نمی‌توان از جماعتی که بیکار هستند، انتظار داشت در مقابل جمع شدن بساط‌شان مقاومت نداشته باشند. قطعا این برخوردها تحقیر آمیز و سرکوب‌کننده بوده و نتیجه‌ای جز بحرانی‌تر کردن اوضاع نخواهد داشت.

مرادی تاکید می‌کند: باید به این نکته هم توجه کنیم که خشونت در هر حالتی و از سوی هر نهاد و ارگانی، اشتباه است. مخصوصا برخورد خشونت‌آمیز در حوزه اجتماعی که در بیشتر موارد نتیجه‌ای عکس دارد و نه‌تنها اثربخش نیست بلکه می‌تواند وخامت اوضاع را هم بیشتر بکند.

ساماندهی دستفروشان در روزبازارها و شب بازارها

مدیرعامل شرکت ساماندهی مشاغل شهرداری تهران، مسئول دیگری بود که در این هم‌اندیشی به اقدامات انجام شده این بخش از شهرداری در قبال پدیده دستفروشی پرداخت.

رضا قدیمی با اشاره به این موضوع که با اجرای طرح انضباط شهری و ساماندهی دستفروشان، تا کنون 7000 نفر در 39روز بازار ساماندهی شده‌اند گفت: درتمام دنیا در این روز بازارها صنایع دستی و تولیدات خانگی فروخته می‌شود، اما در کشور ما این طور نیست. درحالی که ما باید اینها را به سمت فروش محصولات صنایع دستی پیش ببریم.

بحث احیای شب بازارها موضوع دیگری بود که قدیمی به آن اشاره کرد و گفت: درحال حاضر دو شب بازار در سطح شهر تهران وجود دارد که به ساماندهی تعدادی از این دستفروشان پرداخته است. در این شب‌بازارها 1900 بساط‌گستر حضور دارند که به صورت گروه‌های 200 نفره دو تا سه روز در هفته در این بازار اجناس خود را به فروش می‌رسانند.

مینا مولایی - جامعه