از تولید به مدفن!

طبق آمار مرکز پژوهش‌های مجلس و سازمان انرژی اتمی، سالانه حدود ۵۰ تا ۸۰میلیارد دلار انرژی هدر می‌رود (معادل ۳۷درصد کل مصرف داخلی) بدون این‌که مصرف‌کننده نهایی نقشی در آن داشته باشد. این هدررفت نه‌تنها اقتصاد را تحت فشار قرار می‌دهد بلکه منجر به خاموشی‌های گسترده، کاهش تولید صنعتی و آلودگی محیطی می‌شود.  
بخش برق یکی از اصلی‌ترین نقاط ضعف است. تولید برق ایران در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۵۰هزار گیگاوات ‌ساعت بود‌ اما مصرف نهایی تنها ۳۰۰هزار گیگاوات ‌ساعت ثبت شد. دلیل اصلی، تلفات انتقال و توزیع است که طبق داده‌های بانک جهانی و وزارت نیرو، ۱۲ تا ۱۳درصد کل تولید را شامل می‌شود. یعنی بیش از دوبرابر استاندارد جهانی ۶درصد. این تلفات معادل ۴۰هزار گیگاوات ‌ساعت در سال است که ارزش اقتصادی آن حدود ۴ تا ۵میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. 
راندمان نیروگاه‌های حرارتی_ که ۹۳درصد برق را تأمین می‌کنند_ تنها ۳۳ تا ۳۷درصد است، در حالی که استاندارد جهانی ۵۰ تا ۶۰درصد است. به‌عبارت دیگر، بیش از ۶۰درصد سوخت ورودی (عمدتا گاز طبیعی) به حرارت هدررفته تبدیل می‌شود. در تابستان ۱۴۰۴، رکورد مصرف به ۷۶هزار مگاوات رسید اما ناترازی ۱۷ تا ۲۰هزار مگاواتی به‌دلیل این تلفات و کمبود سوخت، خاموشی‌های سراسری ایجاد کرد. بخش خانگی ۳۴درصد آمار مصرف را دارد اما صنایع (۳۳درصد) بیشترین آسیب را از قطعی‌ها می‌بینند با زیان سالانه ۸میلیارد دلار.
گاز طبیعی با سهم ۷۰درصدی در مصرف کل انرژی، بیشترین هدررفت را دارد. سالانه ۱۸میلیارد متر مکعب گاز همراه نفت در مشعل‌ها (فلر) سوزانده می‌شود (معادل ۴۰درصد مصرف ترکیه) به‌دلیل نبود تجهیزات جمع‌آوری. علاوه بر این، ۷میلیارد متر مکعب دیگر در شبکه انتقال و توزیع (۵۰۰هزار کیلومتر خط لوله) نشت یا هدر می‌رود که نیمی از مصرف گاز ترکیه است. مجموع هدررفت گاز حدود ۲۵میلیارد متر مکعب در سال است، با ارزش ۵/۵میلیارد دلار فقط در فلرها. در بخش نفت، هدررفت حدود ۱۹۵میلیون بشکه معادل نفت خام در سال است (نیم میلیون بشکه در روز) عمدتا در پالایشگاه‌ها و انتقال فرآورده‌ها. حدود ۴۰درصد نفت خام به مازوت تبدیل می‌شود که ارزش آن یک‌دهم بنزین است. قاچاق سوخت نیز ۱۰ تا ۱۵میلیون لیتر بنزین روزانه را هدر می‌دهد با زیان ۲۵میلیارد دلاری در ۱۰سال آینده. مصرف بنزین به ۱۲۰میلیون لیتر در روز رسیده اما ظرفیت پالایش ناکافی، واردات را ضروری کرده است.