به تعدادی صندلی پرکن نیازمندیم!

شکی نیست که افزایش ظرفیت آموزش عالی کشور از دستاوردهای مهم کشور در سه دهه گذشته محسوب می‌شود، ولی باید اذعان داشت که توسعه بی برنامه ساختار آموزش عالی کشور که طی چندسال اخیر با انگیزه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شکل گرفت، از مثال‌های بارز «توسعه ناپایدار» است.

چند سالی است مدیران دانشگاه‌های کوچک و بزرگ برای تامین هزینه آب و برق، یارانه غذای دانشجویی، معوقات حقوق، حق‌التدریس، تعمیر و نگهداری تاسیسات و مواد اولیه آزمایشگاه‌ها با چالش‌های جدی مواجه هستند؛ دردی که عوارض آن قبل از هر چیز گریبان فوق برنامه ، اردوی دانشجویی، سخنرانی علمی ، فرصت مطالعاتی و انتشارات و پژوهش را می‌گیرد.

گشاده دستی در بذل و بخشش مجوز تاسیس صدها دانشگاه و مرکز آموزش عالی جدید، چند برابر کردن ظرفیت پذیرش رشته‌های دانشگاهی بدون توجه به توانایی مرکز ارائه‌کننده، بی‌توجهی به زمینه آینده اشتغال دانش‌آموختگان و ایجاد رقابت غیرسازنده میان بخش دولتی و غیردولتی، در کنار عوامل متعدد تاثیرگذار دیگر، دست به دست هم داده تا ما برای ظرفیت اضافی آموزش عالی کشور نه دست‌افشانی بلکه مویه کنیم.

در آستانه ارائه برنامه ششم توسعه به مجلس شورای اسلامی و بعد از سه دهه تجربیات انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها، یک خانه‌تکانی اساسی دیگر در سازوکار آموزش عالی کشور اجتناب‌ناپذیر است.

یکپارچگی مقررات اداری، استخدامی و مالی در تمامی گستره نظام آموزش عالی و پرهیز از اتخاذ رویه‌های جزیره‌ای، توجه به نیازمحور بودن رشته‌های تحصیلی با رویکرد تولید ثروت دانش‌بنیان، الزام دانشگاه‌ها به اجرای دوره‌های مشترک با هدف هم‌افزایی سرمایه انسانی، الزام مراکز به مشارکت در بهره‌برداری از امکانات آموزشی، کمک آموزشی و رفاهی یکدیگر، تجمیع مراکز با ماموریت مشابه یا دارای حوزه جغرافیایی مشترک، تشویق دانشگاه‌ها به جذب دانشجوی غیرایرانی و مشارکت بانک‌ها در تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام در قبال دریافت خدمات علمی و آموزشی را می‌توان از راهکارهای میان مدت برای درمان این مشکل طی پنج ساله برنامه ششم مطرح کرد.

به عنوان یک راهکار کوتاه مدت هم می‌توان با رفع ممنوعیت تحصیل در مقاطع پایین‌تر یا همسطح برای فارغ‌التحصیلان فعلی، یک موج تقاضای ده‌ها و شاید صدها هزار نفره را به طرف شبکه آموزش عالی در سطح کشور هدایت کرد.

با این روش افرادی که مدارک کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد یا دکتری دارند، ولی در طول زمان به رشته دیگری نیاز یا علاقه پیدا کرده‌اند امکان می‌یابند با پرداخت شهریه از ظرفیت خالی نوبت دوم دانشگاه‌ها برای دانش‌افزایی خود استفاده کنند.

شاید این پیشنهاد بتواند رویکرد ما را از جستجوی «صندلی پرکن» به طرف جذب داوطلبان و علاقه‌مندان واقعی تحصیلات عالیه تغییر دهد.

دکتر اصغر محمدی فاضل - رئیس دانشکده محیط‌ زیست