تهران فصلی برای نفس کشیدن ندارد

آلودگی هوا با نام تهران گره خورده است، پاییز و زمستان وارونگی دما به آن دامن می‌زند، بهار و تابستان نیز کم‌آبی و رقص ریزگردها در اقصی نقاط کشور.

در حالی که هنوز تا شروع فصل‌های سرد سال زمان زیادی باقی است آمارهای منتشر شده از این حکایت دارد که بهار و تابستان تقویم تهرانی‌ها نیز پر می شود از روزهای آلوده، روزهایی که نفس کشیدن را برای گروه‌های حساس یعنی سالخورده‌ها، بیماران قلبی و عروقی و کودکان سخت‌تر می‌کند.

مریم نادری، مدیر واحد پایش آلودگی هوای شرکت کنترل کیفیت هوای تهران درباره وضع روزهای پاک، سالم و ناسالم پایتخت در چهار ماه گذشته به جام‌جم می‌گوید: براساس بررسی‌های ما تا دیروز تعداد روزهای پاک تهران 10 روز سالم، 77 روز ناسالم و برای گروه‌های حساس 36 روز بوده است. این آمار برای مدت مشابه سال گذشته نیز به این شکل است، هفت روز پاک، 98روز سالم و 18روز ناسالم برای گروه‌های حساس.

بنابراین می‌توان گفت، تعداد روزهای ناسالم چهار ماه گذشته برای گروه‌های حساس امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته دو برابر شده است. این درحالی است در چهار ماهه اول سال 92 نیز تهرانی‌ها دو روز پاک، 96 روز سالم و 26 روز ناسالم را تجربه کرده‌اند. نادری درباره علت افزایش تعداد روزهای ناسالم پایتخت اظهار می‌کند: گرد و غبار سبب شده روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس امسال دو برابر شود.

سالی برای مستی ذرات معلق

برخلاف این که گفته می‌شد گرد و خاک بیشتر از کشورهای همسایه به پایتخت می‌رسد، تحقیقات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد خشکسالی و کاهش پوشش گیاهی سبب شده منشا ریزگرد‌های تهران استان‌های همسایه این کلانشهر باشد، زیرا خاک استان‌های همجوار سست شده و با وزش باد، گرد و خاک به تهران می‌رسد.

محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش محیط زیست استان تهران نیز در گفت‌و‌گو با جام‌جم تصریح می‌کند: امسال میزان ذرات معلق افزایش پیدا کرده که ناشی از تحت تاثیر قرار گرفتن تهران از منابع بیابانی است.

به گفته وی، منشا ذرات معلق می‌تواند از خارج از استان، کشور یا حتی بیابان‌های استان باشد.

رستگاری یادآور می‌شود: البته یک سری از پارامترهای آلاینده گازی کاهش داشته است، بنابراین می‌توان گفت برنامه سازمان حفاظت محیط زیست و دولت در بحث کنترل منابع احتراقی اثرگذار بوده است.

این در حالی است که باید تاکید کرد، برنامه‌های دولت تاکنون نتوانسته در کاهش منابع ریزگردها موثر باشد.

وی دراین باره عنوان می‌کند: دربحث بیابان‌زدایی به برنامه‌ریزی بلندمدت نیاز داریم، چون همان طور که طی سال‌ها به وجود آمده، حل آن نیز به زمان نیاز دارد.

اما باید یادآور شد، تاکنون تحقیقات جامعی درباره میزان اراضی بیابانی یا منابع ریزگردها در تهران یا استان‌های همجوار آن صورت نگرفته است تا بتوان امیدوار بود مسئولان براساس آن برای کنترل این منابع قدم بردارند.

ابهام در منابع ریزگرد

فرهاد سرداری، معاون فنی دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها در گفت‌و‌گو با جام‌جم عنوان می‌کند: مطالعه و تحقیق کاملی درباره مشخص شدن میزان مناطق بیابانی تهران نشده است، این در حالی است که بحث بیابانی شدن ثابت نبوده و متغیر است، یعنی اراضی کشاورزی به علت کم‌آبی اگر زیرکشت نروند به منبع ریزگرد تبدیل می‌شوند، بنابراین نمی‌توان به شکل کامل مشخص کرد چقدر منبع ریزگرد در اطراف تهران وجود دارد. این درحالی است که دست کم می‌توان گفت بیشتر منابع ریزگرد در اطراف تهران اراضی است که خاک آنها به قول معروف دستکاری می‌شود مانند اراضی کشاورزی و مراتعی که در آنها برداشت صورت می‌گیرد.

سرداری درباره منشاء ریزگردهایی که سال گذشته تهران را فرا گرفت،خاطر نشان می‌کند: وقتی طوفان سال گذشته تهران را بررسی کردیم مشخص شد منشاء گرد و غباری که همراه داشت داخل کشور بوده برای نمونه بخشی از ریزگردها از ملارد به تهران رسیده بود.

بعد از این توفان ، استانداری تهران بودجه‌ای در نظر گرفت تا جهاد کشاورزی تهران با استفاده از آن برای کنترل این منابع وارد عمل شود،اما به نظر نمی‌رسد تاکنون این اراضی کنترل شده باشند.

به گفته معاون فنی دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها نزدیک‌ترین منطقه بیابانی به پایتخت، اشتهارد، رامین و ملارد است.

اراده‌ای برای مهار گرد و غبار نیست

قاسم حقانی، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران نیز در گفت‌وگو با جام‌جم درباره مساحت اراضی بیابانی تهران بیان می‌کند: در تهران 104 هزار و 902 هکتار اراضی بیابانی داریم که از این محدوده 10 هزار هکتار کانون بحرانی فرسایش بادی است.

به گفته وی، منشا عمده گرد و غبار که در جهت باد است در ملارد قرار گرفته است.

در واقع می‌توان گفت اراده جدی برای مهار پدید گرد و غبار وجود ندارد، چون قرار بود15 میلیارد تومان اعتبار برای این مساله تخصیص پیدا کند. اما حقانی تصریح می‌کند: سازمان جنگل‌ها برای اینکار 150 میلیون تومان اختصاص داد که با آن نمی‌توان کار خاصی انجام داد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران ابراز می‌کند: اگر باد از جنوب شرقی بوزد گرد و غبار از دشت ورامین یا شهر ری به تهران می‌رسد، اگر باد از سمت جنوب باشد منشأ گرد و غبار همراه آن را باید اطراف فرودگاه امام و شهر ری دانست. چنانچه باد از جنوب غرب استان بوزد منابع گرد و غبار در ملارد و رود شور اشتهارد قرار دارد.

با توجه به در نظر نگرفتن اعتبار مناسب باید یاد آور شد اراده‌ای برای کاهش منابع گرد و غبار در کشور وجود ندارد.این درحالی است که با تخصیص اعتبار مناسب و با مشارکت مردمی می‌توان مشکل نبود شغل و منابع گرد و غبار را کنترل کرد.

دل باید کند از تهران

تهران زیباست، زندگی در تهران موج می‌زند؛ درباره تهران هزاران جمله می‌توان نوشت که حاکی از علاقه مردم به این کلانشهر است که تمامی منابع کشور در آن جمع شده به همین دلیل تهران برای خیلی‌ها شهری سراسر خاطره است، از آسمانخراش‌های سر به فلک کشیده‌اش بگیرید تا خیابان‌هایی که در آنها جای سوزن انداختن نیست، این شلوغی و ازدحام جمعیت، زندگی خیلی‌ها را به این کلانشهر گره زده،چون بجز دراین کلانشهر هیچ کجا برایشان آب و نان ندارد، اما دراین میان هستند افرادی که می‌توانند سختی شال و کلاه کردن و مهاجرت را تاب آورده و در استان دیگری بجز تهران ساکن شوند.

این درحالی است که باید یاد آور شد بیشتر گروه‌های آسیب‌پذیر که آلودگی هوا بیشترین صدمه را به آنها می‌زند با گرفتن تصمیم‌های منطقی و کمی گذشت می‌توانند مهاجرت مطلوبی را تجربه کنند که منجر به بهبود سلامت آنها خواهد شد.

بحث رفتن از تهران مدتی قبل از سوی معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست مطرح شد هرچند آن زمان خیلی‌ها در برابر این اظهار نظر جبهه گرفتند اما با توجه به زمان‌بر بودن بهبود شرایط آلودگی هوای تهران می‌توان بار دیگر از شهروندانی که قادر به مهاجرت از تهران هستند خواست دراین باره بیشتر فکر کنند زیرا هیچ مقامی نمی‌تواند آنها را مجبور به مهاجرت کند اما حفظ سلامتی دلیل قانع‌کننده‌ای برای این جا به جایی است.

مهدی آیینی - جامعه